Μπλόκο της Κοκκινιάς: Οι γερμανοτσολιάδες που μάτωσαν την πλατεία της Οσίας Ξένης, τα πτώματα στη μάντρα των εκτελέσεων και άλλες ιστορίες δωσιλογικής εθνικοφροσύνης

17 Αυγούστου 1944. Το μπλόκο της Κοκκινιάς. Από τις τέσσερις οργανώσεις του ΕΑΜ στον Πειραιά, το ΕΑΜ Κοκκινιάς ήταν η πιο δυνατή και η πιο μαζική. Εξι μήνες προσπαθούσαν Γερμανοί και ταγμασφαλήτες να πατήσουν πόδι, από το πρώτο μπλόκο, τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς, το προσπαθούσαν, όμως ο οργανωμένος λαός με τα φρουραρχεία του ΕΛΑΣ τους απωθούσαν συνεχώς. Ετσι, χρειάστηκε μεγάλη προετοιμασία από τους Ναζί και τους συνεργάτες τους, και συγκέντρωση μεγάλης δύναμης πυρός εκείνη τη μέρα του Αυγούστου για να καταφέρουν οι υποτακτικοί του Walter Schimana (Βάλτερ Σιμάνα) να πατήσουν πόδι στην Κοκκινιά.

Κάποιες σκηνές είχαμε περιγράψει στο άρθρο μας ‘Μιχάλης Νικολινάκος – Ο σεμνός ζεν πρεμιέ και αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης, από το μπλόκο της Κοκκινιάς στη μεγάλη οθόνη‘, και κάποιους πρωταγωνιστές στο άρθρο ‘Το δελτίο προγραφών και καταγγελιών με τους στοχοποιημένους από την ΟΠΛΑ προδότες – Η ‘κόκκινη βία’ [*] της εφημερίδας ‘Κατηγορώ’, έκδοση της ΚΟΑ του ΚΚΕ, Αθήνα, 1944‘

Ας δούμε μερικές ιστορίες από εκείνες τις μέρες.

# Αυτή η φωτογραφία δείχνει μια μονάδα των Ταγμάτων Ασφαλείας Αθηνών με τους διοικητές τους Ιωάννη Πλυτζανόπουλο και Γ. Σγούρο:

 

Διόλου απίθανο να εικονίζονται οι συγκεκριμένοι άνδρες του Βάλτερ Σιμάνα που αιμοτοκύλισαν τη συνοικία εκείνη τη μέρα του Αυγούστου του 1944. Αντιμετώπισαν αντίσταση, όμως.

# Ενα από τα φρουραρχεία του ΕΛΑΣ στις 17 Αυγούστου 1944. Μια ταράτσα στην οδό Κυδωνιών (σημερινή Πέτρου Ράλλη). ΕΛΑΣίτες που αμύνονται στήνουν μυδράλλιο.

 

# Την επόμενη μέρα, η μία από τις δύο μάντρες των εκτελέσεων ήταν πάλι γεμάτη με συνθήματα του αγώνα:

 

# Η πορτάρα της μάντρας. Οποιος την περνούσε δεν γύριζε ζωντανός:

 

# Το εσωτερικό της μάντρας. Και σε αυτά τα καμαράκια έγιναν εκτελέσεις:

 

# Στις 24 Σεπτεμβρίου 1944, στην Οσία Ξένη, έγινε το πρώτο μνημόσυνο για τους εκτελεσμένους:

 

Ομως σε λίγο θα ακολουθούσε δολοφονική επίθεση των Γερμανών. Είχαν στήσει πολυβόλα στη Δεξαμενή και έριχναν αδιακρίτως στο συγκεντρωμένο πλήθος του μνημοσύνου.

# Ο Μιχάλης Νικολινάκος κατόρθωσε και έβγαλε μια συγκλονιστική φωτογραφία. Διακρίνονται τα πτώματα μετά τη δολοφονική επίθεση Γερμανών και γερμανοντυμένων:

 

# Ο δωσίλογος πρωθυπουργός Ιωάννης Ράλλης συγχαίρει αστυνομικούς και γερμανοτσολιάδες ταγματασφαλήτες:

 

# Στα τέλη του Ιουνίου του 1945, στο Κακουργοδικείο Πειραιά δικάζονταν 26 αγωνιστές της αντίστασης, και μάρτυρες κατηγορίας ήταν όλοι δωσίλογοι και συνεργάτες των Γερμανών. Αν θυμάστε από το άρθρο μας ‘Η ιστορία του αρχιφύλακα Γεώργιου Μιχαλολιάκου: Πρόδωσε το ΕΑΜ για να πάει στα Τάγματα Ασφαλείας, μένοντας πιστός στον όρκο του προς τον Χίτλερ μέχρι το τέλος‘, ήταν η δίκη στην οποία (ψευδο)μάρτυρες κατηγορίας ήταν οι αδερφοί Κασιδιάρη:

Τα σχετικά δημοσιεύματα, όπου αναφέρονται τα ονόματα των δύο αδερφών Κασιδιάρη από τα Μανιάτικα του Πειραιά, και κατανομάζονται επαίσχυντες πράξεις τους επί Κατοχής, πέρα από το ίδιο το γεγονός της ψευδορκίας (κλικ για μεγέθυνση).

