Οι προηγούμενες μέρες ήταν πλούσιες διεργασιών για τον χώρο της Αριστεράς, με τα συνέδρια του ΣΥΡΙΖΑ και της Νέας Αριστεράς − σε διαφορετικό κλίμα το καθένα βέβαια. Ποια είναι η εικόνα που επικρατεί για τον χώρο της Αριστεράς στον κόσμο; Ανακινούν αυτές οι διεργασίες το ενδιαφέρον της κοινωνίας;
Οι διαδικασίες των συνεδρίων που αφορούν το περιβάλλον του παλιότερου ΣΥΡΙΖΑ, έχουν προκαλέσει μια ευρεία δημοσιότητα και συζήτηση μιντιακά, κυρίως μέσω της προβολής του ΣΥΡΙΖΑ, καθώς δεν νομίζω ότι το συνέδριο της Νέας Αριστεράς καλύφθηκε εξίσου. Πιο σημαντικό, όμως, από το μιντιακό ζήτημα, θεωρώ ότι είναι το πώς ένιωσε ο πολίτης, ο οργανωμένος ή κοντά στον χώρο των δύο κομμάτων, σε αυτόν της ανανεωτικής Αριστεράς (μια έννοια αρκετά προσφιλής σε όλους μας που προερχόμαστε από το ΚΚΕ εσωτερικού). Έχει δημιουργηθεί μια έντονη αναμόχλευση, αλλά δεν νομίζω ότι κατάφεραν μέσα από αυτές τις δύο βασικές διαδικασίες των συνεδρίων, να αγγίξουν αυτό που ανέμεναν τα μέλη και οι φιλικά προσκείμενοι στα δύο κόμματα: να ξαναδημιουργηθεί αξιοπιστία, ελπίδα και προοπτική. Υπήρξε πολύ φασαρία και συζήτηση, κυρίως όσον αφορά τον ΣΥΡΙΖΑ, αλλά δεν επετεύχθη αυτό που επιδιώκει ένα συνέδριο, να προσελκύσει και να επαναφέρει κοντά τους ανθρώπους του χώρου, ώστε να συνεχίσουν μια πορεία στη βάση μιας άλλης προοπτικής. Κατά τη γνώμη μου, τα συνέδρια αυτά δεν ήταν μια κίνηση που θα μπορούσε να συσπειρώσει τον κόσμο της Αριστεράς, αλλά μια πεπατημένη, μια διαδικασία που είθισται λίγο-πολύ να γίνεται.
Ιδίως έτσι όπως έγιναν οι διαδικασίες στον ΣΥΡΙΖΑ, μάλλον προκάλεσαν απομάκρυνση αντίθετα. Λαμβάνοντας υπόψιν πως εν γένει η εμπιστοσύνη στο κομματικό σύστημα βαίνει μειούμενη, όπως και η συμμετοχή των πολιτών σ’ αυτό, είτε ως ένταξη σε κάποιο κόμμα, είτε στις εκλογές, τα τεκταινόμενα στον ΣΥΡΙΖΑ τι συνέπειες μπορούν να έχουν στην πολιτική συμμετοχή, όπως και την ευρύτερη Αριστερά;
Η κρίση του κομματικού συστήματος διαπερνά και τον ελλαδικό και τον ευρωπαϊκό χώρο. Θεωρώ ότι όλες οι κινήσεις που έλαβαν χώρα στα πλαίσια του ΣΥΡΙΖΑ δημιουργούν μια νέα πραγματικότητα, η οποία δεν μπορεί να προσεγγίσει καθόλου τους αριστερούς ανθρώπους. Ο ΣΥΡΙΖΑ καταγράφει μια ευρύτερη κρίση: αναμονές που δεν εκπληρώνονται, αλλά και μια εσωκομματική κρίση. Ο τρόπος που λειτούργησε οργανωτικά τα τελευταία χρόνια εν γένει, όχι μόνο δεν κατάφερε να πείσει τον αριστερό κόσμο, αλλά τον απομάκρυνε, καθώς μπήκε σε μια κοινωνία θεάματος και σε μια έντονη κρίση αξιών. Το αξιακό ζήτημα είναι αυτό που, κατά τη γνώμη μου, αγγίζει πέρα για πέρα τον αριστερό άνθρωπο, επειδή ακριβώς αυτή είναι η λογική της αριστεράς προοπτικής, να έχει πανανθρώπινες αξίες και να στηρίζει θέσεις με ιδεολογική και αξιακή πειθώ, όχι να συμβάλλει στην ευρύτερη κατάσταση που κυριαρχεί στο πολιτικό και κομματικό σύστημα και να ευθυγραμμίζεται με αυτό. Ο ΣΥΡΙΖΑ δεν μπόρεσε να δώσει απάντηση στο έντονο κλίμα αναξιοπιστίας, αντίθετα οδήγησε σε μια ευρύτερη απογοήτευση, ιδίως στις νέες γενιές. Όλες οι ελπίδες που εναποτέθηκαν κάποτε σ’ αυτόν τον χώρο χάθηκαν και είναι σαν να ολοκληρώθηκε αυτή η διαδικασία μέσα από μια κομματική συνταγή που υιοθετήθηκε τα τελευταία χρόνια, τόσο όσον αφορά στον τρόπο που διαχειρίστηκε τις εσωκομματικές διεργασίες, όσο και στον τρόπο απεύθυνσης στην κοινωνία.
