Γασσάν Καναφάνι «Άνθρωποι στον ήλιο», μετάφραση: Νασίμ Αλατράς, εκδόσεις Καστανιώτη, 2024
Επανεκδόθηκε πρόσφατα από τις εκδόσεις Καστανιώτη το βιβλίο του Γασσάν Καναφάνι «Άνθρωποι στον ήλιο», που είχε κυκλοφορήσει για πρώτη φορά στα ελληνικά το 1999. Το βιβλίο περιέχει δύο νουβέλες του παλαιστίνιου συγγραφέα, την ομότιτλη με τον τόμο και τη νουβέλα «Ο τυφλός και ο κουφός».
Ο Γασσάν Καναφάνι γεννήθηκε το 1936 στην Άκκα/Άκρα της Παλαιστίνης. Το 1948, σε ηλικία 12 ετών, έφυγε πρόσφυγας στον Λίβανο, για να καταλήξει στη Δαμασκό. Άρχισε να σπουδάζει αραβική λογοτεχνία στο πανεπιστήμιο της Δαμασκού (όπου γνώρισε τον μετέπειτα ηγέτη του Λαϊκού Μετώπου για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, Ζορζ Χαμπάς) αλλά προτού πάρει πτυχίο αποβλήθηκε από το πανεπιστήμιο για πολιτικούς λόγους. Δούλεψε ως δημοσιογράφος και εντάχθηκε στο Λαϊκό Μέτωπο για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης, του οποίου έγινε εκπρόσωπος, ενώ συνέγραψε και ένα μέρος του προγράμματός του.
Ο Καναφάνι δολοφονήθηκε από τη Μοσάντ στη Βηρυτό το 1972, σε ηλικία 36 ετών, μέσα στο παγιδευμένο με εκρηκτικά αυτοκίνητό του, στο οποίο επέβαινε και η 17χρονη ανιψιά του.
«Τα πάντα μπορώ να χρησιμοποιήσω για να προστατέψω τον εαυτό μου, ένα πινέλο, μια πένα, ένα όπλο, είναι όλα εργαλεία αυτοάμυνας», έλεγε ο Καναφάνι, ο οποίος θεωρείται από τους σημαντικότερους λογοτέχνες που έχουν γεννηθεί στην Παλαιστίνη. Σύμφωνα με τον Μαχμούντ Νταρουίς, τον θεωρούμενο εθνικό ποιητή της Παλαιστίνης, «ο Καναφάνι ανήγγειλε την ύπαρξη της ποίησης στα κατεχόμενα […] Γασσάν, εσύ έσπασες τον αποκλεισμό μας, εσύ έδωσες το φως στον αγώνα των ποιητών στα κατεχόμενα».
Σε αυτόν τον τόμο περιέχονται δύο από τις πιο σημαντικές νουβέλες του συγγραφέα. Ειδικά η πρώτη, με τίτλο «Άνθρωπο στον ήλιο», γραμμένη το 1962, έχει εγκωμιαστεί από την κριτική, έχει γίνει αντικείμενο πολύπλευρης ανάλυσης και ανάγνωσης, μεταξύ άλλων και σε συμβολικό επίπεδο, ενώ έχει μεταφερθεί και στον κινηματογράφο (άλλωστε και η ίδια η νουβέλα είναι γραμμένη με αυτό που συνηθίζεται να λέγεται «κινηματογραφικός τρόπος»). Είναι μια ιστορία που, εκτός του ότι αποτυπώνει το δραματικό αδιέξοδο που ζούσαν οι Παλαιστίνιοι στα στρατόπεδα προσφύγων, έχει ακόμα και σήμερα μια τραγική επικαιρότητα, καθώς περιγράφει την απελπισμένη προσπάθεια τριών Παλαιστινίων να διασχίσουν παράνομα τα σύνορα και να φτάσουν στο Κουβέιτ για να βρουν δουλειά αλλά και για να ξεφύγουν από την ταπεινωτική ζωή στο στρατόπεδο. Και για να γίνει αυτό αναγκάζονται να επιλέξουν τον πιο επικίνδυνο δρόμο: μέσα από την έρημο, κλεισμένοι στο εσωτερικό της δεξαμενής ενός βυτιοφόρου, το οποίο επιπλέον το οδηγεί μια εξίσου τραγική φιγούρα, που αναδεικνύεται στον βασικό πρωταγωνιστικό χαρακτήρα. Το καθετί στην ιστορία αυτή κρύβει έναν πόνο, μια πληγή, μια απογοήτευση, μια ήττα, ενώ ακόμα και η ελπίδα αναγκάζεται να προσαρμοστεί στη σκληρή συνθήκη: «η μοναδική του φιλοδοξία ήταν να μετακινηθεί από το λασποκάλυβο, που ζούσε για δέκα χρόνια στον καταυλισμό, και να μείνει κάτω από μια τσιμεντένια στέγη».
Ο Καναφάνι έγραψε διηγήματα, μυθιστορήματα, θεατρικά, οδοιπορικά, μελέτες. Το έργο του τιμήθηκε με πολλά βραβεία και έχει μεταφραστεί σε τουλάχιστον 18 γλώσσες.
Κώστας Αθανασίου