Σ’ εκείνη τη δίκη, ο Γ. Σγούρος εμφανίστηκε με τη στολή του ταγματάρχη του Εθνικού Στρατού, πλέον, και δήλωσε ότι ήταν επικεφαλής του 1ου Τάγματος τσολιάδων που πήρε μέρος στο μπλόκο. Φυσικά, κανείς δεν τον ενόχλησε.

# Αργότερα, έγιναν κάποιες δίκες-παρωδία για τους δωσίλογους. Τον Αύγουστο του 1946 στο Δικαστήριο Δωσιλόγων Πειραιά έγινε η δίκη του Γ. Σγούρου, του γιου του Θ. Σγούρου (Μπέμπη) και άλλων ταγματασφαλητών. Η κατηγορία ήταν συνεργασία με τον εχθρό και συμμετοχή στα δύο μπλόκα της Κοκκινιάς. Το δικαστήριο καταδίκασε για το φόνο του αστυνόμου Σαββαΐδη σε 10 χρόνια τον Γ. Σγούρο (που δικάστηκε ερήμην, αφού υπηρετούσε στον στρατό) και σε 7 χρόνια τον γιο του. Κανένας δεν κλείστηκε στη φυλακή, και πολύ σύντομα, σε άλλες δίκες, απαλλάχτηκαν πανηγυρικά. Τον Οκτώβριο του 1946 έγινε και η δίκη του Πλυτζανόπουλου:

 

# Τελικά, τον Μάρτιο του 1947, το Γ’ Δικαστήριο Δωσιλόγων αθώωσε από όλες τις κατηγορίες Σγούρο πατέρα, Σγούρο υιό και Πλυτζανόπουλο

 

# Στη δεκαετία του 1950, ο Δήμος Νίκαιας υπό την διοίκηση του έντιμου δημάρχου Δ. Καρακουλουξή, τοποθέτησε αυτή τη σεμνή και λιτή επιγραφή:

 

# Η επιγραφή έμεινε μέχρι το 1967. Οπως γνωρίζουμε, η χούντα με τρεις νόμους (Ν.179 του 1969, Ν.936 του 1971 και Ν.1099 του 1972) αναγνώρισε τους τ/αλήτες σαν … αντιστασιακούς και τους έδωσε βαθμούς, συντάξεις και άλλα προνόμια. Ο διορισμένος δήμαρχος της Νίκαιας λεγόταν Νικόλαος Πλυτζανόπουλος και ήταν απόστρατος ταγματάρχης και ανηψιός του Ιωάννη Πλυτζανόπουλου. Τότε προστέθηκε μαρμάρινη πλάκα με την επιγραφή:

«Προδόται και μασκοφόροι κομμουνισταί, και εαμίται, ελασίται, παρέδωσαν εις τους βαρβάρους κατακτητάς την 17ην Αυγούστου 1944, αγνούς πατριώτας αγωνιστάς της Εθνικής Αντίστασης, τέκνα ηρωικά της Νίκαιας, οι οποίοι και εξετελέσθησαν εις τον χώρον τούτον».

 

# Πραγματικά σουρρεαλιστικό. Το έγκλημα θα ολοκληρωνόταν λίγο αργότερα, όταν στο χώρο ανάμεσα στην Οσία Ξένη και στη μάντρα των εκτελέσεων θα κατασκευαζόταν το Μέγαρο της Μητρόπολης Νίκαιας.

Ο Υπουργός Συντονισμού Νικόλαος Μακαρέζος, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος και πλήθος κόσμου παρίστανται στην τελετή της θεμελίωσης του Μητροπολιτικού Μεγάρου Νικαίας στην Αθήνα.

Περιγραφή:

Αποψη της πλατείας Οσίας Ξένης στη Νίκαια της Αθήνας, όπου πρόκειται να ανεγερθεί το νέο Μητροπολιτικό Μέγαρο της περιοχής. Πλήθος κόσμου παρακολουθεί την τελετή της θεμελίωσης, στην οποία παρίστανται ο Υπουργός Συντονισμού Νικόλαος Μακαρέζος, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Ιερώνυμος και άλλοι επίσημοι.
http://mam.avarchive.gr/portal/digitalview.jsp?get_ac_id=1799&thid=16959

Αλλά γι’ αυτό το ζήτημα, μπορείτε να δείτε καλύτερα στο άρθρο ‘Γιατί πρέπει να κατεδαφιστεί η Μητρόπολη Νικαίας‘ από το Nomadic universality:

