Τι απόμεινε, λοιπόν, από τα θορυβώδη ρεπορτάζ για τον τηλεοπτικό ενεχυροδανειστή με τον πακτωλό πολύτιμων μετάλλων; Η λεπτεπίλεπτη νομική διαμάχη περί της ύπαρξης ή μη του αδικήματος της λαθρεμπορίας και του δίκαιου ή μη χαρακτήρα της απόφασης για προσωρινή κράτηση. Αυτό τουλάχιστον το συμπέρασμα βγαίνει, αν κρίνουμε από την ιεράρχηση του θέματος στα δελτία ειδήσεων και στη χωροταξία των εφημερίδων.
Σε λίγες μέρες θα έχουμε, όπως φαίνεται, και την κρίση του δικαστικού συμβουλίου, οπότε θα αναθερμανθεί για λίγο η συζήτηση για τα νομικά θέματα και, ίσως, για κάποια θέματα που μπορούν να γίνουν αντικείμενο φθηνής πολιτικής εκμετάλλευσης, όπως η επάρκεια των διωκτικών αρχών, η συνεργασία τους με τις εισαγγελικές αρχές, η ευαισθησία των δικαστικών αρχών… και πάει λέγοντας. Για το πολύ σοβαρό κοινωνικό πρόβλημα και το σημαντικό πολιτικό ζήτημα, που ανέκυψε με απρόσμενο αλλά τόσο ηχηρό τρόπο, θα μιλήσουμε έστω και κατόπιν εορτής, ή θα επιτρέψουμε στους επιδερμικούς πολιτικούς διαξιφισμούς να επικρατήσουν, δικαιώνοντας τελικά τους ληστές των φτωχών και των φτωχευμένων; Γιατί έτσι όπως πάει το πράγμα όλοι αυτοί, ως «νόμιμοι» και «εν δικαίω» ευρισκόμενοι, λίγο ακόμα και θα εμφανιστούν από τους χρυσοπληρωμένους συνηγόρους τους σαν ευεργέτες, που ασκούσαν το τίμιο επάγγελμα του ενεχυροδανειστή για την ψυχή της μάνας τους.
Η άδικη νομιμότητα
Η εσωτερική υποτίμηση και η αντιλαϊκή λιτότητα, που επιβλήθηκαν εκ των έξω και έγιναν αποδεκτές και από ορισμένους εκ των έσω ως συνταγή σωτηρίας για την ελληνική χρεοκοπία, όπως ήταν αναμενόμενο έφερε στο χείλος του οικονομικού τάφου τους ασθενείς, αντί να τους γιάνει. Η εμπειρία από σειρά κοινωνικών και εθνικών καταστροφών δίδασκε και διδάσκει ότι σε τέτοιες κρίσιμες ώρες ο μαυρογοριτισμός ευδοκιμεί πάνω στο έδαφος της απελπισίας των αναγκεμένων. Όσοι, λοιπόν, μπορούσαν να προβλέψουν (δεν ήταν δα και τόσο δύσκολο) αυτό που θα ακολουθούσε, όφειλαν να πάρουν μέτρα προστασίας.
Πρώτα πρώτα, να κάνουν πιο αυστηρή τη νομοθεσία. Και, δεύτερο, να ενισχύσουν τις νόμιμες δομές, εκείνες που δίνουν μια ανεκτή κοινωνικά και ηθικά διέξοδο σ΄ αυτόν που βρίσκεται σε ανάγκη. Αντί γι΄ αυτό, δεν άλλαξε ουσιαστικά τίποτα στην αναχρονιστική σχετική νομοθεσία, η οποία μέχρι πριν την κρίση αφορούσε μόλις καμιά εκατοστή ενεχυροδανειστήρια με άδεια στην Αθήνα και άλλα τόσα χωρίς άδεια, κατά την εκτίμηση των αρχών. Όταν, όμως, η κρίση ήταν ήδη ολοφάνερη μπροστά στα μάτια μας, το 2011, μια αστυνομική διάταξη εξακολουθούσε να ορίζει τον τρόπο ίδρυσης ενός ενεχυροδανειστηρίου με όρους που οπωσδήποτε θα ήταν αυστηρότεροι αν κάποιος άνοιγε ένα ψιλικατζίδικο. Και εν τω μεταξύ, τα ΕΛΤΑ που διατηρούσαν όλα κι όλα ένα γραφείο για την Αθήνα και ένα άλλο για τη Θεσσαλονίκη για δανεισμό με ενέχυρα, δεν πρόσθεσαν ούτε ένα επί πλέον, τη στιγμή που ιδρύονταν σ΄ όλη τη χώρα χάρη στην σπιρτόζα ιδιωτική πρωτοβουλία, «νόμιμα» και «παράνομα» ενεχυροδανειστήρια κατά χιλιάδες.
