Τα αποσπάσματα που ακολουθούν προέρχονται από το βιβλίο της Ναόμι Κλάιν, Το ΟΧΙ δεν είναι αρκετό. Η αντίσταση στις πολιτικές σοκ του Τραμπ και η δημιουργία του κόσμου που χρειαζόμαστε, Εκδοτικός Οίκος Λιβάνη, 2018.
Ένα σοκ επέρχεται όταν παρουσιάζεται ένα ρήγμα στην εξέλιξη της ιστορίας, όταν δεν έχουμε την παραμικρή ιδέα τι συμβαίνει. Ωστόσο από πολλές απόψεις […] η εκλογική νίκη του Τραμπ δεν ήταν ένα ξαφνικό ρήγμα, αλλά μάλλον το αποκορύφωμα -η λογική κατάληξη- πολλών επικίνδυνων ιδεών που η κουλτούρα μας αναπαράγει εδώ και χρόνια. Ότι η απληστία είναι καλή. Ότι οι αγορές κυριαρχούν. Ότι το χρήμα είναι το μόνο που έχει σημασία στη ζωή. Ότι οι λευκοί άντρες είναι ανώτεροι από όλους τους άλλους. Ότι ο φυσικός κόσμος υπάρχει για να τον λεηλατούμε. Ότι οι ευάλωτοι είναι άξιοι της μοίρας τους. Ότι οτιδήποτε δημόσιο ή κοινό αποτελεί απειλή και δεν αξίζει να το προστατεύουμε. Ότι μας περιβάλλουν κίνδυνοι και πρέπει να ενδιαφερόμαστε μόνο για τον εαυτό μας. Ότι δεν υπάρχει καμία εναλλακτική λύση.
Δεδομένου ότι για πολλούς από εμάς οι ιδέες αυτές είναι σαν τον αέρα που αναπνέουμε, η εκλογική νίκη του Τραμπ δε θα έπρεπε να είναι ένα σοκ. Ένας δισεκατομμυριούχος Πρόεδρος που καυχιέται ότι μπορεί να αρπάζει τις γυναίκες από τα γεννητικά τους όργανα, ενώ ταυτόχρονα αποκαλεί «βιαστές» τους Μεξικανούς και χλευάζει τους ανάπηρους, δεν είναι παρά η εύλογη έκφραση μιας κουλτούρας που εγγυάται την αισχρή ατιμωρησία των πάμπλουτων, τρέφεται από τον ανταγωνισμό και θεμελιώνεται σε μια λογική που βασίζεται στην κυριαρχία σε όλα τα επίπεδα, θα έπρεπε να περιμένουμε αυτή την εξέλιξη. Και πράγματι πολλοί από όσους πλήττονται άμεσα από το δυτικό ρατσισμό και μισογυνισμό την περίμεναν εδώ και πολλά χρόνια. (σ.373-4)
Όσοι εναντιώνονται στη λιτότητα μιλούν σπάνια για την κλιματική αλλαγή. Όσοι αγωνίζονται εναντίον της κλιματικής αλλαγής μιλούν σπάνια για τους πολέμους ή για την κατοχή χωρών. Στους κόλπους του οικολογικού κινήματος σπάνια γίνεται λόγος για τη σύνδεση που υπάρχει ανάμεσα στα όπλα που αφαιρούν ζωές μαύρων στους δρόμους πόλεων όπως το Φέργκιουσον και η Οτάβα και στην άνοδο της στάθμης των ωκεανών και στις καταστροφικές ξηρασίες που αφανίζουν τις χώρες προέλευσης των εγχρώμων σε όλο τον κόσμο. Σπάνια συσχετίζονται επίσης οι ισχυροί άντρες που πιστεύουν ότι έχουν το δικαίωμα να χρησιμοποιούν και να κακοποιούν τα σώματα των γυναικών με την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη ότι οι άνθρωποι έχουν το δικαίωμα να κάνουν το ίδιο στη Γη. (σ.336)
