Οι θαυμαστές των κινηματογραφικών και τηλεοπτικών αστέρων μακαρίζουν τους κατοίκους του Λος Άντζελες, επειδή μπορούν να δουν αγαπημένους τους ήρωες, αν απλώς περάσουν έξω από τα γραφεία της Νέτφλιξ, της Ντίσνεϊ ή της Παραμάουντ. Από τις 10 το πρωί της περασμένης Παρασκευής, τα 160 χιλιάδες μέλη του Συνδικάτου Ηθοποιών, παρουσιαστών και συναφών ειδικοτήτων Κινηματογράφου – Τηλεόρασης (SAG – AFTRA), βρίσκονται σε απεργία διαρκείας κατά των κολοσσών του θεάματος, απόφαση που πάρθηκε με πλειοψηφία 98%. Πολλοί από αυτούς «μπήκαν στη γραμμή», συμμετέχουν δηλαδή σε πικετοφορίες διαμαρτυρίας, πλαισιώνοντας τους 11,5 χιλιάδες σεναριογράφους που βρίσκονται ήδη στην ενδέκατη εβδομάδα της απεργίας τους. Οι δύο συμπληρωματικοί κλάδοι έχουν να κινητοποιηθούν μαζί 63 χρόνια, από τη «διπλή απεργία του Χόλιγουντ» του 1960, που κατέληξε -εκτός της αύξησης των αποδοχών- στη δημιουργία ασφαλιστικού και συνταξιοδοτικού πλαισίου για τους εργαζόμενους, χάρη και στη διαπραγματευτική δεινότητα του τότε προέδρου του συνδικάτου Ρόναλντ Ρίγκαν, ο οποίος δύο δεκαετίες μετά είχε αλλάξει εντελώς όχι μόνο καριέρα αλλά και στρατόπεδο.
Από τότε οι αλλαγές αμέτρητες. Τα μεγάλα στούντιο είναι πλέον πολυεθνικές εταιρείες, οι συνδρομητικές πλατφόρμες δημιουργούν νέα δεδομένα, πολλαπλασιάζοντας με ιλιγγιώδεις ρυθμούς την παραγωγή οπτικοακουστικού προϊόντος. Πρώτα θύματα οι σεναριογράφοι που υποχρεώνονται σε εξαντλητικά ωράρια εργασίας, προκειμένου να καλύψουν τις ολοένα διογκούμενες απαιτήσεις για νέο υλικό, ενώ οι αμοιβές τους μειώνονται και οι αποδοχές από τα πνευματικά δικαιώματα εξαφανίζονται, αφού, σε αντίθεση με το προηγούμενο καθεστώς διακίνησης του υλικού μέσω VHS και DVDs, η διάθεση στις πλατφόρμες και ο αριθμός επαναλήψεων είναι ανεξέλεγκτα.
Ωστόσο, ως μεγαλύτερη απειλή για τις ίδιες τις θέσεις εργασίας εμφανίζεται η τεχνητή νοημοσύνη (ΑΙ). Η επέκταση και βελτίωση των γλωσσικών μοντέλων θα μπορούσε να οδηγήσει σημαντικό αριθμό σεναριογράφων εκτός αγοράς, αφού τα μοντέλα θα μπορούσαν να δίνουν κείμενα με βάση τις απαιτήσεις παραγωγών και διαφημιζομένων στις πλατφόρμες, με ελάχιστο κόστος. Όσο για τους συγγραφείς – δημιουργούς, αυτοί θα μπορούσαν να περιοριστούν στον ρόλο του διορθωτή, που βελτιώνει όσο γίνεται έτοιμα σενάρια και διαλόγους, καταλήγοντας σε πλήρη υποβάθμιση της δουλειάς, των μισθών και των δικαιωμάτων τους.