Αντίστοιχα και τα υπόλοιπα κόμματα της Αριστεράς δεν φαίνεται να κερδίζουν την εμπιστοσύνη των πολιτών, καταγράφοντας μικρά εκλογικά ποσοστά, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις. Γιατί συμβαίνει αυτό; Παίζει ρόλο ότι δεν προβάλλουν επαρκώς τις αξίες της Αριστεράς και δεν μπορούν να διαμορφώσουν τη δημόσια ατζέντα ή μήπως οι ίδιες οι αριστερές αξίες δεν βρίσκουν πια απήχηση;
Δεν νομίζω ότι είναι τόσο θέμα προβολής των αξιών, αλλά κυρίως του πώς βιώνονται. Δεν γίνεται μέσα σ’ έναν κομματικό μηχανισμό της Αριστεράς που υπηρετεί αξίες οι οποίες άπτονται της πανανθρώπινης υπόστασης (την ελπίδα για περισσότερη δημοκρατία, δικαιοσύνη, ισότητα, συμμετοχή), οι αξίες αυτές να μένουν μόνο στα λόγια, και ακόμα και εκεί να υπολείπονται πολλές φορές, και να μην βλέπουμε την παρέμβαση των αριστερών κομμάτων, βάσει αυτών των αξιών, σε ζωτικά ζητήματα που απασχολούν την κοινωνία (εμπόλεμες καταστάσεις, εργασιακές σχέσεις, έμφυλη ισότητα, προσφυγικό κτλ). Δεν είναι μόνο διακηρυκτικά αυτά τα ζητήματα, είναι θέματα που τα βιώνει ο καθένας μας και αν η Αριστερά δεν βρίσκεται κοντά, μέσα σε αυτά, αλλά τα αναφέρει απλά για να υπάρχουν, οι αναμονές των ανθρώπων δεν απαντώνται. Ο κόσμος, ιδίως τα νέα άτομα, αναμένουν από την Αριστερά, παρέμβαση μέσα στην καθημερινότητα, με δράση, με πιο ακτιβιστικές λογικές. Δεν πιστεύω, λοιπόν, ότι η ευρύτερη Αριστερά αυτή τη στιγμή καταφέρνει να συσπειρώσει τον πληθυσμό μέσα από την έννοια των δράσεων και της πρακτικής εφαρμογής, παρόλο που οι ιδέες και οι αξίες της Αριστεράς, όλα αυτά που έχει καταφέρει να κατακτήσει σε μια μακρά περίοδο αγώνων, συνεχίζουν να υπάρχουν ως κοινωνικά αιτήματα. Αυτή τη στιγμή, μόνο μικρές κινήσεις, ακτιβιστικού τύπου, οι οποίες διαμορφώνονται και υλοποιούνται από κάποιες κατηγορίες ατόμων που βιώνουν αυτές τις αξίες στην καθημερινότητα και βρίσκονται κινηματικά μέσα σε χώρους, αναγνωρίζονται πραγματικά και ανοίγουν προοπτικές. Η κρίση αξιών που υπάρχει, η κρίση του πολιτικού και κομματικού συστήματος, δημιουργούν έντονες αναμοχλεύσεις. Ο δημόσιος χώρος βρίσκεται σε μια συνεχή αναζήτηση αξιών που είναι συνδεδεμένες με την ύπαρξη του ίδιου του ανθρώπου και η Αριστερά πρέπει να κινηθεί μέσα στην καθημερινότητα, στους χώρους που παράγεται γνώση, εργασία και τέχνη, εκεί που ζούμε και συναναστρεφόμαστε. Γίνονται πολλές ελπιδοφόρες κινήσεις, αλλά μεμονωμένα, δεν έχει βρεθεί προς το παρόν το νήμα να συνδεθούν όλες αυτές με μια λογική. Υπάρχει ελπίδα, ιδέες και αναμονές σε ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού (σε άλλο, βέβαια, έχει κυριαρχήσει η απογοήτευση), που όταν διαπιστώνουν πως υπάρχουν κινητοποιήσεις άλλου τύπου (όχι κλασικές πεπατημένες οργανωτικές διαδικασίες, που δυστυχώς και η Αριστερά υιοθέτησε με ένα πολύ περίεργο τρόπο), τότε συμμετέχει.
