Ο ευρωπαϊκός Νότος μπορεί να αποτελέσει έναν από τους πρωταγωνιστές των μεταρρυθμίσεων στη Γηραιά Ήπειρο; Η συνάντηση των ηγετών των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου την Τετάρτη στη Ρώμη δεν έδωσε μόνο ένα διαφορετικό μήνυμα από αυτά που έχουμε συνηθίσει το τελευταίο διάστημα από ορισμένες χώρες της Κεντρικής και πρώην Ανατολικής Ευρώπης, αλλά και μια πρόκληση για να αντιμετωπιστούν τα τρέχοντα ανοικτά προβλήματα της Ένωσης.
Οι χώρες του ευρωπαϊκού Νότου βγαίνουν από την μεγαλύτερη μεταπολεμική τους κρίση, με άξονα τόσο την Ελλάδα, την Πορτογαλία και την Κύπρο, που δοκιμάστηκαν από τα σκληρά μνημόνια, όσο και τις πολύπαθες Ισπανία και Ιταλία, που βρέθηκαν στο στόχαστρο μνημονιακών πολιτικών διαμέσου συμφωνιών για τη “διάσωση” των τραπεζών και επιστολών – τελεσιγράφων της ΕΚΤ.
Η Ελλάδα και η Πορτογαλία
Ο ελληνικός λαός άνοιξε την προοπτική μιας άλλης πορείας για τη χώρα μας και την Ευρώπη, όχι μόνο ανατρέποντας, τον Ιανουάριο του 2015, τις συγκυβερνήσεις της Δεξιάς με τους Σοσιαλιστές και με το δημοψήφισμα την προσπάθεια να κρατηθεί η χώρα όμηρος διαρκείας στα χέρια, ή μάλλον καλύτερα στα νύχια, των δανειστών. Ουσιαστική καμπή για το μέλλον της Ελλάδας και του ευρωπαϊκού Νότου αποτέλεσε η νίκη του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015, μετά από την οδυνηρή και εκβιαστική επιβολή νέου Μνημονίου στη χώρα μας.
Η νεοφιλελεύθερη Δεξιά στην Ελλάδα και την Ευρώπη δεν είχαν προλάβει να συνέλθουν από το σοκ που δέχθηκαν με τη μετατροπή της “αριστερής παρένθεσης” σε σταθερή επιλογή του ελληνικού λαού όταν, σε λιγότερο από ένα μήνα, στη Λισσαβώνα η ψήφος του πορτογαλικού λαού έδιωξε τη δεξιά κυβέρνηση του Πάσος Κοέλιο, επιτρέποντας τον σχηματισμό της κυβέρνησης του Σοσιαλιστή Αντόνιο Κόστα με τη στήριξη του Μπλόκου της Αριστεράς και του Πορτογαλικού ΚΚ.
Οι επιτυχίες των δύο κυβερνήσεων που βρίσκονται στα νότια άκρα της Ευρώπης συνοδεύτηκαν όμως από ορισμένες αρνητικές εξελίξεις, από το Brexit έως την εγωιστική αντιμετώπιση του προσφυγικού και τον “ομαλό” σχηματισμό της “ανώμαλης” δεξιάς – ακροδεξιάς κυβέρνησης στην Αυστρία, που έθεσαν όμως με τον πιο σαφή τρόπο την ανάγκη βαθιών μεταρρυθμίσεων στην Ευρώπη, που να προβάλλουν τις αξίες της αλληλεγγύης και της κοινωνικής συνοχής.
Εάν δεν είχαμε τη νίκη του ΣΥΡΙΖΑ τον Σεπτέμβριο και των Σοσιαλιστών και της Αριστεράς τον Οκτώβριο του 2015 στην Πορτογαλία, δεν θα μπορούσαμε να φανταστούμε ότι ο Βόλφγκανγκ Σόιμπλε θα έφθανε στο σημείο να αναγνωρίζει στο πρόσωπο του υπουργού Οικονομικών της Πορτογαλίας Μάριο Σεντένο τον “Ρονάλντο του Eurogroup”, δεδομένου ότι ο Μ. Σεντένο εφάρμοσε και εφαρμόζει ακριβώς την αντίθετη πολιτική από αυτή που προσπάθησε να επιβάλλει για να γονατίσει την Ευρώπη και κυρίως τον ευρωπαϊκό Νότο ο νεόκοπος πρόεδρος της γερμανικής Βουλής. Κρίμα μόνο που ο “συνεπής” και σίγουρα υποκριτής Β. Σόιμπλε εμφανίστηκε να έχει ως πρότυπο έναν από τους διασημότερους και πιο αμετανόητους φοροφυγάδες της Ευρώπης, που στηρίζει, ας μην ξεχνάμε, την τεράστια βιομηχανία του ποδοσφαίρου, των στοιχημάτων και των τηλεοπτικών δικαιωμάτων.