Η κλιματική αλλαγή ανατινάζει το ιδεολογικό υπόβαθρο του σημερινού συντηρητισμού. Αν κάποιος παραδεχθεί ότι η κλιματική αλλαγή είναι πραγματική, είναι σαν να παραδέχεται ότι πρέπει να μπει ένα τέλος στο νεοφιλελεύθερο σχέδιο. […] Τα μέλη της κυβέρνησης Τραμπ, με την απεγνωσμένη ανάγκη τους να αρνηθούν ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη είναι υπαρκτό πρόβλημα ή να υποβαθμίσουν τις επιπτώσεις της, κατανοούν καλύτερα αυτή τη θεμελιώδη αλήθεια: ότι για να αποτρέψουμε το κλιματικό χάος, πρέπει να αμφισβητήσουμε την καπιταλιστική ιδεολογία που έχει κατακτήσει τον πλανήτη μετά τη δεκαετία του 1980. (σ.130-1)
Αυτή η ικανότητα να φανταζόμαστε, η δυνατότητα να οραματιζόμαστε έναν κόσμο ριζικά διαφορετικό από το σημερινό, είναι που λείπει σε μεγάλο βαθμό από τότε που η κραυγή Όχι άρχισε να αντηχεί σε όλο τον κόσμο το 2008. Στις Δυτικές χώρες είναι ελάχιστες οι αναμνήσεις από ένα άλλο οικονομικό σύστημα. Υπάρχουν συγκεκριμένες κουλτούρες και κοινότητες -κυρίως αυτοχθόνων- που έχουν διατηρήσει ζωντανές τις αναμνήσεις από έναν άλλο τρόπο ζωής, ο οποίος δεν βασίζεται στην ιδιοκτησία της γης και στο ατέλειωτο κυνήγι του κέρδους, όμως οι περισσότεροι από εμάς, μην έχοντας τέτοιες παραδόσεις στις οποίες να μπορούμε να στηριχτούμε, παραμένουμε παγιδευμένοι στο Μάτριξ του καπιταλισμού – με συνέπεια να απαιτούμε μικρές βελτιώσεις, αλλά να είναι πολύ δύσκολο να φανταστούμε έναν εντελώς διαφορετικό κόσμο.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα κινήματα που αναδύθηκαν στην εποχή μας -από το «κίνημα των πλατειών» στην Ευρώπη μέχρι το Occupy Wall Street στις ΗΠΑ και την επανάσταση στην Αίγυπτο- είπαν ένα απερίφραστο «όχι» στην απληστία των τραπεζιτών, στη λιτότητα και, στην περίπτωση της Αιγύπτου, στη δικτατορία, όμως δεν είχαν ένα σαφές και συναρπαστικό όραμα για τον κόσμο πέρα από αυτό το όχι.
Απουσία αυτού του οράματος λοιπόν, τα σοκ συνέχισαν να έρχονται.
Με τον ρατσισμό και τον μισογυνισμό να διογκώνονται, με τον πλανήτη να βρίσκεται στο χείλος μιας οικολογικής κατάρρευσης και με τα τελευταία κατάλοιπα της δημόσιας σφαίρας να καταβροχθίζονται από το κεφάλαιο, είναι σαφές ότι δεν αρκεί να χαράξουμε μια γραμμή στην άμμο και να πούμε «Φτάνει ως εδώ». Ναι, πρέπει να το κάνουμε, αλλά πρέπει επίσης να χαράξουμε μια αξιόπιστη και συναρπαστική πορεία προς ένα διαφορετικό μέλλον. Και αυτό το μέλλον δεν μπορεί να είναι ο κόσμος που υπήρχε πριν από την εκλογική νίκη του Τραμπ (ο κόσμος που δημιούργησε τον Τραμπ). Θα πρέπει να είναι κάτι εντελώς διαφορετικό, κάτι που δεν έχουμε ξαναδοκιμάσει ποτέ στο παρελθόν.
