Ο έρως και το έθνος

Σε όλο και πιο βαθιά νερά της δημοτικής μας ποίησης καταδύεται η δοκιμιακή γραφίδα του Παντελή Μπουκάλα με κάθε νέο βιβλίο της πολύτιμης σειράς “Πιάνω γραφή να γράψω… Δοκίμια για το δημοτικό τραγούδι” (εκδ. Άγρα). Διπλός ο τέταρτος τόμος, που παρουσιάζεται αύριο στις 7.30 μ.μ. στο Θέατρο της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης (Μασσαλίας 22), στο πρώτο μέρος του, με τίτλο “Ο έρως και το έθνος. Οι φυλές, οι θρησκείες και η δημοτική ποίηση της αγάπης”, διερευνά τις ερωτικές σχέσεις που ανέπτυξαν οι Έλλληνες/ίδες με αλλοεθνείς, αλλόγλωσσους και αλλόθρησκους, και εν προκειμένω με τους Βλάχους, τους μαύρους, τους Αρβανίτες και τους Τούρκους. Βάζει στο μικροσκόπιό του τα πολλά και ποικίλα εμπόδια που συναντούσε ο έρωτας Ελλήνων και Ελληνίδων με άτομα διαφορετικού έθνους ή εθνοτικής ομάδας, διαφορετικής θρησκείας ή διαφορετικού χρώματος, και διερευνά πώς, με παρρησία και αδέκαστο πνεύμα, η λαϊκή ποίηση αναδεικνύει αφτιασίδωτες και αλογόκριτες όλες τις πτυχές ενός σοβαρότατου κοινωνικού ζητήματος.

“Η δημοτική ποίηση δεν αφήνει ατραγούδιστη καμία εκδοχή” γράφει ο Μπουκάλας. Και με το καινούργιο βιβλίο του εξακολουθεί να ανατέμνει τις μνήμες και τις γραφές εντοπίζοντας τους θυσαυρούς της ανεξάντλητης πηγής που είναι η δημοτική ποίηση και να μας επαναφέρει ενώπιους ενωπίοις με βασικές ψηφίδες της ταυτότητας και της αυτοσυνειδησίας μας.

Ανασκάπτοντας τις σχέσεις ανάμεσα στους Έλληνες με άλλους λαούς, αναζητά διαφορές και συνάφειες και όλες εκείνες τις ψηφίδες που πέφτουν απάνω στον έρωτα και πληγώνουν τα φτερά του. “Οι διαφορές ανάμεσα στους Έλληνες και σε άλλους λαούς ή εθνοτικές ομάδες αλλά και η πυκνή καταναγκαστική συνάφειά τους δημιούργησαν σχέσεις που καλύπτουν όλη την γκάμα – από την ηδονοθηρία της εκμεταλλευτικής εξουσίας έως τον αυθεντικό πόθο” γράφει χαρακτηριστικά στο προλογικό σημείωμά του. Ωστόσο ο νέος τόμος δεν εξαντλείται σ’ αυτά. Εξετάζει ταυτόχρονα την επίσημη στάση της κοσμικής και θρησκευτικής εξουσίας, έτσι όπως εκφράζεται στην πιθανότητα μεικτών γάμων, η οποία, όπως σημειώνει, “σύμφωνα με τις υπάρχουσες ιστορικές πηγές, αποκρυσταλλώνεται σε απαγορευτικούς νόμους και διατάξεις”, ενώ διερευνά και την καθοριστική παρουσία των στερεοτύπων στην αναπαράσταση ενός λαού από τους άλλους.

Ο Παντελής Μπουκάλας υπογραμμίζει ωστόσο ότι στην τραγουδισμένη ιστόρηση των σχέσεων “τον τόνο δεν τον δίνει ποτέ η προκατάληψη”. Πέρα από την εθνική ιδεολογία, τις δαιμονοποιήσεις, τα στερεοτυπικά σχήματα, “το ελληνικό δημοτικό τραγούδι δεν ενδιαφέρθηκε ποτέ να περιορίσει ή να αποσιωπήσει την ποικιλία του πραγματικού βίου, όπου ο έρωτας είναι πιθανόν να εκδηλωθεί αδιαφορώντας για τους άρρητους ή και ρητούς κανόνες της εθνικά και θρησκευτικά χρηστής συμπεριφοράς”.

Στον αμέσως επόμενο τόμο, που θα κυκλοφορήσει στο τέλος του 2022, διερευνώνται οι ερωτικές σχέσεις των Ελλήνων με Βούλγαρους, Τσιγγάνους, Εβραίους και Φράγκους.

Στην αυριανή παρουσίαση για το βιβλίο θα μιλήσουν ο συγγραφέας Θανάσης Τριαρίδης και ο Παντελής Μπουκάλας, ενώ σύντομη παρέμβαση θα κάνει ο ιστορικός Λεωνίδας Εμπειρίκος. Τον μουσικό τόνο της βραδιάς θα δώσουν παίζοντας και ερμηνεύοντας οι μουσικοί Ναταλία Λαμπαδάκη, Αλέξανδρος Καψοκαβάδης και Γιώργος Κοντογιάννης.

Η είσοδος είναι ελεύθερη, ενώ για όσους δεν μπορέσουν να παρευρεθούν η εκδήλωση θα μεταδίδεται και με live streaming από το κανάλι της Ελληνοαμερικανικής Ένωσης στο YouTube.

Πηγή: Η Αυγή