Από τους Ολάντ και Σαρκοζί στον Μακρόν
Την ίδια περίοδο, η μεγαλύτερη χώρα του ευρωπαϊκού Νότου και δεύτερη μεγαλύτερη χώρα της Ευρωζώνης, η Γαλλία, πέρασε από μια σκληρή δοκιμασία, με τη ρατσιστική Ακροδεξιά να προσπαθεί να φτάσει στην εξουσία και τον Εμανουέλ Μακρόν να κερδίζει τις προεδρικές και αργότερα τις βουλευτικές εκλογές ισοπεδώνοντας το παλιό σύστημα των παραδοσιακών κομμάτων. Δυστυχώς η γαλλική Αριστερά δεν κατάφερε να αποτελέσει παράγοντα αλλαγών και διασπάστηκε αμέσως μετά τις προεδρικές εκλογές αποδυναμώνοντας τη δυναμική της. Αντίθετα, η πολιτική του νέου Γάλλου Προέδρου φαίνεται να απέχει έτη φωτός από την ακινησία και τη μοιρολατρία του Σοσιαλιστή προκατόχου του. Ο κάθε αριστερός πολίτης μπορεί να έχει χιλιάδες λόγους για να βρίσκεται απέναντι στον Εμ. Μακρόν, αλλά δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι ο Εμ. Μακρόν διευκολύνει με τις προτάσεις του να ανοίξει μια διαφορετική συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης.
Η περίοδος του Νικολά Σαρκόζι και του Φρανσουά Ολάντ φαίνεται ότι πέρασε ανεπιστρεπτί. Σε ποιο βαθμό όμως η κινητικότητα του Εμ. Μακρόν θα μπορούσε να οδηγήσει σε μια προοδευτική και δημοκρατική διέξοδο την Ευρώπη, η οποία βρίσκεται αντιμέτωπη με τον λαϊκισμό, την ακροδεξιά, τον ρατσισμό και την ξενοφοβία; Ποιος μπορεί να είναι ο ρόλος της Αριστεράς, των Πράσινων, των προοδευτικών και δημοκρατικών δυνάμεων μπροστά στις προτάσεις του Εμ. Μακρόν και του προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ζαν Κλοντ Γιούνκερ;
Οι ιταλικές εκλογές
Σε μεγάλο βαθμό οι ισορροπίες για το μέλλον της Ευρώπης θα κριθούν και από άλλους τρεις ακόμη βασικούς παράγοντες. Την έκφραση της θέλησης του ιταλικού λαού στις 4 Μαρτίου, γιατί ας μην ξεχνάμε ότι, παρά το γεγονός πως ο πρωθυπουργός Πάολο Τζεντιλόνι παραμένει δημοφιλής ο ιταλικός λαός φαίνεται απογοητευμένος από το Δημοκρατικό Κόμμα του Ματέο Ρέντζι και αναζητά λύσεις προς τη Δεξιά, που συνεργάζεται με ρατσιστές και φασιστοειδείς, και τους λαϊκιστές.
Ο Π. Τζεντιλόνι, ο Πρόεδρος της Ιταλίας Σέρτζιο Ματερέλα, αλλά και το Δημοκρατικό Κόμμα, φαίνεται να έχουν επίγνωση ότι οι επόμενοι μήνες θα είναι πολύ σημαντικοί για την ευρωπαϊκή πολιτική της χώρας και κατέβαλαν κάθε προσπάθεια να οδηγηθεί η χώρα συντεταγμένα στις εκλογές. Θα ήταν λοιπόν λάθος να θεωρήσει κανείς ότι ο Π. Τζεντιλόνι θα φιλοξενήσει τους ηγέτες του ευρωπαϊκού Νότου χωρίς αρμοδιότητες και εξουσίες.
Ευρωπαϊκό σωσίβιο αναζητεί ο Ραχόι
Ο Ισπανός πρωθυπουργός Μαριάνο Ραχόι πιέζεται από τις καταστάσεις να αναζητήσει ένα περισσότερο ευρωπαϊκό προφίλ, μεσούσης ακόμη της άλυτης κρίσης στην Καταλωνία, τη στιγμή που δεν έχει ακόμη ψηφιστεί ο προϋπολογισμός του 2018 και κινδυνεύει να βρεθεί στο στόχαστρο των φρουρών της δημοσιονομικής πειθαρχίας στις Βρυξέλλες. Η πολιτική του Μ. Ραχόι και ακόμη περισσότερο οι μέθοδοι με τις οποίες υποστηρίζει απέχουν παρασάγγας από τη φιλοσοφία των άλλων κυβερνήσεων του ευρωπαϊκού Νότου, αλλά αυτό δεν αναιρεί φαινομενικά παράδοξο γεγονός ότι ο δεξιός Ισπανός πρωθυπουργός εμφανίστηκε ρεαλιστής και αποτελεί από την αρχή βασικό παράγοντα της διαμόρφωσης της άτυπης ατζέντας του ευρωπαϊκού Νότου.
