Macro

Νόνα Φερνάντες: Μνήμη, η κινητήριος δύναμη της Ιστορίας

Τη γνωρίσαμε πριν από δύο χρόνια με το «Space invaders» στη σειρά Aldina των εκδόσεων Gutenberg. Η Χιλιανή Νόνα Φερνάντες συγγραφέας, σεναριογράφος στην τηλεόραση και ηθοποιός, έχει τιμηθεί με διάφορα βραβεία, ενώ φωτίζει συστηματικά τη σκοτεινή περίοδο της χούντας του Πινοσέτ. Αυτοβιογραφείται ως: «Ηθοποιός, επειδή μ’ αρέσει. Συγγραφέας, για να τα πρήζω σε κάποιους, για να μην ξεχαστεί ό,τι δεν πρέπει να ξεχαστεί. Σεναριογράφος σίριαλ, για να επιβιώνω. Ενοχλητική Χιλιανή, ενίοτε εξαγριωμένη».
Έρχεται τώρα η κυκλοφορία του νέου της βιβλίου «Η ζώνη του λυκόφωτος» (εκδόσεις Gutenberg), σε μετάφραση πάλι του Κώστα Αθανασίου, που γράφει και το εισαγωγικό σημείωμα. Η Φερνάντες αγωνίζεται παθιασμένα ενάντια στην επιλεκτική μνήμη. Στην προσπάθεια αυτών που ευνόησαν την εγκαθίδρυση της αμερικανόπνευστης χούντας να θολώσουν και να ξεπλύνουν την τεράστια ευθύνη τους για τους δεκάδες χιλιάδες δολοφονημένους, αγνοούμενους – τα οικονομικά και θεσμικά τους εγκλήματα. Η γραφή δεν ακολουθεί κάποιο συγκεκριμένο ύφος, λειτουργεί «μεταξύ χρονικού, δοκιμίου, βιογραφίας, μυθοπλασίας και ντοκουμέντου».
Αφηγήτρια η ίδια, εμπλέκει προσωπικές εμπειρίες και αναμνήσεις μαζί με τα ιστορικά γεγονότα. Και όπως ο συμπατριώτης της κινηματογραφιστής Πατρίσιο Γκουσμάν στο ντοκιμαντέρ «Νοσταλγώντας το φως», όχι μόνο αναφέρεται στην πάλη ενάντια στο καθεστώς, αλλά προβάλλοντας φωτογραφίες εστιάζει πάνω σε κάθε πρόσωπο και στη ζωή του. Με αφορμή τη συγκλονιστική ομολογία υπαξιωματικού των μυστικών υπηρεσιών της Αεροπορίας ότι βασάνισε και σκότωσε ανθρώπους – ομολογία στο αντιπολιτευόμενο περιοδικό Cauce που κυκλοφόρησε τον Αύγουστο του 1984 με πηχυαίο τίτλο «Εγώ βασάνισα» και υπότιτλο «Η τρομακτική μαρτυρία ενός στελέχους των δυνάμεων ασφαλείας» όπου, μεταξύ αυτών, φιγουράριζε η φωτογραφία και εντός η συνέντευξη ποταμός του Αντρές Βαλενσουέλα Μοράλες. Φυσικά, το περιοδικό έκλεισε σχεδόν αμέσως και ο ανανήψας βασανιστής πέρασε στην παρανομία και φυγαδεύτηκε στο εξωτερικό αφήνοντας πίσω μια ανυποψίαστη οικογένεια.
Η άλλη διάσταση
Τρεις δεκαετίες μετά η Φερνάντες τον συναντά και ανασυνθέσει την ιστορία του, την ιστορία της Χιλής. Χωρίζει τα κεφάλαιά της συγκρίνοντάς τα με τη δημοφιλή τότε αμερικανική τηλεοπτική σειρά «Η ζώνη του λυκόφωτος»: «Πέρα από ό,τι είναι γνωστό, υπάρχει μια άλλη διάσταση, και εσείς μόλις περάσατε το κατώφλι». Ακριβώς το πέρασμα σε έναν κόσμο άκρατης βίας και βαρβαρότητας στη διήγηση του Αντρές: η μαύρη τρύπα που καταπίνει σώματα, καταρρακώνει την αξιοπρέπεια, ξεφτιλίζει υποστάσεις. Η ζώνη εισόδου στη δαντική κόλαση, η ζώνη επαφής με τους βασανιστές και τις μεθόδους τους, η ζώνη των ζωντανών φαντασμάτων και τελικά η ζώνη διαφυγής στο επέκεινα ή στην παρανομία.
Ο Αντρές απαριθμεί αληθινά ονοματεπώνυμα ανδρών και γυναικών που απήχθησαν και εξαφανίστηκαν (κομμουνιστές, αγωνιστές του MIR, αριστερούς δημοκράτες) – τις εν ψυχρώ εκτελέσεις τους. Ονοματίζει καταδότες, πράκτορες και δεσμοφύλακες – κέντρα κράτησης και περιοχές ομαδικών τάφων. Ο Φερνάντες αναφέρεται στη «Χριστουγεννιάτικη ιστορία» του Ντίκενς, στον «Φράκενσταϊν» της Μαίρη Σέλεϊ, στον Έντγκαρ Άλαν Πόου κ.ά.
Καταλήγει: «Ακόμα κι αν δεν είμαστε ένοχοι, είμαστε υπεύθυνοι. Που σιωπούμε για να κρατήσουμε τη θέση μας στη δουλειά, που δεν λέμε ‘αυτό είναι έγκλημα’… Δεν πιστεύω στη συγγνώμη».
INFO
Νόνα Φερνάντες
«Η ζώνη του λυκόφωτος»
Εκδόσεις Gutenberg
Σελίδες: 304

Αντώνης Ν. Φράγκος

Πηγή: Η Αυγή