Στον 21ο αιώνα, όπου η πολιτική εμπιστοσύνη έχει μειωθεί, η Ακροδεξιά επελαύνει πανευρωπαϊκά και η Αριστερά προσπαθεί να αντιμετωπίσει μια νέα πιο ζοφερή πραγματικότητα. Ο ακτιβισμός δεν περιορίζεται στους δρόμους και τις κάλπες, αλλά εισχωρεί στην καθημερινότητα, στη ρουτίνα, ακόμα και στην επιλογή προϊόντων στο ράφι ενός σούπερ μάρκετ. Η εφαρμογή «No Thanks» ενσαρκώνει ακριβώς αυτήν τη μετατόπιση: με τη χρήση ενός απλού barcode scanner, ο πολίτης μπορεί να συμμετέχει ενεργά σε ένα διεθνές, ψηφιακό, ηθικό μποϊκοτάζ ενάντια σε εταιρείες που εμπλέκονται ή στηρίζουν το κράτος του Ισραήλ και τη γενοκτονία που πραγματοποιείται.
H ιδέα για τη διαμόρφωση μιας τέτοιας εφαρμογής εμφανίστηκε το Νοέμβριο του 2023, καθώς ο Παλαιστίνιος Ahmed Bashbash έχασε τα δύο αδέλφια του. Η λειτουργία της εφαρμογής εδράζεται στο σκανάρισμα barcode ή την αναζήτηση προϊόντος, όπου η εφαρμογή αποτυπώνει ποιοι κατασκευαστές στηρίζουν τις πολιτικές του Ισραήλ. Τα προϊόντα αυτά συνοδεύονται από το ξεκάθαρο μήνυμα «Όχι ευχαριστώ», όχι σε όπλα, όχι σε χρηματοδότηση εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας! Η εφαρμογή «No Thanks» έχει ήδη φέρει στο φως πως γνωστές εταιρείες παγκόσμιας εμβέλειας, από τη Coca-Cola και τη Nike έως τη Netflix και την Apple, έχουν υποστηρίξει τα εγκλήματα και τη γενοκτονία των Παλαιστινίων.
Στη βάση αυτή, κοινωνιολογικά αναλύοντας τη λειτουργία της εφαρμογής, φέρνουμε τον Michel Foucault στο τραπέζι, ο οποίος έχει πολλάκις αναφέρει στα έργα του πως η εξουσία δεν εδράζεται αποκλειστικά στους κρατικούς μηχανισμούς, αλλά διαχέεται σε κάθε πτυχή της καθημερινής ζωής. Στο πλαίσιο αυτό, η «No Thanks» ανατρέπει τη λογική της «ουδέτερης κατανάλωσης» και θέτει μια νέα συζήτηση στο τραπέζι, όπου η ίδια η καταναλωτική στάση είναι πολιτική επιλογή. Ο Herbert Marcuse είχε επίσης τονίσει ότι η καπιταλιστική κοινωνία δημιουργεί ψευδείς ανάγκες και παρουσιάζει την κατανάλωση ως την υπέρτατη μορφή ελευθερίας. Η «No Thanks» παρεμβαίνει σε αυτή την πλάνη, επανανοηματοδοτώντας την κατανάλωση ως χώρο ηθικής και ατομικής πολιτικής απόφασης. Παράλληλα, η Chantal Mouffe έχει καταδείξει πως η πολιτική ταυτοποίηση δεν είναι ουδέτερη. Στη βάση αυτή, η εφαρμογή «No Thanks» επιτελεί αυτή τη λειτουργία: τοποθετεί το χρήστη σε μια σαφή πλευρά του αγώνα, ενάντια στη βία, στην κατοχή, στην αδικία.
Ήδη η συγκεκριμένη εφαρμογή έχει σημειώσει σημαντική επιτυχία στη Gen Z, καθώς είναι μια γενιά μεγαλωμένη με ψηφιακά μέσα. Δεν εμπιστεύεται τους παραδοσιακούς φορείς εξουσίας, ούτε εντάσσεται εύκολα σε κόμματα. Η «No Thanks» βασίζεται στην ψυχοσύνθεση αυτής της γενιάς: μέσα από ένα interface γνώριμο, με αισθητική ψηφιακού παιχνιδιού, επιτρέπει πολιτική συμμετοχή με τρόπο απλό, κατανοητό, άμεσο.
Η «No Thanks» δεν αποτελεί σίγουρα μια μορφή επανάστασης. Ακόμα και σήμερα σε αυτό τον πολύπλοκο παγκοσμιοποιημένο και νεοφιλελεύθερο κόσμο δεν θα ανατραπεί τίποτα με το πάτημα απλά ενός κουμπιού. Ωστόσο, βοηθάει ως μια μορφή πολιτικής εγρήγορσης. Δεν υπόσχεται να αλλάξει τον κόσμο από μόνη της. Υπόσχεται όμως να αλλάξει τρόπον τινά το πώς βιώνουμε την καθημερινότητά μας. Να μας βάλει σε σκέψη για το ότι καθετί που κάνουμε είναι μια μορφή πολιτικής. Δεν αρκεί απλά να ψηφίζουμε κάθε τέσσερα χρόνια, αλλά να ζούμε κάθε μέρα με την πολιτική ευθύνη που φέρνουμε τόσο ως άνθρωποι όσο και με το ψηφιακό μας αποτύπωμα.
Σε μια εποχή κρίσεων, κυνισμού και αποπολιτικοποίησης, η «No Thanks» λέει: Κάθε σου πράξη έχει σημασία. Ακόμα κι αν είναι απλώς να πεις «Όχι, ευχαριστώ». Όπως θα έλεγε η Judith Butler, η αλληλεγγύη είναι πάντα σωματοποιημένη. Και εδώ καλούμαστε να επιλέξουμε συνειδητά με ποιους είμαστε!
Παναγιώτα Οθωναίου
Η ΕΠΟΧΗ
