Σαν σήμερα, στις 25 Ιανουαρίου 2015, ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις εκλογές. Δύο μέρες αργότερα σχημάτισε κυβέρνηση. Ποιος θυμάται τι συνέβη τότε; Τι να συγκρατήσουμε, όταν αλλάζουν όλα όσα ξέραμε το 2015; Δεν έχει αλλάξει μόνο η Ελλάδα, έχει αλλάξει ο κόσμος: η πανδημία του φόβου και της πειθάρχησης, ο πόλεμος στην Ουκρανία, η γενοκτονία της Γάζας, ο διαμελισμός της Συρίας, η απειλή γενικευμένου πολέμου και η ενεργειακή φτώχεια.
Και τώρα, μόλις τούτη τη βδομάδα, η εκλογή Τραμπ και η ενδεχόμενη «εθνική» στροφή τού πλήρως αρρύθμιστου αμερικανικού καπιταλισμού, και μαζί η ρευστοποίηση-υποβάθμιση της Ευρωπαϊκής Ενωσης (κλοτσοσκούφι του Τραμπ, της Ρωσίας και της Κίνας), η άνοδος ακροδεξιών κυβερνήσεων, η ανάδυση της πολυπολικότητας και των εθνικισμών απέναντι στην παγκοσμιοποίηση του νεοφιλελευθερισμού, η αδηφαγία των τεχνοφεουδαρχών του cloud, των κρυπτονομισμάτων και της Τεχνητής Νοημοσύνης, όλα όσα εξελίσσονται ταυτοχρόνως, διαπλεκόμενα και αλληλοεπηρεαζόμενα.
Η Αριστερά έκλεισε την παρένθεσή της…
Τι να θυμόμαστε λοιπόν από το ελληνικό 2015; Καταρχάς ότι η τότε νικήτρια και ελπιδοφόρος Αριστερά έχει ηττηθεί εκλογικά και συρρικνωθεί πολιτικά. Σαν να έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να εκπληρώσει το σχέδιο της «αριστερής παρένθεσης». Σαν να αποδέχθηκε και να εσωτερίκευσε την καταλαλιά της Δεξιάς και του Ακραίου Κέντρου, όσα της προσήπτε το Παλαιό Καθεστώς της χρεοκοπίας, όσα επαναλάμβανε η προπαγάνδα ακούραστα, και εντέλει επιτυχώς. Σαν να εσωτερίκευσε ως αμαρτίες όσα διαδοχικά και επίμονα, με στρατηγική προσήλωση, ήδη από το 2015, τεχνουργούσε η Ιερά Συμμαχία της Παλινόρθωσης· απαριθμώ πρόχειρα τα μοτίβα: αναξιοπιστία, κίνδυνος για τις καταθέσεις, ο ΣΥΡΙΖΑ έφερε τα μνημόνια, έκοψε τις συντάξεις, ήθελε να βγάλει τη χώρα από την Ε.Ε.
Δεν έχει καμία απολύτως σημασία αν πλήθος στοιχείων και μαρτυριών δείχνουν τα αντίθετα ή διαφορετικά γεγονότα. Σημασία έχει ότι ο συγκολυμβητής κύριος Βασίλης, οδηγός φορτηγών, μου έλεγε πρόπερσι ότι ο Κατρούγκαλος του έκοψε τη σύνταξη. Πότε πήρες σύνταξη, Βασίλη; Το 2014. Μα δεν ήταν κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ τότε, Βασίλη. Α, ναι; Ο Βασίλης θα πιστεύει πάντα ότι ο Κατρούγκαλος του έκοψε τη σύνταξη. Αντιστοίχως, οι σημερινοί νέοι και έφηβοι που το 2015 ήταν πέντε-έξι χρόνων, το πολύ δέκα, πιστεύουν ακράδαντα ότι ιστορικό παράδειγμα αναξιοπιστίας στην πολιτική είναι ο ΣΥΡΙΖΑ. Αυτά κουβαλάνε από τους γονείς τους και τα μίντια, αυτά συζητούν, μου διηγήθηκε φίλος καθηγητής.
