H ματαιωθείσα συνάντηση του βρετανού πρωθυπουργού με τον έλληνα ομόλογό του δεν ήταν μόνο διπλωματική προσβολή του ενός, δεν ήταν μόνο γκάφα του άλλου. Ήταν πρωτίστως διπλή παπάτζα. Ο Ρίσι Σουνάκ ασφαλώς υπερασπιζόμενος τη βρετανική αποικιοκρατία και το πενιχρό πολιτικό του μέλλον, προσέβαλε την Ελληνική Δημοκρατία και τον ελληνικό λαό, προσβάλλοντας τον Κυρ. Μητσοτάκη. Ο δε Κυρ. Μητσοτάκης κατόρθωσε, ακόμη μια φορά, να ευτελίσει ένα σοβαρό θέμα διπλωματίας, βυθίζοντάς το στη μαρμίτα του επικοινωνιασμού και της εντυπωσιοθηρίας. Και όχι μόνο: κατόρθωσε με την αποτυχημένη παπάτζα να δεχθεί μια ταπείνωση, διπλωματική και προσωπική.
Προχειρότητα
Μιλούμε για την ανταλλαγή διπλωματικών πυρών στο Λονδίνο, πριν και μετά τη ματαίωση της συνάντησης των δύο πρωθυπουργών, με αφορμή τα γλυπτά του Παρθενώνα. Και η μεν παπάτζα του εκατομμυριούχου πρώην χρηματιστή πρωθυπουργού αφορά το εκλογικό του ακροατήριο και τις μάχες οπισθοφυλακής της πάλαι ποτέ διαλαμψάσης βρετανικής αποικιοκρατίας. Όμως η παπάτζα του έλληνα πρωθυπουργού αφορά εμάς· πρόκειται για άλλη μια αχρείαστη γκάφα κατά τον χειρισμό ενός θέματος αιχμής της ελληνικής soft διπλωματίας, ενός θέματος υψηλού κύρους που το χειρίστηκε με τον πιο άκυρο τρόπο.
Διότι, πρώτον, η επιστροφή των γλυπτών του Παρθενώνα δεν είναι στενά εθνικό—διακρατικό θέμα· η αποκατάσταση της ακεραιότητας ενός κορυφαίου μνημείου της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς είναι αυτόχρημα διεθνοποιημένο θέμα και ως τέτοιο το πραγματεύεται διαχρονικά η επίσημη Ελλάδα στα διεθνή φόρα, από την Ουνέσκο έως τις ποικίλες επιτροπές συμπαράστασης ανά τον κόσμο. Μάλιστα ως θέμα διεθνούς ενδιαφέροντος θα επιλυθεί εν χρόνω, στα πεδία των διεθνών σχέσεων και της πολιτιστικής διπλωματίας, όπου σημειώνονται κρίσιμες μετατοπίσεις και νέες εννοιολογήσεις στη μετα-αποικιοκρατική ιστορική περίοδο που διανύουμε. Ως προς δε αυτή την κατεύθυνση έχει σημειωθεί σημαντική και ουσιαστική πρόοδος, χάρη στην επίμονη και διακριτική εργασία των ελλήνων αρχαιολόγων και εμπειρογνωμόνων.
Η προχειρότητα χειρισμών και η αδικαιολόγητη σπουδή της κυβέρνησης Μητσοτάκη να εκβιάσει μια τεχνική «λύση» με νοοτροπία και πρακτικές εμπόρου τέχνης, σύμφωνα με το κατάπτυστο μοντέλο του δανεισμού—ανταλλαγής, όπως λανσαρίστηκε με τη Συλλογή Στερν, προκαλεί προβλήματα και εκθέτει τη χώρα. Διόλου τυχαία ο Ρ. Σουνάκ αποκάλυψε τη λανθάνουσα ελληνική πρόταση για δανεισμό των γλυπτών του Παρθενώνα, με αντάλλαγμα προς το Βρετανικό Μουσείο περίφημα μνημεία από τα ελληνικά μουσεία, όπως η χρυσή μάσκα του Αγαμέμνονα, ο τζόκεϊ του Αρτεμισίου, από το Εθνικό Μουσείο, και ο Ηνίοχος από το Μουσείο Δελφών. Δηλαδή μια υπερμεγεθυμένη επανάληψη του μοντέλου δανεισμού της συλλογής του κλεπταποδόχου Στερν με ανταλλαγή ελληνικών μνημείων προς το Μετροπόλιταν της Ν. Υόρκης.
