Τη συνέντευξη πήρε η Ιωάννα Δρόσου
Οι εκδηλώσεις εορτασμού της απελευθέρωσης της πρωτεύουσας από τις γερμανικές δυνάμεις κατοχής τον Οκτώβριο του 1944 έχουν πλημμυρίσει την πόλη για τέταρτη χρονιά· ιστορικοί περίπατοι, συζητήσεις, προβολές, συναυλίες, εκθέσεις, θεατρικές παραστάσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα και εργαστήρια αποτελούν για ένα ολόκληρο μήνα δίαυλοι διάχυσης της επιστημονικής έρευνας στο ευρύ κοινό. Πρόκειται για ένα δυναμικό και φιλόδοξο πρόγραμμα Δημόσιας Ιστορίας που έρχεται να καλύψει ένα μεγάλο κενό στην επίσημη μνήμη της περιόδου της Κατοχής. Όσοι βρέθηκαν σε κάποια από τις εκδηλώσεις, που έχουν ήδη πραγματοποιηθεί, και ειδικά σε κάποιο ιστορικό περίπατο, εντυπωσιάστηκαν με την προσέλευση του κόσμου. Έδιναν την αίσθηση μιας μαζικής διαδήλωσης, άνθρωποι που περπατούν την πόλη και την βλέπουν πια με άλλα μάτια, αυτά της ιστορικής γνώσης.
Επίσκεψη στο παρελθόν
Η ιδέα των ιστορικών περιπάτων και του «Αθήνα ελεύθερη» είναι του ιστορικού Μενέλαου Χαραλαμπίδη, ο οποίος θέλησε η δεκαετής και πλέον έρευνά του να διαχυθεί στους δρόμους και τους πολίτες της Αθήνας και όχι μόνο. Όπως ο ίδιος μας είπε: «Δεν έχουμε αναπτυγμένη μια ιστορική κουλτούρα σε επίπεδο διαβάσματος επιστημονικών συγγραμμάτων. Στο πρώτο μου βιβλίο έκανα δέκα χρόνια έρευνα και μου φαινόταν πολύ σκληρό να το αφήσω στην τύχη του· σε αυτό το αναγνωστικό κοινό της τάξης των 600 ανθρώπων. Οπότε σκεφτόμουν πώς θα μπορούσε αυτή η γνώση να φτάσει σε περισσότερο κόσμο. Έτσι προέκυψε η ιδέα των ιστορικών περιπάτων, που μετά πήρε το δρόμο της.»
Η Ιστορία, μέσα από αυτές τις εκδηλώσεις, παύει να είναι βαρετή και απωθητική, όπως μας φαινόταν στο σχολείο. Ζωντανεύει μπροστά μας, επισκεπτόμαστε το παρελθόν με τα μάτια του παρόντος. Έτσι μπορούμε να απαντήσουμε, ο καθένας και η καθεμία ανάλογα με τη δική του/της αντίληψη, σύγχρονα ερωτήματα. Όπως παρατηρεί ο Μ. Χαραλαμπίδης, ειδικά την περίοδο της κρίσης το ενδιαφέρον για τη σύγχρονη ιστορία έχει αυξηθεί «γιατί καταλαβαίνει ο κόσμος ότι αυτή η τόσο πολύπλευρη και βαθιά κρίση δεν έχει να κάνει μόνο με λάθος οικονομικούς χειρισμούς που έγιναν το 2005 ή το 2007. Κάποια από τα κύρια χαρακτηριστικά της έρχονται από πολύ πιο πίσω. Και άρα στρέφεται στο παρελθόν για να κατακτήσει κάποια εργαλεία κατανόησης του παρόντος.»
Υπόδειγμα εορτασμού
Η απελευθέρωση της Αθήνας δεν γιορταζόταν από τη μεταπολίτευση μέχρι πρόσφατα, πέρα από την παράδοση της έπαρσης της σημαίας στον βράχο της Ακρόπολης από τον δήμαρχο της πόλης. Ο λόγος, κατά τον Μ. Χαραλαμπίδη, είναι καθαρά πολιτικός. «Πάντα με αφορμή μια επέτειο μιλάμε για το τι έγινε πριν και μετά. Θα έπρεπε να μιλήσουμε λοιπόν για το ποιος αγωνίστηκε για να απελευθερωθεί η Αθήνα και άρα θα έπρεπε να μιλήσουμε κυρίως για το ΕΑΜ, γιατί αυτό ήταν η μεγαλύτερη αντιστασιακή οργάνωση. Και η λέξη «ΕΑΜ» ήταν απαγορευμένη τουλάχιστον μέχρι την πτώση της Χούντας, για να μην πω και πιο μετά. Άρα δεν θα μπορούσαν οι μεταπολεμικές, μετεμφυλιακές κυβερνήσεις που είχαν καταδικάσει την Αριστερά στον αποκλεισμό, στην εξορία, στις εκτελέσεις και τις φυλακίσεις να κάνουν έναν εορτασμό από τον οποίο θα έλειπε ο πρωταγωνιστής. Κυρίως για εμένα είναι πολιτικοί οι λόγοι που δεν γιόρταζαν την απελευθέρωση της Αθήνας και μετά απλά ήταν κάτι που ξεχάστηκε.»
