Έντυ ντε Βιντ «Τελευταίος σταθμός Άουσβιτς – Η μαρτυρία μου από το στρατόπεδο (1943-1945)», μετάφραση Μαργαρίτα Μπονάτσου, εκδόσεις Πατάκη, 2021
Χρειάστηκε να περάσουν εβδομήντα πέντε ολόκληρα χρόνια για την επανέκδοση του βιβλίου του ολλανδού ψυχίατρου Έντυ (Ελιάζαρ) ντε Βιντ, το οποίο είχε κυκλοφορήσει σε ελάχιστα αντίτυπα το 1946 όταν ακόμη οι μνήμες του συγγραφέα ήταν ακόμη νωπές. Σήμερα, μεταφρασμένο σε πάνω από είκοσι πέντε γλώσσες αποτελεί μια πρόσθετη μαρτυρία για τη ζωή και τις απάνθρωπες συνθήκες κράτησης στο στρατόπεδο συγκέντρωσης του Άουσβιτς. Πρόκειται για τον τελευταίο Εβραίο γιατρό που πήρε πτυχίο απ’ το Πανεπιστήμιο του Λέιντεν, όταν τα ανώτατα ιδρύματα υποχρεώθηκαν να διώξουν, το 1941, όλους τους ομόθρησκούς του. Όταν η μητέρα του εκτοπίστηκε στο στρατόπεδο µεταγωγών του Βέστερµπορκ, ο Έντυ επεδίωξε και κατάφερε να εργαστεί ως εθελοντής γιατρός στο ίδιο στρατόπεδο για να είναι κοντά της. Με την άφιξή του η τελευταία είχε ήδη μεταφερθεί στο Άουσβιτς όπου και πέθανε. Όντας έγκλειστος γνωρίζει τη νοσοκόµα Φρίντελ Κοµόρνικ, την ερωτεύεται και σύντομα παντρεύονται. Το 1943 μεταφέρονται μαζί στο Άουσβιτς. Φυσικά χωρίζονται: στο µπλοκ 9, ως γιατρός, ο Έντυ, στο 10, ως νοσηλεύτρια, η Φρίντελ όπου ο εγκληματίας Γιόζεφ Μένγκελε διευθύνει ιατρικά πειράµατα σε κρατούμενες.
Ο Ντε Βιντ δημιουργεί τον μυθιστορηματικό χαρακτήρα του Χανς για να μιλήσει σε πρώτο πρόσωπο και να εξιστορήσει με ψυχραιμία τον τρόπο ζωής στο κολαστήριο. Παρ’ όλη τη συναισθηματική του φόρτιση περιγράφει την καθημερινή τελετουργία διαβίωσης, με πρωταρχικό μέλημά του την επιβίωσή του και την ασφάλεια της Φρίντελ· την αγωνία του να μην υποστεί τις γυναικολογικές επεμβάσεις των ναζί γιατρών. Εξαιρετικός παρατηρητής της ανθρώπινης συμπεριφοράς σε ακραίες καταστάσεις ζωής και θανάτου κρατά λεπτομερείς σημειώσεις. Ντοκουμεντάρει τη σκληρότητα των κρατουμένων αλλά κυρίως την αλληλεγγύη τους, προσφέροντας την ελπίδα. Όταν, το 1944, οι Σοβιετικοί είναι σε απόσταση αναπνοής από το Άουσβιτς, οι ναζί αναγκάζουν τον εξαντλημένο πληθυσμό, µαζί και την Φρίντελ, να βαδίσουν μέχρι τη Γερμανία στις γνωστές πορείες θανάτου. Ο Ντε Βίντ κρύβεται και γλυτώνει. Τον απελευθερώνει ο Κόκκινος Στρατός στον οποίον και εντάσσεται το 1945 περιθάλποντας τραυματίες.
Στο βιβλίο υπάρχουν φωτογραφίες εποχής, βοηθητικό γλωσσάριο και σχεδιάγραμμα του κύριου στρατοπέδου του Άουσβιτς. Επίσης, υστερόγραφο απ’ την οικογένεια του Ντε Βιντ που αναφέρεται στη ζωή του, κυρίως, μετά το Άουσβιτς.
Αντώνης Ν. Φράγκος