Το ιδιωτικό και το δημόσιο
Θα αναρωτηθείτε: «Καλά, έχει σημασία ποιος θα μου πάρει τα κοσμήματα για ένα κομμάτι ψωμί;» Φαίνεται πως έχει. Πρώτον, γιατί η εκτίμηση έχει μεγάλη σημασία να γίνεται έντιμα. Δεύτερον, τα δανεικά που σου δίνονται έναντι, έχει ακόμη μεγαλύτερη σημασία να μην επιβαρύνονται με ασήκωτους τόκους. Τρίτον, έχει, τέλος, σημασία να σου αποδίδεται η διαφορά, όταν εκπλειστηριάζεται το ενέχυρο και πιάνει τιμή μεγαλύτερη από το ποσό που δανείστηκες. Αυτά μόνο ένα κρατικό πιστωτικό ίδρυμα ειδικού σκοπού μπορεί να εξασφαλίσει σε κάποιο βαθμό τουλάχιστο.
Πέρα από αυτά, όμως, υπάρχει και το περιθώριο βελτίωσης του νομοθετικού πλαισίου, που μπορεί τουλάχιστο να περιορίσει την ασυδοσία του κάθε μικρού ή μεγαλόσχημου τοκογλύφου και σαράφη. Όπως μπορεί να την περιορίσει επίσης η δημιουργία δικτύου ενός αξιόπιστου πιστωτικού ιδρύματος στη θέση των ΕΛΤΑ, που φαίνεται πως ούτε αντιλήφθηκαν το πρόβλημα.
Μήπως είναι αργά για όλες αυτές τις παρατηρήσεις. Αργά μπορεί να πει ότι είναι, όποιος μπορεί να μας διαβεβαιώσει ότι τέλειωσαν οι ανάγκες του κοσμάκη κι ότι δεν πρόκειται ποτέ να ξαναπροκύψουν. Στο κάτω κάτω, ας υπάρξει η πρόβλεψη κι ας αποδειχθεί αχρείαστη. Η άλλη λύση είναι να αφήσουμε τους «ριχάρδους» να αλωνίζουν και να κερδοσκοπούν, ώσπου να αλλάξει το κοινωνικό καθεστώς. Άλλωστε, ένα τέτοιο πιστωτικό ίδρυμα, που ποτέ δεν θα έχανε τα λεφτά που δανείζει, αφού τα δανείζει με ενέχυρο, θα μπορούσε να εξελιχθεί σε επενδυτική τράπεζα, στο μετοχολόγιο της οποίας θα μπορούσαν να συμμετέχουν και αυτοί που αναγκάστηκαν να ενεχυριάσουν τα όποια τιμαλφή τους.
Το νόμιμο και το ηθικό
Όσο για τους «ριχάρδους», ας αφήσουμε τους προβεβλημένους νομικούς που τους υπερασπίζονται, να ψάχνουν πού στραβοπάτησαν οι διωκτικές και οι δικαστικές αρχές και αδίκησαν τους πελάτες τους. Όλοι οι άλλοι πλην αυτών θα ξέρουμε ότι αυτοί που αδικήθηκαν ήταν άλλοι. Εκείνοι που οι ίδιοι οι χρυσοκάνθαροι τους αδίκησαν αποδεδειγμένα. Γιατί δεν γίνεται να πλουτίζεις μέσα σε ελάχιστο χρόνο αγοράζοντας απλώς στην αξία τους πολύτιμα αντικείμενα, χωρίς να χάνει αυτός που τα εκποιεί ή αυτός που τα αγοράζει λιωμένα σε πλάκες. Και επειδή είναι μάλλον απίθανο να χάνουν όσοι έχουν λεφτά να αγοράσουν κιλά χρυσό σε πλάκες, πηγή του άνομου κέρδους τους είναι η ανέχεια και η ανάγκη των πολλών. Όσο νόμιμοι και να μας αποδείξουν οι συνήγοροί τους ότι είναι, ούτε δίκαιο, ούτε θεμιτό θα είναι ποτέ το κέρδος τους, όσο κι αν μας έχει γανώσει το μυαλό ο νεοφιλελευθερισμός. Άλλωστε, για κάτι τέτοια έλεγε ο Ναζαρηνός ότι είναι πολύ δύσκολο να περάσει πλούσιος τη θύρα του παραδείσου.
Ακούω ήδη τις ενστάσεις. Ναι, αυτά τα προβλήματα τα λύνει το χτύπημα της ανεργίας, η αποκατάσταση των μισθών και των συντάξεων σε αξιοπρεπή επίπεδα, η αποκατάσταση και βελτίωση του κοινωνικού κράτους –και άλλα πολλά. Ναι, αλλά πόσες φορές έχουμε πει ότι η χρησιμότητα μιας αριστεράς στην κυβέρνηση θα κριθεί και από θεσμοθετήσεις, τις οποίες δύσκολα θα μπορεί να αναιρέσει μια επόμενη κυβέρνηση με συντηρητικές ή και αντιδραστικές θέσεις και προθέσεις. Δεν βρισκόμαστε μπροστά σε μια τέτοια θεσμική ανάγκη;
Χαράλαμπος Γεωργούλας
Πηγή: Η Εποχή