«Το κτίριο πάντως είναι γνωστό ότι κατασκευάστηκε το 1972 σε μία αγαστή συνεργασία των συνταγματαρχών με τους ορθόδοξους φονταμενταλιστές στο πλαίσιο της Ελλάδοc Ελλήνων Χριcτιανών. Το οικόπεδο, το οποίο ως τότε ήταν δημόσιο, (αποτελούσε μέρος της πλατείας), το παραχώρησε κατά κυριότητα στην Εκκληcία της Ελλάδοc ο διορισμένος δήμαρχος της Νίκαιας, ο οποίος λεγόταν Νικόλαος Πλυτζανόπουλος. Εάν το όνομα σας θυμίζει κάτι, έχετε δίκιο: πρόκειται για πολιτικό, όσο και βιολογικό συγγενή τού ηγέτη των ελληνικών αρχών κατοχής στη δεκαετία του του 40 [1].
Εάν κάποιος έχει υπόψη του την αφήγηση των γεγονότων, ή την ακούσει π.χ. από τις σημερινές γιαγιάδες και προγιαγιάδες της Νίκαιας που είδαν τότε να χάνεται από τη μια μέρα στην άλλη μια ολόκληρη γενιά συμμαθητών τους, και ρίξει απλώς μια ματιά στη διάταξη του χώρου, δεν μπορεί να έχει καμία αμφιβολία: το κτίριο αυτό κτίστηκε εκεί, και με αυτές τις διαστάσεις, μόνο και μόνο για να διασπάσει την ενότητα του χώρου και να εξαφανίσει τη σύνδεση και τους συνειρμούς του τοπίου. Βρίσκεται ακριβώς ανάμεσα στην πλατεία και τη μάντρα, δηλαδή ανάμεσα στον τόπο συγκέντρωσης και στον τόπο εκτέλεσης, και κόβει την ορατότητα από τον έναν τόπο στον άλλο, προσθέτοντας στο χώρο ένα τελείως νέο και ξένο στοιχείο φορτισμένο με νοήματα ευσέβειας, υπακοής και ιεραρχικότητας».

# Τέλος, για το κομμάτι της μνήμης, μια μικρή αλλά όχι άχρηστη πληροφορία. Το τραγούδι του Μιχάλη Γενίτσαρη για τον Στέλιο τον Καρδάρα το γνωρίζουν όλοι. Στην εκτέλεση του Γιώργου Νταλάρα το 1980, στα ‘Ρεμπέτικα της Κατοχής’. Εδώ από τον ίδιο τον Γενίτσαρη, live το 1992.

Ομως υπήρξε και μια άλλη εκτέλεση, το 1976, χωρίς αναφορές σε ‘γερμανόφιλους και ταγματασφαλήτες’ μέσα στους στίχους, να μιλάει έτσι γενικά κι αόριστα για ένα παλικάρι που πέθανε. Με τίτλο ‘Πενθοφορεί η Κοκκινιά‘, υπογραφή Σαράντη Κοτομάτη και ερμηνευτές τους Κούλη Σκαρπέλη και Μάρθα Παπαβραμίδου, στον δίσκο LP «Ρεμπέτικα για πάντα Νο 1», εταιρεία Fontana, αριθμό καταλόγου 9290 102 και έτος 1976, όπως είπαμε:

* ΠΕΝΘΟΦΟΡΕΙ Η ΚΟΚΚΙΝΙΑ [ΣΑΡΑΝΤΗ ΚΟΤΟΜΑΤΗ]
(Κούλης Σκαρπέλης – Μάρθα Παπαβραμίδου).

Πενθοφορεί η Κοκκινιά
κι όλο το Κουτσουκάρι,
σκοτώσαν το Στελάρα μας
τ’ άξιο παλικάρι.

Τον κλαίει όλη η Κοκκινιά
Περαίας και Αθήνα,
ήταν το πιο καλό παιδί
γιατί ‘ξηγιόταν φίνα.

Τον φάγανε μπαμπέσικα
δυό μάγκες κάποιο βράδυ,
κρυφά του την εστήσανε
μεσ’ στο βαθύ σκοτάδι.

Τον κλαίει όλη η Κοκκινιά
Περαίας και Αθήνα,
ήταν το πιο καλό παιδί
γιατί ‘ξηγιόταν φίνα.

Ήταν της μοίρας του γραφτό
σε τέτοιο παλικάρι,
τα νειάτα του πριν τα χαρεί
ο χάρος να το πάρει».

# Μετά το μπλόκο της Κοκκινιάς, βεβαίως, ήταν το Χαϊδάρι, αφού εκατοντάδες συλληφθέντες στάλθηκαν εκεί και μετά στη Γερμανία για εργάτες-σκλάβοι.

Το αυθεντικό ‘Χαιδάρι’ του Μάρκου Βαμβακάρη από χαμένη ηχογράφηση του 1966
https://xyzcontagion.wordpress.com/2015/11/01/markos-xaidari/

Πηγή: XYZ Contagion