Η εδραιωμένη πεποίθηση, ο αυταπόδεικτος κοινός τόπος, φυτεμένα και πολλαπλασιασμένα από μηχανές Γκρίνμπεργκ, αφανή μισθολόγια και πολυεργαλεία Ακραίου Κέντρου, ήταν η μεγαλύτερη «πολεμική» επιτυχία της Νεοδεξιάς από τα χρόνια του ’50, όταν η Αριστερά είχε νικηθεί πολιτικά και στρατιωτικά, ήταν η εκδίκησή της για την απώλεια της ηγεμονίας στη Μεταπολίτευση από το παπανδρεϊκό ΠΑΣΟΚ του 1981. Και σηματοδοτεί τη στροφή της σε μια διαρκή μάχη ιδεολογικής-διανοητικής κατίσχυσης μέσω της προπαγάνδας και του gaslighting, αλλά και μέσω δόλιων αποκλεισμών και θεσμικών εκτροπών όπως δείχνουν οι παρακολουθήσεις Predator και τα Τέμπη.
Εσωτερίκευση-συμμόρφωση
Αυτή τη στρατηγική της Παλινόρθωσης, με έναρξη το 2016, τη συνολική Αντιμεταρρύθμιση απέναντι στη φιλελεύθερη κοινωνική, κεντροαριστερή ή και κεντροδεξιά κληρονομιά της Μεταπολίτευσης, δεν την αντελήφθη εγκαίρως η Αριστερά, και δεν αντέδρασε. Ισως διότι δεν διαθέτει τα αναλυτικά εργαλεία για τον παρόντα ρευστό καιρό ούτε το ένστικτο ανάγνωσης της συγκυρίας, ίσως διότι δεν γνωρίζει πώς λειτουργούν οι δεξιοί φύλαρχοι και οι εγχώριοι ολιγάρχες, ίσως διότι οι διανοητικές-ψυχικές δυνάμεις εξαντλήθηκαν στη διαπραγμάτευση με τον ξένο παράγοντα. Ισως και διότι παίρνοντας αναγκαστικά το ownership του μνημονίου, η Αριστερά κατέληξε να εκλαμβάνει και την προπαγάνδα, τον ψυχολογικό πόλεμο, ως πολιτική κριτική, να εσωτερικεύει και να συμμορφώνεται προς τας υποδείξεις: δηλαδή, να μιλά και αυτή για «επιστροφή στην κανονικότητα», να διαγκωνίζεται στον κεντρώο χώρο προσέχοντας να μην τον σκανδαλίσει, να αναζητά μια μεσαία τάξη που είχε ήδη μετασχηματιστεί υλικά-ταξικά μες στη χρεοκοπία, να συμπεριφέρεται αμυντικά και όχι προωθητικά στις κοινωνικές πολιτικές, να μην τολμά καν να ψελλίσει τη λέξη Αλλαγή.
Πικρή επίγευση
Παρ’ όλ’ αυτά. Οσοι ζήσαμε στο κέντρο των εξελίξεων το 2015-19, και πριν και μετά, μαζί με δύο εκατομμύρια συμπολίτες που ψήφισαν και στήριξαν, γνωρίζουμε ότι αυτή η κυβέρνηση, με όλα τα ασύγγνωστα λάθη και τις εγγενείς αδυναμίες της, διέσωσε τη φιλελεύθερη δημοκρατία από την ακροδεξιά διολίσθηση, έκλεισε τα μνημόνια των άλλων (με δική της φθορά), σεβάστηκε τον ανασφάλιστο και τον αναγκεμένο, έδωσε ανάσα ισονομίας και ισοπολιτείας.
Εντέλει έγινε καύσιμη ύλη της Ιστορίας. Αποκομίζοντας μια εμπειρία διοίκησης και πολιτικής, διεθνή, πολύπλευρη, εξαιρετικά πλούσια. Με πικρή επίγευση: διότι σαν να πηγαίνει στράφι η κληρονομιά της εμπειρίας, και διότι δεν κατορθώθηκε μια λαϊκή-δημοκρατική ανανέωση των πολιτικών ελίτ. Πάλι τζάκια, φυλές, κλακαδόρους και ολιγάρχες έχουμε.
Οι γενιές του Δεκέμβρη ’08, οι γενιές των πλατειών και των δακρυγόνων, οι άνθρωποι που ήλπισαν, που όρθωσαν το ψυχικό Οχι, οι άνθρωποι που απογοητεύτηκαν αλλά δεν τα παράτησαν, όσοι ακόμη είναι όρθιοι και αντιλαμβάνονται, αυτοί θα ανασυγκροτήσουν τη μνήμη του 2015.
Νίκος Ξυδάκης