Από μια άποψη, ο πρώην αποικιοκρατούμενος εκατομμυριούχος από το Παντζάμπ έδρασε ως εκπρόσωπος της αποικιοκρατικής πρώην αυτοκρατορίας, ο δε έλληνας ως ικέτης αποικιοκρατούμενος που γλωσσεύει για λίγο, αποπέμπεται σκαιώς, και κατόπιν επιστρέφει στο κρατίδιο της Κομμαγηνής και κοκορεύεται ανά τα ρύμας και τας αγυιάς των ΜΜΕ νο.107 ότι «τους τα είπε».
To pattern του κυνισμού
Ας δούμε, όμως, το πολιτικό πλαίσιο και το ιδεολογικό βάθος της παπάτζας ―που δεν είναι γκάφα και δεν είναι λάθος. Η γκάφα του Λονδίνου και η συνοδός ταπείνωση έρχονται σαν φυσικότατη απόληξη της όλης διαχείρισης της πολιτιστικής κληρονομιάς από τον Κυριάκο Μητσοτάκη προσωπικά, από τις πρώτες ημέρες διακυβέρνησής του. Σύμφωνα με τη μητσοτάκεια λογική διαχείρισης, τα μνημεία του πολιτιστικού αποθέματος δεν είναι αμετακίνητα, δεν είναι μοναδικά, δεν εκπροσωπούν ένα αναντικατάστατο συμβολικό κεφάλαιο, δεν είναι μέλη της παγκόσμιας κληρονομιάς· είναι αντικείμενα προς ανταλλαγή και δανεισμό μέσω παρένθετων εταιρειών, όπως στη Συλλογή Στερν· είναι αντικείμενα προς τεμαχισμό και απόσπαση και μίζες καθυστερήσεων, όπως συνέβη στις ρωμαϊκές—βυζαντινές αρχαιότητες του μετρό Θεσσαλονίκης· τα δε μουσεία και οι χώροι είναι παρθένα εδάφη για την ιδιωτική πρωτοβουλία, εφαλτήρια για ανάπτυξη real estate και δράσεις συγκέντρωσης κεφαλαίου. Ήδη, στο πλαίσιο του γενικευμένου outsourcing κρίσιμων δημόσιων λειτουργιών, αναγγέλλεται η ανάθεση ανασκαφικού έργου απευθείας σε εργολάβους και η κατάργηση της αυτεπιστασίας από την Αρχαιολογική Υπηρεσία. Δουλίτσες να ανοίγουν παντού, προς ημετέρους…
Ελέχθη ότι στο Λονδίνο ο Κυρ. Μητσοτάκης διέπραξε άλλη μία διπλωματική γκάφα ή ολιγωρία, από αυτές που συνηθίζει· ότι ενήργησε απευθυνόμενος στο εσωτερικό ακροατήριο που διαβουκολεύουν τα ΜΜΕ της θέσης 107, ότι εκτέλεσε τις επικοινωνιακές οδηγίες του μάνιουαλ Γκρίνμπεργκ. Ναι, πολύ πιθανόν. Κατά την ανάγνωσή μας όμως, δεν επρόκειτο ούτε για γκάφα, ούτε μόνον για επικοινωνιακό τέχνασμα, που κατέληξε σε ηχηρό χαστουκάκι από τον απερχόμενο Σουνάκ.
Πρόκειται για άλλη μια φανέρωση του εντυπωσιακού κυνισμού με τον οποίο χειρίζεται θέματα υψηλού συμβολισμού ο Κυρ. Μητσοτάκης και οι υπουργοί του. Ο τεμαχισμός της βυζαντινής υπόγειας πόλης στο μετρό Θεσσαλονίκης, όχι μόνο καταστρέφει την ακεραιότητα του μνημείου (αυτήν που ζητούμε για τον Παρθενώνα…), αλλά επιπλέον επιβαρύνει με πολλές δεκάδες εκατομμύρια το Δημόσιο για αποζημιώσεις του εργολάβου και ρίχνει το έργο έξω από κάθε χρονοδιάγραμμα παράδοσης. Στο Μέγαρο Μαξίμου έφτασαν επιστολές από τις σημαντικότερες προσωπικότητες της αρχαιολογίας και ψηφίσματα από κάθε ελληνικό και διεθνή επιστημονικό θεσμό και φορέα. Δεν ίδρωσε κανενός το αυτί, ιδίως του πρωθυπουργού.
Ας δούμε, λοιπόν, αυτή την επαναλαμβανόμενη πρακτική ως το pattern βάσει του οποίου συγκροτείται η Νεοδεξιά: ωμός νεοφιλελευθερισμός, λεηλασία δημόσιων αγαθών και συμβολικού κεφαλαίου, χέρι-χέρι με την πατριδοκαπηλία και τον νεποτισμό. Χέρι-χέρι και με την αποδοχή προϊόντων αρχαιοκαπηλίας.
