Τα στοιχεία είναι σοκαριστικά. Τρία εκατομμύρια άνθρωποι νεκροί από τον κορωνοϊό σ’ όλο τον κόσμο. Ας το ξανασκεφτούμε λίγο. Τα τρία εκατομμύρια δεν είναι ένας αριθμός ανάμεσα σε άλλους της στατιστικής, ένα νούμερο στα δελτία ειδήσεων. Είναι άνθρωποι. Ξεχωριστοί, μοναδικοί και ανεπανάληπτοι άνθρωποι. Ο καθένας με τ’ όνομά του, με την ιδιαίτερη μορφή του, με τη προσωπική του ιστορία. Είναι γι’ αυτούς που τους έχασαν και τους έκλαψαν οι πατεράδες και οι μανάδες, οι σύζυγοι και τα αδέρφια, οι παππούδες και οι γιαγιάδες, τα παιδιά και τα εγγόνια, οι θείοι και οι θείες, τα ξαδέρφια και οι φίλοι τους. Οι δικοί τους αγαπημένοι. Και κοντά σ’ αυτά τα τρία εκατομμύρια των νεκρών που κάθε μέρα αυξάνονται, πολύ περισσότερα εκατομμύρια κρούσματα, εκατοντάδες χιλιάδες οι νοσηλευόμενοι, χιλιάδες οι διασωληνωμένοι στις Μ.Ε.Θ. και άλλοι παρατημένοι και αβοήθητοι, ζώντας μέσα στο φόβο της αρρώστιας και την αγωνία του θανάτου.
Πολλοί από τους ανθρώπους αυτούς μπορεί να είχαν σωθεί, αν είχαν εμβολιαστεί. Όπως αποκάλυψε ο επικεφαλής του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας Τέντρος Γκεμπρεγεσούς, περίπου 900 εκατομμύρια δόσεις εμβολίων έχουν χορηγηθεί παγκοσμίως, ωστόσο το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό αγοράστηκε από τα πλούσια κράτη (πάνω από το 81% πήγε σε χώρες υψηλού ή μεσαίου εισοδήματος, ενώ οι χώρες χαμηλού εισοδήματος έλαβαν μόλις το 0,3%). Έτσι ένα μεγάλο μέρος του παγκόσμιου πληθυσμού δεν έχει πρόσβαση στα εμβόλια, είτε επειδή είναι πολύ ακριβά είτε επειδή οι προμήθειες είναι ελάχιστες.
Πού οφείλεται η τραγική αυτή κατάσταση; Στο θέσφατο ότι το εμβόλιο είναι εμπόρευμα και σαν εμπόρευμα προστατεύεται από την πατέντα, που δίνει το αποκλειστικό δικαίωμα παρασκευής και εμπορίας του από την εταιρεία που το ανακάλυψε. Κι αυτό πολύ απλά σημαίνει πως η συγκεκριμένη φαρμακοβιομηχανία μπορεί να διαθέτει το εμβόλιο στην τιμή που η ίδια αποφασίζει και σε όποιες χώρες θέλει και ότι καμιά άλλη εταιρεία δεν επιτρέπεται να παρασκευάσει αντίγραφά του (γενόσημα), που είναι φθηνότερα. Έτσι ο περισσότερος κόσμος θα μείνει ακάλυπτος, επειδή η χώρα του δεν θα μπορεί να αντέξει το κόστος για την αγορά εμβολίων για όλους. Όμως, όπως αναφέρει ο Π.Ο.Υ., «κανένας δεν είναι ασφαλής αν δεν είμαστε όλοι ασφαλείς».
Από την άλλη πλευρά, τα οικονομικά στοιχεία που ήρθαν στο φως της δημοσιότητας είναι εξοργιστικά. Τα κέρδη που αποκόμισαν ήδη οι φαρμακοβιομηχανίες είναι σκανδαλώδη. Οι τρεις μεγάλες εταιρείες παρασκευής εμβολίων για τη νόσο Covid-19, η Pfizer, η Johnson & Johnson και η AstraZeneca, μοίρασαν πέρσι μερίσματα 26 δισ. δολαρίων στους μετόχους τους. Ο ιδρυτής της BioNTech, της εταιρείας που συνεργάζεται με την Pfizer για την παρασκευή του εμβολίου, έχει στα χέρια του μετοχές που αξίζουν 5,9 δισ. δολάρια και ο διευθύνων σύμβουλος της Moderna κατέχει μετοχές αξίας 5,2 δισ. δολαρίων.
