Η Όλγα Νάσση, για πολλά χρόνια στην πρώτη γραμμή των Ελλήνων της Διασποράς στην Ιταλία, εξηγεί ποιοι είναι οι Έλληνες που ζουν σήμερα στο εξωτερικό και σχολιάζει το όψιμο ενδιαφέρον της Ν.Δ. “Εάν οι Έλληνες του εξωτερικού είναι μια πιθανή εκλογική δεξαμενή, είναι αφέλεια να μας θεωρούν έδαφος κατάκτησης μόνο όταν πλησιάζουν οι εκλογές” σχολιάζει, τονίζοντας πως οι εκτιμήσεις για “800.000 πιθανούς ψηφοφόρους” βασίζονται σε απογραφές της δεκαετίας του 1980 και συχνά εξυπηρετούν μόνο την κομματική μικροσκοπιμότητα
Όταν μιλάμε για Έλληνες της Διασποράς, έρχονται ασυναίσθητα στο μυαλό μας οι Έλληνες που έφυγαν από τη χώρα 40 και 50 χρόνια πριν. Έχει αλλάξει αυτό το κλισέ;
Η μετανάστευση Ελλήνων ανειδίκευτης εργασίας σταμάτησε πριν από 40 χρόνια. Από τη δεκαετία του 1970 και μετά, οι Έλληνες μετανάστευσαν κυρίως για πολιτικούς λόγους ή για τις σπουδές και στη συνέχεια επέλεξαν να μείνουν στο εξωτερικό.
Στην πρόσφατη κρίση, μετανάστες έγιναν κυρίως πτυχιούχοι ή επαγγελματίες με μέση ηλικία 30-35 ετών. Είναι μια διασπορά που έχει σαφή και συνειδητή εικόνα της σύγχρονης ελληνικής Ιστορίας, θυμούνται πολύ καλά ποιες ήταν οι παρατάξεις που οδήγησαν τη χώρα σε πτώχευση.
Ακόμη ένα κλισέ είναι πως οι Έλληνες της Διασποράς είναι de facto συντηρητικοί. Με βάση και τη δική σας εμπειρία, ισχύει αυτό;
Είναι ένα, δυστυχώς, διαδεδομένο στερεότυπο, το οποίο καταδεικνύει την έλλειψη γνώσης για την πολυπλοκότητα της Διασποράς. Είναι άνθρωποι που η εμπειρία της μετανάστευσης τους διαμόρφωσε, που διαποτίστηκαν με τον πολιτισμό και τις κοινωνικές διεργασίες της χώρας υποδοχής. Οι Έλληνες της Διασποράς εντάσσονται πλήρως στις κοινότητες υποδοχής και θα είχαν πολλά να προσφέρουν στην Ελλάδα. Συμμετέχουν ενεργά στην κοινωνική και πολιτική ζωή των χωρών όπου ζουν και η πολιτική τους ένταξη ανταποκρίνεται σε κριτήρια που σπάνια πλέον συνδέονται με τη λογική των κομμάτων στην Ελλάδα. Επιλέγουν μια ταυτότητα, μια αίσθηση του ανήκειν που συχνά είναι η ελληνική και που αναγνωρίζεται στον δυτικό κόσμο ως φορέας θεμελιωδών αξιών.
Έχουμε διαβάσει από κυβερνητικές διαρροές, πριν από μερικούς μήνες, ότι η δεξαμενή των ψηφοφόρων από τους Έλληνες του εξωτερικού μπορεί να φτάσει ακόμα και τις 800.000. Ποια είναι η δική σας εικόνα;
Αυτές οι εκτιμήσεις βασίζονται σε απογραφές της δεκαετίας του 1980 και συχνά εξυπηρετούν μόνο την κομματική μικροσκοπιμότητα. Αυτή η εικόνα καταδεικνύει την αποσπασματική προσέγγιση της Ν.Δ. σε ζητήματα του απόδημου ελληνισμού. Μας βλέπουν ως δεξαμενή ψήφων και αυτό προκύπτει από το ότι δεν έχει διατυπωθεί ένας οδικός χάρτης για τη θεσμική αντιμετώπιση αυτών των ζητημάτων. Για να γίνω πιο σαφής: ο οδικός χάρτης θα έπρεπε να ξεκινά από μια απογραφή των Ελλήνων υπηκόων και των «ομογενών» και να συνεχίζει με την επανασύσταση ενός οργάνου στο οποίο θα συμμετέχουν όλοι οι απόδημοι (κοινότητες, οργανώσεις, δίκτυα, αλλά και απλά μέλη). Αυτό το όργανο πρέπει να έχει θεσμική συνεργασία με την ελληνική πολιτεία και μέσω αυτής να προκύπτει η βέλτιστη διασφάλιση του δικαιώματος του εκλέγειν και του εκλέγεσθαι.