Ανάλογη η εικόνα και για τους ερμηνευτές. Η συλλογική σύμβαση τους έληξε στις 30 Ιουνίου και βρέθηκαν μπροστά σε ένα διαπραγματευτικό κυκεώνα, απέναντι σε 350 περίπου εταιρείες παραγωγής, στούντιο, τηλεοπτικά δίκτυα και συνδρομητικές πλατφόρμες. Οι ηθοποιοί απαιτούν αξιοπρεπή μεροκάματα και συνθήκες εργασίας, καταγγέλοντας την απαξιωτική αντιμετώπιση που στη συντριπτική πλειοψηφία τους υφίστανται. Σύμφωνα με το Γραφείο Στατιστικής Ανάλυσης της Εργασίας των ΗΠΑ, οι μέσες αποδοχές των ηθοποιών -όταν εργάζονται- είναι 27,73 δολάρια την ώρα, από τις οποίες αφαιρούνται φόροι, αμοιβές για μάνατζερ, εκπρόσωπο, δικηγόρο που υποχρεούται να έχει κάθε ηθοποιός προκειμένου να εργαστεί. Έτσι, οι πραγματικές αποδοχές μειώνονται κατά 35% περίπου των αρχικών, ενώ μόνο το 17,7 % των μελών του Σωματείου φτάνει το ετήσιο εισόδημα των 26.470 δολαρίων που απαιτείται ώστε να δικαιούται περίθαλψης. Όσο για τα δικαιώματα από επαναλήψεις προβολής του προϊόντος, αυτά φτάνουν τα 13 σεντς τη φορά!
Αύριο είναι μια άλλη μέρα…
«Η στιγμή είναι κομβική για όλους τους εργαζόμενους, σε όλους τους τομείς. Οι εργοδότες κάνουν τη Wall Street και την απληστία προτεραιότητα τους και ξεχνούν όσους κάνουν τη μηχανή να λειτουργεί». Η δήλωση της προέδρου της SAG – AFTRA, Φραν Ντρέσνερ, η οποία ηγήθηκε ενωτικής λίστας των σχημάτων «Membership First» και «Unite for Strength» και θα επιδιώξει να ανανεώσει τη θητεία της, υπήρξε αφοπλιστική. Η Ντρέσνερ που απέχει πολύ από τη γνωστή εικόνα της τηλεοπτικής «νταντάς» των 90ς, πιέστηκε να μην υποχωρήσει στις διαπραγματεύσεις από μεγάλη πλειοψηφία των μελών του συνδικάτου και από τους 2.000 συναδέλφους της που υπέγραψαν και κοινοποίησαν επιστολή, ζητώντας σκληρή γραμμή και άμεση κήρυξη απεργίας, σημειώνοντας πως αυτή είναι ιστορική στιγμή για το μέλλον του συνδικάτου, για την ίδια την τέχνη και τη δημιουργική ελευθερία. Και μπορεί οι δημοσιογράφοι να ανέδειξαν τις διάσημες υπογραφές της αειθαλούς και μπαρουτοκαπνισμένης Τζέιν Φόντα, της Μέριλ Στριπ, της Τζένιφερ Λόρενς, της Γκλεν Γκλόουζ, της Έβα Λογκόρια, της Μαρίζα Τομέι ή του Λίαμ Νίσον, όπως πρόβαλαν δηλώσεις στήριξης της απεργίας του Τζόρτζ Κλούνεϊ, του Ματ Ντέιμον, της Σούζαν Σαράντον, της Έμιλι Μπλαντ ή του Κέβιν Μπέικον, αλλά η μεγάλη μάχη δίνεται από και για τους δεκάδες χιλιάδες εργαζόμενους στη βιομηχανία που σπρώχνονται στην εργασιακή γαλέρα και δυσκολεύονται να επιβιώσουν και να ζήσουν τις οικογένειες τους, παρά τη λαμπερή εικόνα που τα μέσα δημιουργούν, προς τέρψη του φιλοθεάμονος κοινού.