Για να σχηματίσουμε μια εικόνα αυτού του μέλλοντος, πρέπει να αναβιώσουμε την ουτοπική παράδοση που έδωσε ζωή σε τόσο πολλά κοινωνικά κινήματα στο παρελθόν. Πρέπει να έχουμε το θάρρος να φανταστούμε έναν διαφορετικό κόσμο, έναν κόσμο που, έστω κι αν υπάρχει μόνο στη σκέψη μας, θα μας εμπνέει να αγωνιζόμαστε και να κερδίζουμε μάχες. Επειδή, όπως έγραψε το 1891 ο Όσκαρ Ουάιλντ, «ένας χάρτης του κόσμου που δε συμπεριλαμβάνει την Ουτοπία δεν αξίζει να ρίξουμε ούτε μία ματιά, καθώς παραλείπει τη μοναδική χώρα στην οποία η Ανθρωπότητα αποβιβάζεται πάντα. Κι όταν η Ανθρωπότητα αποβιβαστεί εκεί, κοιτάζει γύρω της και, βλέποντας μια καλύτερη χώρα, ανοίγει πανιά γι’ αυτή». (σ.319-320)
Όταν μιλάμε για «πράσινες θέσεις εργασίας», φανταζόμαστε συνήθως εργάτες να τοποθετούν φωτοβολταϊκά πάνελ. Και είναι όντως αυτές πράσινες θέσεις εργασίας, και μάλιστα σημαντικές. Όμως δεν είναι οι μόνες. Η φροντίδα ηλικιωμένων και άρρωστων ανθρώπων δεν καίει πολύ άνθρακα. Η ενασχόληση με την τέχνη δεν καίει πολύ άνθρακα. Η φροντίδα και η φύλαξη παιδιών έχει μικρό αποτύπωμα άνθρακα. Ωστόσο όλες αυτές οι δουλειές -που τις κάνουν κυρίως γυναίκες- είναι υποτιμημένες και κακοπληρωμένες, ενώ αποτελούν συχνά στόχο δημοσιονομικών περικοπών. […] Η περίθαλψη ασθενών είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. Η εκπαίδευση είναι μια ανανεώσιμη πηγή ενέργειας. (σ.349)
Καθώς θα απομακρυνόμαστε από τα ορυκτά καύσιμα, θα μπορέσουμε ταυτόχρονα να επανορθώσουμε τις τεράστιες αδικίες που έχουμε διαπράξει σε βάρος των αυτοχθόνων. Και να δημιουργήσουμε πολλές, σταθερές και καλοπληρωμένες θέσεις εργασίας στους πράσινους τομείς της οικονομίας, στην αποκατάσταση της γης και των υδάτινων πόρων, καθώς και στον χώρο της παροχής φροντίδας. Τα παιδιά θα είναι υγιέστερα, επειδή δε θα αναπνέουν τοξικό αέρα. Η γερασμένη κοινωνίας μας θα μπορεί να ζει πιο υγιεινά. Θα σπαταλάμε λιγότερο χρόνο κολλημένοι στην κυκλοφορία ή δουλεύοντας ατέλειωτες ώρες, ενώ θα έχουμε περισσότερο χρόνο για τους φίλους μας και τις οικογένειές μας. Μιλάμε, δηλαδή, για μια πιο ευτυχισμένη, πιο ισορροπημένη κοινωνία, όπου ο ορισμός της ευτυχίας θα αποδεσμευτεί από τον ατέρμονα κύκλο του ολοένα κλιμακούμενου καταναλωτισμού, που αποτελεί τη βάση της λογικής των εμπορικών επωνυμιών (και τροφοδότησε την άνοδο του Ντόναλντ Τραμπ). (σ.355-6)
Πηγή: Η Αυγή