Για να είμαστε όμως αντικειμενικοί, θα ήταν χρήσιμο να κατανοήσουμε πόσοι ενδιαφέρονται πραγματικά να ψηφίσουν και πόσοι, από την άλλη, έχουν πρωτίστως ανάγκη να διατηρήσουν την πολιτισμική συνέχεια με τη πατρίδα. Το τελευταίο δεν λαμβάνεται συνήθως υπόψη.
Θεωρείτε ότι υπάρχει πελατειακή αντιμετώπιση των απόδημων; Ποια είναι η στάση της Πολιτείας απέναντι στις κοινότητες των Ελλήνων που ζουν στο εξωτερικό;
Εάν οι Έλληνες του εξωτερικού είναι μια πιθανή εκλογική δεξαμενή, είναι αφέλεια να μας θεωρούν έδαφος κατάκτησης μόνο όταν πλησιάζουν οι εκλογές. Εκτός από σποραδικές παρεμβάσεις, δεν νομίζω ότι κανένας έχει θέσει ποτέ σοβαρά το πρόβλημα του πώς να ενισχύσει τους δεσμούς τους με την Ελλάδα.
Στην εμπειρία μου, εδώ και χρόνια η πολιτική τάξη αγνόησε τη Διασπορά όταν ζήτησε υποστήριξη για ουσιαστικές πρωτοβουλίες, όπως αυτή για την καθιέρωση της Παγκόσμιας Ημέρας της Ελληνικής Γλώσσας, που έγινε νόμος τελικά από την κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ το 2017, πρωτοβουλίες που θα δέσμευαν κυβερνήσεις στην υποστήριξη του Ελληνισμού της Διασποράς. Πού ήταν οι «πατριώτες» που σήμερα ζητούν την ψήφο της Διασποράς για τα κόμματα τους;
Ποια είναι η εμπειρία της Ιταλίας όσον αφορά την ψήφο των ομογενών; Στην περίπτωση της Ελλάδας, θεωρείτε ότι διασφαλίζεται αντιπροσωπευτικότητα της ψήφου των Ελλήνων ανά τον κόσμο;
Το ιταλικό σύνταγμα, από το 2001, προβλέπει τη δημιουργία μιας ειδικής «περιφέρειας εξωτερικού» που δεν επηρεάζει την τελική κατανομή των εδρών. Η εμπειρία των είκοσι ετών ήταν θετική και η ψήφος δεν απείχε από αυτήν των κατοίκων Ιταλίας. Ανέδειξε, βέβαια, προβληματικές πτυχές της επιστολικής ψήφου, η οποία ευνόησε την απάτη και πρόσφατα μάλιστα επικρίθηκε από το Συνταγματικό Δικαστήριο. Σήμερα συζητούνται λύσεις περαιτέρω διευκόλυνσης της ψήφου, όπως η ηλεκτρονική.
Όσον αφορά την αντιπροσωπευτικότητα, αυτή δεν μπορεί να αφεθεί στη διακριτική ευχέρεια και στην καλή θέληση των κομμάτων, καθώς πιστεύω ότι η συμπερίληψη ψήφων εξωτερικού στη συνολική καταμέτρηση δεν αποτελεί εγγύηση για την ισότητα της ψήφου.
Πώς αξιολογείτε τη νομοθετική ρύθμιση Βορίδη;
Ποτέ δεν πήραν στα σοβαρά τη Διασπορά και όταν τελικά κατέβαλαν μια προσπάθεια, κατάφεραν να φέρουν μόνο εκατό άτομα να ψηφίσουν. Κατηγορούν όμως την αντιπολίτευση. Πώς να πάρεις αυτούς τους ανθρώπους στα σοβαρά;
* Η Όλγα Νάσση είναι ανθρωπολόγος και πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ελληνικών Κοινοτήτων και Αδελφοτήτων της Ιταλίας για δύο θητείες, από το 2015 έως το 2019
Σπύρος Ραπανάκης
