Το θέμα του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών δοκιμάζει και πάλι τις σχέσεις εκκλησίας και κράτους ή ακριβέστερα εκκλησίας και κοινωνίας. Η Ιερά Σύνοδος ομόφωνα αποφάσισε ότι είναι κατά του γάμου των ομόφυλων ζευγαριών, αναμενόμενο άλλωστε, με βάση τη δογματική παράδοση του χριστιανισμού. Οι αρχιερείς, όμως, κάνουν και το επόμενο βήμα. «Θα απευθύνουν εγκύκλιο προς τον λαό», που θα διαβαστεί από την Ωραία Πύλη την ερχόμενη Κυριακή και επιστολή προς τους βουλευτές να μην ψηφίσουν τον νόμο. Επί του παρόντος δεν επαναλαμβάνουν το κάθετα αντιπολιτευτικό (αντιπολιτικό) προς την πολιτεία μοντέλο Χριστόδουλου (δημοψήφισμα και λαοσύναξη στην Αθήνα για τις ταυτότητες), ισορροπούν ωστόσο μεταξύ τους στην απόφαση να διοργανώσουν λαοσυνάξεις στις περιφέρειές τους όσοι μητροπολίτες το θελήσουν. Δεν αντιπαρατίθενται, δηλαδή, ανοιχτά με τη «Δεξιά του Κυρίου» που βρίσκεται στην κυβέρνηση. Εγράφη, μάλιστα, ότι στην πρόσφατη «μυστική συνάντηση» του πρωθυπουργού με τον αρχιεπίσκοπο, το κύριο μενού ήταν η εκκλησιαστική περιουσία. Πυροδοτώντας τον ηθικό πανικό ότι τα ομόφυλα ζευγάρια διαλύουν την κοινωνική συνοχή, η διοικούσα εκκλησία διαπραγματεύεται τα «καλά και συμφέροντα»…
Η εκκλησία βγήκε από την πανδημία με εξασθενημένο κύρος, λόγω των δογματικών εμμονών πολλών ιεραρχών ακόμη και κατά του εμβολιασμού. Τώρα επιδιώκει να αποκαταστήσει το κύρος της, αγνοώντας όμως τις μεγάλες αλλαγές που, έστω αντιφατικά, συντελούνται στην κοινωνία σε θέματα ηθικής και καθημερινής ζωής των ανθρώπων. Βέβαια σταθερά αποφεύγει κάθε αναφορά σε άλλα ηθικο-κοινωνικά προβλήματα, όπως οι γυναικοκτονίες. Για τέτοια θέματα δεν μιλούν οι μητροπολίτες, οι οποίοι για το θέμα των ομόφυλων ζευγαριών έχουν ανέβει στον άμβωνα σε μια ιδιόρρυθμη προεκλογική εκστρατεία, καθώς παρασκηνιακά ανοίγει το θέμα της διαδοχής του αρχιεπισκόπου.
Η στάση του πάπα
Το πρόβλημα της απομάκρυνσης της εκκλησίας από την κοινωνία αντιμετωπίζεται διαφορετικά από την καθολική εκκλησία. Με την Declaratio Fiducia Subblicans (δήλωση ικετευτικής εμπιστοσύνης), ο πάπας επιτρέπει την ευλογία των ομόφυλων ζευγαριών με αυτοσχέδια ευχή των ιερέων. Με την ευλογία στα ομόφυλα ζευγάρια «δεν αρχίζει να επικυρώνει και να νομιμοποιεί μια σχέση, αλλά την ανοίγει στον δρόμο του Θεού», όπως σχολιάζει ο Σταύρος Ζουμπουλάκης (Καθημερινή, 14/1/2024). Πράγματι με τη δήλωση «δεν πρέπει να τίθεται ως προϋπόθεση για τη χορήγηση της ευχής μια εξαντλητική ηθική εξέταση του ανθρώπου που τη ζητάει. Η ηθική τελειότητα δεν αποτελεί προαπαιτούμενο για να δώσει η εκκλησία την ευλογία της». Άλλωστε είναι ο ίδιος ο Χριστός που λέει: «Τον ερχόμενον προς με ου μη εκβάλω έξω».
Προφανώς, η στάση του πάπα προκαλεί αντιδράσεις στους κόλπους της εκκλησίας του, που (σε αντίθεση με τις ορθόδοξες εκκλησίες που είναι εθνικές) είναι συγκροτημένη σε οικουμενική βάση. Ανάμεσα στις χώρες της ρωμαιοκαθολικής επιρροής υπάρχουν 25 στην Αφρική και στη Μέση Ανατολή, όπου θεωρείται ποινικό αδίκημα ακόμη η ομοφυλοφιλία.