Πλέον, οι εορτασμοί της απελευθέρωσης αποτελούν υπόδειγμα ενός νέου τρόπου να γιορτάζουμε τις επετείους, εθνικές και τοπικές. Θα μπορούσε να εφαρμοστεί και στην 28η Οκτώβρη, αντί της παρωχημένης παρέλασης. Η πρόταση για την κατάργηση του εορτασμού της 28ης Οκτώβρη δεν είναι καινούρια –τουλάχιστον στην Αριστερά- μιας και εκείνη τη μέρα γιορτάζεται η έναρξη του πολέμου. Όμως, ο Μ. Χαραλαμπίδης υποστηρίζει με θέρμη –και πειστικά- τον εορτασμό αυτό, απλά με έναν άλλο τρόπο: «Δεν είναι παράδοξο να έχουμε εθνική επέτειο την 28η Οκτώβρη, γιατί είμαστε η μοναδική χώρα που στην πρώτη φάση του πολέμου, της εξάπλωσης δηλαδή των δυνάμεων του Άξονα σε όλη την Ευρώπη, που κέρδισε. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό ότι η 28η Οκτώβρη καθιερώνεται ήδη από το 1941 ως αντιστασιακή ενέργεια και γιορτάστηκε ως τέτοια επί τρία χρόνια μέχρι να έρθει η απελευθέρωση και να τη θεσμοθετήσει το κράτος ως εθνική επέτειο. Με αυτά που κάνουμε για την απελευθέρωση της Αθήνας δείχνουμε έναν καλύτερο τρόπο να γιορτάζουμε τις επετείους. Δεν μπορούμε να συνεχίσουμε να γιορτάζουμε το παρελθόν με τόσο στεγνές και ξύλινες διαδικασίες. Θα με ενδιέφερε πολύ περισσότερο να μάθουμε τι έγινε την 28η Οκτώβρη και στη διάρκεια του πολέμου, από το να κάνουμε μια παρέλαση που είναι τελείως παρωχημένη με οποιαδήποτε μορφή και αν γίνει, γιατί δεν μαθαίνεις απολύτως τίποτα για το γεγονός. Μένουμε στα τσιτάτα “ο ηρωικός ελληνικός στρατός”. Πρέπει να καταλάβουμε γιατί ήταν πράγματι ηρωικός αυτό ο αγώνας.»
Για να επουλωθούν τα συλλογικά τραύματα
Οι εκδηλώσεις αυτές είναι μια εξαιρετική και πρωτότυπη ευκαιρία να συζητήσουμε, να αναστοχαστούμε και να μάθουμε. Είναι μια προσπάθεια να συζητηθεί ο φασισμός και ο αντιφασισμός, που βλέπουμε τα τελευταία χρόνια να αναβιώνει. Πρόκειται για μια ηχηρή απάντηση στην παραπληροφόρηση και διαστρέβλωση που επικρατεί για τη σύγχρονη ιστορία. «Είναι δύσκολη η συζήτηση για την Κατοχή, τα Δεκεμβριανά, τον Εμφύλιο, αλλά αν συνεχίσουμε να τα βάζουμε κάτω από το χαλί, θα τα βρίσκουμε συνέχεια μπροστά μας. Όπως στον ψυχίατρο για να επουλώσεις ένα τραύμα πρέπει να το συζητήσεις και από ασυνείδητο να το κάνεις συνειδητό, έτσι και με τα συλλογικά τραύματα όπως οι πόλεμοι, αν δεν μιλήσουμε για αυτά, δεν θα τα συνειδητοποιήσουμε και θα υπάρχουν πάντα ως επαναλαμβανόμενες διαδικασίες χωρίς κατανόηση. Αυτό που προσπαθούμε να κάνουμε πάντα είναι να κατανοήσουμε το τι έγινε τότε. Και μετά ο καθένας και η καθεμία ας βγάλει τα συμπεράσματά του.»
Πηγή:Η Εποχή
