Επί έναν-ενάµιση αιώνα μετά την Επανάσταση, η ελληνική πολιτεία ένιωθε αναγκασμένη να κάνει τα στραβά μάτια στο τεράστιο πρόβλημα της αρχαιοκαπηλίας. Με αδύναμους μηχανισμούς και πανίσχυρη την εξάρτησή της από κομματάρχες της περιφέρειας και άρχοντες του κέντρου, κατάντησε να υιοθετήσει το δόγμα «παρά να τα χάσουμε όλα, ας δείχνουμε ευχαριστημένοι με τα ελάχιστα. Κι ας βαφτίζουμε ευπατρίδες ή φιλέλληνες όσους κάπηλους θα έχουν την καλοσύνη να μας δωρίζουν λίγα από τα αρχαία “τους”».
Μα για ποια καλοσύνη ο λόγος και ποια δωρεά. Οι τυχοδιώκτες εκμεταλλεύονταν την αδυναμία και την εθελοτυφλία του κράτους για να νομιμοποιήσουν τα κλοπιμαία και, ενίοτε, να ξεπλύνουν την εθνική συνείδησή τους: «Ορίστε. Πάρτε το κατιτίς σας. Μόνο μην απαιτήσετε να σας πω πού τα βρήκα. Τότε θα τα κρατήσω όλα και θα ‘χετε ν’ απολογηθείτε στο Εθνος». Τέτοια πατριωτικά οι ευγενείς συλλέκται. Το οργανωμένο έγκλημα δεν διακινεί παράνομα μόνο ναρκωτικά και όπλα. Διακινεί και αρχαία, ξεριζωμένα από κάθε γωνιά του πλανήτη. Στην παράδοση της αρπαγής που εγκαινίασαν οι αυτοκρατορίες, οι «αρχαιόφιλοι» κλέβουν, πουλάνε, αγοράζουν, ξαναπουλάνε, ξεπλένουν. Ωσπου τελικά τα τρανά μουσεία να ανακοινώσουν σεμνοπρεπώς ότι απέκτησαν κατιτίς από το Ιράκ (κάθε Αμερικανός λοχίας και το «εύρημά» του), την Αίγυπτο, την Ελλάδα βέβαια.
Κάποιοι παραμυθάδες μας επιμένουν ότι όλοι οι πολιτισμοί του κόσμου έχουν ελληνική μήτρα. Ακόμα κι αυτοί, ωστόσο, διστάζουν να πουν ότι υπήρχαν κάποτε Κυκλάδες και στο Ντελαγουέρ, άρα και κυκλαδικά ειδώλια. Προϊόν λαθρανασκαφής είναι λοιπόν οι 161 κυκλαδικές αρχαιότητες που κατέληξαν στα χέρια Αμερικανού μεγιστάνα. Να τις βρήκε σκάβοντας στις αμμουδιές της Μυκόνου, σαν τουρίστας, κομμάτι δύσκολο. Πιο δύσκολο είναι να πιστέψουμε ότι τον έπιασε ξαφνικά ο φιλελληνισμός τον κ. Λέοναρντ Στερν. Ιδρυσε πάντως Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού στο Ντελαγουέρ και, διατηρώντας την ιδιοκτησία των αρχαίων, τα εκχώρησε ευγενώς προς έκθεση στο άμωμο νεοϋορκέζικο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης. Στο ιδιωτικό Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Γουλανδρή θα έρθουν μόλις 15. Το σύνολό τους, με όσα σχεδιάζει το υπουργείο Πολιτισμού, θα έρθει το αυριανό 2073. Κι όχι σαν δικό μας. Για ποιον λόγο παραιτείται η Ελλάδα από τα ένδικα μέσα, αυτοαφοπλιζόμενη και προσφέροντας επιχειρήματα στο Μουσείο του Λονδίνου; Το «έτσι έδοξε τη υπουργώ» δεν ήταν ποτέ πειστική απάντηση.
Παντελής Μπουκάλας