Σκοταδισμός και ρατσισμός
Η εγκύκλιος προς τον λαό αποτελεί την ιδεολογική πλατφόρμα για την κινητοποίηση κλήρου και λαού. Όπως προκύπτει από την εισήγηση του μητροπολίτη Μεσογαίας κ. Νικολάου, προέδρου της Επιτροπής Βιοηθικής της εκκλησίας «η ομοφυλοφιλία εκτός από ψυχική νόσο συνιστά και αμάρτημα». Και για μεν την απόφανση περί αμαρτήματος να δεχθούμε τον απόηχο από τα Σόδομα και τα Γόμμορα, αλλά για τα περί ψυχικής νόσου ποια επιστημονική βάση υφίσταται; Να θυμίσουμε ότι το 1973 η ομοφυλοφιλία αφαιρέθηκε από τον κατάλογο των ψυχικών διαταραχών στις ΗΠΑ. Χρειάστηκε βέβαια να προηγηθούν αγώνες των ομοφυλοφίλων που βίωναν τις συνέπειες του ρατσισμού με τη βούλα της επιστήμης…
Η εκκλησία θεωρεί τον γάμο ιερό μυστήριο. Η ένωση του άνδρα με τη γυναίκα παραπέμπει στη σχέση του Χριστού (Νυμφίου) με την εκκλησία. Η θεολογία του γάμου προϋποθέτει επίσης ότι η δυαδικότητα των φύλων προέρχεται από τον Θεό. Χρησιμοποιούνται μάλιστα και αποσπάσματα από τη Βίβλο. Δηλαδή κείμενα που καθορίστηκαν από τα πολιτισμικά περιβάλλοντα πριν από 2.000 και πάνω χρόνια θεωρούνται ιερά και απαραβίαστα, ακόμη κι όταν έρχονται σε αντίθεση με σύγχρονες επιστημονικές θεωρίες και κοινωνικές τάσεις.
Και εδώ ακριβώς προκύπτουν νέα προβλήματα για την εκκλησία. Με τις αντιλήψεις της ενθαρρύνει τις προκαταλήψεις σε βάρος ομοφυλόφιλων συμπολιτών μας, αρκετοί από τους οποίους ενδέχεται να είναι πιστοί. Θα αρνηθεί να τους κοινωνήσει; Δεν θα βαπτίσει τα παιδιά τους; Θα τους αφορίσει; Δεν θα τους κηδεύει; Ήδη ακραίες φωνές ιεραρχών ζητούν να μη βαπτίζονται τα παιδιά ομόφυλων ζευγαριών. Άλλοι διαισθανόμενοι την επικείμενη αντίδραση, κάνουν λόγο για «άθεσμες συναρτήσεις». Αναζητείται η προσχηματική λύση τα παιδιά των ομόφυλων ζευγαριών να μη βαπτίζονται νήπια, αλλά όταν ενηλικιωθούν, δηλαδή με δική τους επιλογή. Καλή ιδέα που επαναφέρει την εκκλησία στις απαρχές της, αρκεί να καθιερωθεί ως κανόνας και όχι ως διάκριση.
Η εκκρεμότητα του χωρισμού
Όπως συμβαίνει σε κάθε απόπειρα μεταρρύθμισης, η διοικούσα εκκλησία αντιδρά άλλοτε με ζηλωτισμό (όπως επί Χριστόδουλου) και άλλοτε πιο διπλωματικά (όπως σήμερα), με την ανομολόγητη παραδοχή πως η εκκλησία στο τέλος θα αναγνωρίσει όσα επιβάλλει η κοινωνία και η πολιτεία. Αυτό φάνηκε με το θέμα του πολιτικού γάμου, με τις ταυτότητες και με το σύμφωνο συμβίωσης ομοφύλων. Η επικράτηση της πολιτείας είναι άλλη μία απόδειξη ότι είναι κοινωνικά ώριμο το ιστορικό αίτημα για τον χωρισμό εκκλησίας – κράτους, μια εκκρεμότητα που διατηρείται σε βάρος και των δύο πλευρών και τελικά σε βάρος της κοινωνίας.
Χρειάζεται πολιτική τόλμη, που δυστυχώς δεν επέδειξε ούτε η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ. Η Νέα Αριστερά προγραμματικά δεσμεύεται για την επανεκκίνηση της Δημοκρατίας. Στον πυρήνα αυτής της δέσμευσης πρέπει να ενταχθεί ο χωρισμός κράτους – εκκλησίας που περιλαμβάνει τρείς άξονες:
α) Τον συμβολικό, με τη ριζική αναθεώρηση των άρθρων 3 και 16 (ως προς τους σκοπούς της εκπαίδευσης) του Συντάγματος και την κατάργηση του Προοιμίου, όπου το Σύνταγμα επευλογείται από την Αγία Τριάδα!
β) Τον θεσμικό διαχωρισμό, δηλαδή τον θρησκευτικό αποχρωματισμό του κράτους και την αποδοχή της πραγματικότητας της εκκοσμίκευσης.
γ) Τη ρύθμιση της εκκλησιαστικής περιουσίας και της μισθοδοσίας των ιερέων. Να θυμηθούμε ότι το κράτος έχει αναλάβει τη δέσμευση να πληρώνει εσαεί τους μισθούς 10.000 ιερέων, που ο αριθμός τους αυξήθηκε και απέκτησαν μόνιμη οργανική θέση όταν οι γιατροί του ΕΣΥ είναι περίπου τόσοι και συνεχώς μειώνεται ο αριθμός τους, καθώς αποχωρούν χωρίς να αναπληρώνονται.
Νίκος Φίλης