Ο τρίτος παράγοντας για το μέλλον της Ευρώπης σχετίζεται άμεσα από τα αποτελέσματα των γερμανικών εκλογών και τις προσπάθειες σχηματισμού κυβέρνησης στην αρρωστημένη από τον νεοφιλελευθερισμό καρδιά που τροφοδότησε τα προηγούμενα χρόνια την κρίση και τη διάλυση της δημοκρατικής και κοινωνικής Ευρώπης που είχαμε γνωρίσει και αποδεχθεί τις προηγούμενες δεκαετίες. Η γερμανική Σοσιαλδημοκρατία, μπροστά στον κίνδυνο διαγραφής της από τις ισορροπίες του πολιτικού χάρτη, προσπαθεί να περάσει τον Ρουβίκωνα, αλλά φαίνεται να μην ξέρει πώς θα βρει προς το παρόν τον δρόμο και πώς θα επηρεάσει την πολιτική της Άνγκελα Μέρκελ.
Κύπρος και Μάλτα
Με τον ίδιο ρεαλισμό, οι δύο μικρότερες χώρες του ευρωπαϊκού Νότου βλέπουν με το μεγαλύτερο ενδιαφέρον τις ευκαιρίες που τους προσφέρουν οι περιοδικές συναντήσεις των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου. Η Κύπρος, με τα πολλαπλά εθνικά της ζητήματα ανοιχτά, ανακάμπτει από την κρίση και φιλοδοξεί για επενδύσεις δεκάδων δισεκατομμυρίων ευρώ έως το τέλος του 2020. Η ενεργός συμμετοχή της Κύπρου στις συναντήσεις των χωρών του ευρωπαϊκού Νότου δεν αναβαθμίζει μόνο την εικόνα της χώρας στο ευρωπαϊκό και διεθνές περιβάλλον, αλλά και του ίδιου του Προέδρου της Νίκου Αναστασιάδη, ο οποίος θα διεκδικήσει στις 28 Ιανουαρίου την επανεκλογή του, στοχεύοντας σε μια Κύπρο απολύτως ευρωπαϊκή χώρα, ελεύθερη και πραγματικά ανεξάρτητη.
Ο πρωθυπουργός της Μάλτας Ζόζεπ Μουσκάτ αποτελεί πεπεισμένο ευρωπαϊστή, αφού υπήρξε ένα από τα ηγετικά στελέχη του Εργατικού Κόμματος που συνετέλεσαν στην εγκατάλειψη των προηγούμενων ευρωσκεπτικιστών λογικών με την είσοδο της χώρας στην Ευρωπαϊκή Ένωση το 2004 και αργότερα στην Ευρωζώνη, το 2008. Η Μάλτα βρέθηκε και αυτή στη δίνη της χρηματοοικονομικής κρίσης, εμφανίζοντας σήμερα ισχυρή ανάκαμψη με άξονα τη βαριά της βιομηχανία, τον τουρισμό. Ορισμένοι επιμένουν πάντως ότι η Μάλτα αποτελεί έναν φορολογικό παράδεισο. Η ανεργία κυμαίνεται με άξονα το 4%, ενώ δημοσιονομικά η χώρα των 420 χιλιάδων κατοίκων καταγράφει πλεόνασμα. Η Μάλτα αποτελεί όμως την εξαίρεση στην καρδιά της Μεσογείου σε ό,τι αφορά την αλληλεγγύη της στους μετανάστες και τους πρόσφυγες, γιατί αποτρέπει την άφιξη των προσφύγων καλώντας συστηματικά τις γειτονικές ιταλικές αρχές να προχωρήσουν σε επιχειρήσεις διάσωσης. Το πρόβλημα του Ζ. Μουσκάτ είναι κατά πόσο μπορεί να αντέξει σε βάθος χρόνου αυτή η πολιτική;
Στις 18 Ιανουαρίου μια βαλκανική χώρα θα αναλάβει την εξάμηνη προεδρία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Η Βουλγαρία φιλοδοξεί στις επόμενες συνόδους κορυφής να διευκολύνει τη σταθερότητα και την ενσωμάτωση των δυτικών Βαλκανίων στην Ευρώπη. Η πρόκληση της Οκτωβριανής Επανάστασης αποτέλεσε την πιο σημαντική επέτειο για τον προοδευτικό και αριστερό κόσμο το έτος που πέρασε. Φέτος συμπληρώνονται πενήντα χρόνια από την τεράστια μεταρρυθμιστική πρόκληση της Άνοιξης της Πράγας. Σήμερα, στους ίδιους δρόμους, όπως και σε αυτούς της Βουδαπέστης και της Βαρσοβίας, εκφράζονται δυστυχώς η μισαλλοδοξία, ο ρατσισμός και η ξενοφοβία. Θα μπορέσει αυτή την φορά να υπάρξει ένα κίνημα ή μια δυναμική διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων που να νικήσουν τον αυταρχισμό;
Αργύρης Παναγόπουλος
Πηγή: Η Αυγή