Οι ανακοινώσεις που συνόδευσαν την κήρυξη της απεργίας ανέδειξαν τα ταξικά χαρακτηριστικά της, απομυθοποιώντας μεγάλο μέρος της βιομηχανίας του θεάματος. Απέναντι στους εργαζόμενους, οι διευθύνοντες σύμβουλοι των μεγάλων ομίλων, όπως ο Μπομπ Ιγκερ της Ντίσνεϊ (με ετήσιο μισθό 1 εκ. δολάρια συν 2 εκ. σε μπόνους και μετοχές της εταιρείας αξίας 25 εκ.), μίλησαν για έλλειψη ρεαλισμού, «ανατρεπτικές δυνάμεις» και «προκλητικούς» εκπροσώπους του συνδικάτου. Το γάντι σήκωσε ο Μαρκ Ράφαλο που έχει αφήσει πίσω του τις ρομαντικές κομεντί: «Εφτιαξαν μια αυτοκρατορία δισεκατομμυριούχων και νομίζουν ότι πλέον δεν έχουμε αξία. Εμείς όμως οργανώνουμε ένα νέο κόσμο για τους εργαζόμενους», προτείνοντας τη δημιουργία παράλληλων ανεξάρτητων δικτύων παραγωγής που θα μπορούσαν να αφήσουν γυμνά τα μεγάλα αφεντικά της βιομηχανίας.
Αναδιανομή της υπεραξίας της εργασίας
Αναδιανομή της υπεραξίας της εργασίας, το κύριο πρόταγμα των απεργών. Όχι μόνο! Η τεχνητή νοημοσύνη απειλεί σοβαρά το μέλλον των ερμηνευτών. Οι εργοδότες απαιτούν να κατέχουν και να εκμεταλλεύονται στο διηνεκές την «ψηφιακή εικόνα» και τη φωνή τους, αλλάζοντας τους ηλικίες ή χρησιμοποιώντας τους χωρίς ανάγκη συναίνεσης, όπου εκείνοι επιθυμούν, ακόμα και μετά θάνατον. Για τη δημιουργία της εικόνας αρκεί η ηλεκτρονική σάρωση κάθε ερμηνευτή για την οποία θα πληρώνεται άπαξ, με ένα και μόνο ημερομίσθιο.
Η απεργία ήταν προφανώς μονόδρομος για σεναριογράφους και ηθοποιούς. Τη στήριξη της δήλωσε η Διεθνής Ομοσπονδία Ηθοποιών (FIA), η Ένωση Συγγραφέων Μεγάλης Βρετανίας, οι ενώσεις συγγραφέων Αυστραλίας, Καναδά, Ισραήλ, Ιρλανδίας και Σουηδίας, όπως και τα συνδικάτα των ηθοποιών σε Ιταλία και Γαλλία, ενώ συμπαρίστανται και αρνούνται να εργαστούν τα Σωματεία Μεταφορών και Τεχνικών των στούντιο, των οποίων οι συλλογικές συμβάσεις λήγουν στο τέλος του μήνα, μαζί με αυτές άλλων ειδικοτήτων.
Οι εταιρείες σχεδίαζαν μέχρι το φθινόπωρο να λυγίσουν τους σεναριογράφους μέσω οικονομικής ασφυξίας. Τώρα έχουν μπροστά τους τους ηθοποιούς, ενώ με τους βοηθητικούς κλάδους οι απεργοί μπορεί να φτάσουν το 1,3 εκ.
«Αν ακυρώσετε τη συνδρομή σας στις πλατφόρμες, μπορείτε να δώσετε τα χρήματα για τη στήριξη όσων θα γονατίσει η απεργία», πληροφορεί τους καταναλωτές η Μισέλ Χαρντ, αντιπρόεδρος της SAG – AFTRA Λος Άντζελες.
Στον αέρα το Φεστιβάλ της Βενετίας και του Τορόντο; Πόσο ακόμα θα αναβληθούν τα βραβεία Emmy; Πόσο θα ξεπεράσει η ζημιά των εταιρειών τα εκτιμώμενα 12 δισ. δολάρια, από καθυστερήσεις σειρών, ταινιών και ακυρώσεις θεατρικών παραγωγών λόγω της απεργίας; Ερωτήματα που ταλανίζουν την αγορά.
Οι θεατές πάλι, σκέφτονται το δικό τους εργασιακό μέλλον, τη δική τους τύχη κατ’ αναλογία στη νέα δυστοπία. Και ίσως θυμηθούν τους Μοντέρνους Καιρούς του Τσάρλι Τσάπλιν, τη Μητρόπολη του Φριτς Λανγκ και τη σταρ-φάντασμα, ψηφιακό δημιούργημα του Αλ Πατσίνο. Επειδή η Τέχνη λειτουργεί και ως προειδοποίηση.
Όλγα Αθανίτη