Και όμως η ανακάλυψη των εμβολίων στηρίχτηκε με άφθονο δημόσιο χρήμα και στη φάση της έρευνας και στη φάση της παραγωγής. Η Ε.Ε και τα κράτη μέλη έχουν καταβάλει μεγάλα ποσά, για να υπάρξουν αυτά τα εμβόλια. Η Pfizer και η BioNTech παρασκεύασαν το εμβόλιο με τη δημόσια στήριξη του Πανεπιστημίου της Πενσυλβάνια, του Εθνικού Ινστιτούτου Υγείας των ΗΠΑ και τα 1,95 δισ. δολάρια της πρώτης παραγγελίας των 100 εκατ. πριν κυκλοφορήσει το εμβόλιο. Στη Γερμανία η BioNtech έλαβε περίπου 400 εκατ. ευρώ από τη γερμανική κυβέρνηση. Το 97% περίπου της χρηματοδότησης για την παρασκευή του εμβολίου της AstraZeneca προήλθε από δημόσιους πόρους. Γι’ αυτό και είναι απαράδεκτο λίγες εταιρείες να κρατούν κλειδωμένες τις πατέντες και να πουλάνε τις περιορισμένες δόσεις που παράγουν σε όποιον πληρώσει τα περισσότερα.
Η προστασία της ανθρώπινης ζωής και η θωράκιση της κοινωνίας πρέπει να μπουν πάνω από τα συμφέροντα ορισμένων πολυεθνικών. Το εμβόλιο πρέπει να αντιμετωπιστεί ως δημόσιο αγαθό και όχι ως εμπόρευμα. Επομένως πρέπει να βρεθεί ένας τρόπος να μπορέσουν τα εμβόλια κατά της Covid-19 να παραχθούν και από άλλους, πέρα από αυτούς που έχουν τις πατέντες. Υπάρχουν πολλά κέντρα και στη Ευρώπη και σε άλλες χώρες που μπορούν να επιταχύνουν την παραγωγή, έτσι ώστε να επιτευχθεί ταχύτερος και μαζικότερος εμβολιασμός. Για να γίνει αυτό, χρειάζεται κατ’ αρχάς η απελευθέρωση των πατεντών των εμβολίων.
Με πρωτοβουλία της Ινδίας και της Νότιας Αφρικής περισσότερες από 100 χώρες ζητούν από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου την κατάργηση των πατεντών, αλλά συναντούν την κατηγορηματική άρνηση του πλούσιου κόσμου με επικεφαλής τις Η.Π.Α., τον Καναδά, την Ε.Ε., τη Βρετανία και την Ιαπωνία και βέβαια τη λυσσαλέα αντίδραση των ίδιων των φαρμακευτικών εταιρειών.
Είναι εφικτό κάτι τέτοιο; Είναι. Όπως έσπασε πριν από μερικές δεκαετίες η πατέντα για τα φάρμακα κατά του AIDS για χώρες εκτός Ευρώπης, έτσι μπορεί να γίνει και για τα εμβόλια κατά του κορωνοϊού.
Και για να γίνει, χρειάζεται η όσο το δυνατόν μεγαλύτερη κινητοποίηση των πολιτών. Ήδη έχει ξεκινήσει μια μεγάλη πανευρωπαϊκή εκστρατεία για την κατάργηση της πατέντας στα εμβόλια, με το σύνθημα «Όχι κέρδη στην πανδημία – Εμβόλια για όλους». Ο καθένας και η καθεμιά μπορούμε να ενώσουμε τη φωνή μας με τους χιλιάδες δημοκρατικούς και προοδευτικούς πολίτες της Ευρώπης, υπογράφοντας στην πλατφόρμα NoProfitOnPandemic την πρόταση προς την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, για να πράξει ό,τι χρειάζεται, ώστε να καταστούν τα εμβόλια και οι θεραπείες κατά της πανδημίας παγκόσμιο δημόσιο αγαθό, ελεύθερα προσβάσιμο στον καθένα.
Μπορεί να φέρει αποτέλεσμα μια τέτοια κινητοποίηση; Μπορεί. Μόλις πριν από λίγες ημέρες δώδεκα ισχυρές ποδοσφαιρικές ομάδες αποφάσισαν να δημιουργήσουν χωριστό κλαμπ παίζοντας αποκλειστικά μεταξύ τους, με σκοπό να αποκομίσουν ακόμη μεγαλύτερα κέρδη. Η μαζική και μαχητική αντίδραση των οπαδών τους τις ανάγκασε να αναδιπλωθούν. Κι εμείς θα αφήσουμε τις πολυεθνικές να αποφασίζουν ποιος θα ζήσει και ποιος θα πεθάνει, για να αυξάνουν την κερδοφορία τους;
Το σύνθημα «Οι άνθρωποι πάνω από τα κέρδη», που ακούστηκε στη μεγάλη διαδήλωση του κινήματος εναντίον της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης στη Γένοβα τον Ιούλιο του 2001, είναι σήμερα περισσότερο επίκαιρο από ποτέ.
Θέμης Αχτσιόγλου