Μιλήσατε και πριν για τις διαδικασίες συνεδρίων που αδυνατούν να εμπνεύσουν και να συσπειρώσουν. Πρέπει να υπάρξει αναστοχασμός του τρόπου οργάνωσης και κινητοποίησης της Αριστεράς; Με τι όρους πρέπει να επιδιώξει να (ξανα)συναντηθεί με τα κινήματα που υπάρχουν «από τα κάτω»;
Όταν κάποιος που ανήκει σε ένα κόμμα, δεν νιώθει ισότιμα με τους υπόλοιπους αλλά ότι υπάρχει μια σκληρή ιεράρχηση, ζητήματα αδιαφάνειας και όχι πλαίσια διαλόγου, τότε δεν μπορεί να υπάρξει σ’ αυτόν τον χώρο. Είναι πια οι αντιφάσεις της ίδιας της κοινωνίας που οδηγούν σ’ αυτό. Από τη μία βρίσκεται η πληθώρα των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, το άνοιγμα των συζητήσεων και, από την άλλη, δομές όπως το κομματικό σύστημα, που υιοθετεί απλά εργαλειακά την τεχνολογία και τα μέσα για να περάσει ένα μήνυμα, αλλά δεν κάνει το βήμα για να προωθήσει τη δυνατότητα συμμετοχής. Μένει, δηλαδή, στην προβολή, που το περισσότερο που καταφέρνει να επιτύχει είναι να οδηγεί σε ένα καταιγισμό πληροφοριών, αντί να καταφέρνει να πείσει και να συσπειρώσει. Η εξωστρέφεια τέτοιου είδους δεν έχει σκοπό ένταξης, αλλά αφορά σ’ ένα φαίνεσθαι, μια πολιτική θεάματος και δεν μπορεί να ουσιαστικοποιήσει την πολιτική παρέμβαση. Το ζητούμενο δεν είναι πώς θα ακολουθηθεί η κομματική πεπατημένη της ιεραρχικής οργάνωσης, αλλά πώς θα βρεθεί ο συνεκτικός ιστός με τον πολίτη που δρα μεμονωμένα στον χώρο εργασίας του, στο πανεπιστήμιο κτλ, ώστε να δημιουργηθούν ακτιβιστικές, βιωματικές δράσεις μέσα από τις οποίες θα περνάει το μήνυμα. Υπάρχουν πολύ ενδιαφέρουσες διαδικασίες «από τα κάτω», με τις οποίες όμως δεν βλέπω να θέλει να συνδεθεί σίγουρα ο ΣΥΡΙΖΑ, στην πορεία που έχει διαλέξει εδώ και καιρό, αλλά ούτε μάλλον και η Νέα Αριστερά, προς το παρόν τουλάχιστον. Ομάδες και άτομα, όμως, του χώρου της ανανεωτικής Αριστεράς, με πολλαπλές δράσεις στους χώρους που κινούνται, αναστοχάζονται ζητήματα διαλόγου, κινητοποίησης, αλλά και οργανωτικής στρατηγικής που δεν αφορούν μόνο στο πώς πρέπει να λειτουργεί ένα κόμμα, αλλά στο αίσθημα του ανήκειν και της εμπιστοσύνης. Κινήματα, χώροι συσπείρωσης, πρωτοβουλίες πολιτών κ.α. νομίζω ότι είναι ό,τι πιο ενδιαφέρον για τη συνειδητοποίηση της ύπαρξης των σύγχρονων ανθρώπινων προβλημάτων. Πολλοί τέτοιοι χώροι έχουν βρει τον τρόπο να συνδέουν το εγώ με το εμείς, να νιώθει δηλαδή κάποιος ότι ακούγεται και αναγνωρίζεται ως άτομο (η γνώμη του, οι ανάγκες του, η ψυχική του ηρεμία και ευεξία), αλλά παράλληλα ανήκει σε κάποια συλλογικότητα με κοινά ενδιαφέροντα για κοινωνικά ζητήματα όπως το περιβάλλον, των έμφυλων σχέσεων κ.α., αλλά και ιδεολογικών και αξιακών αναζητήσεων, που έχουν απασχολήσει διαχρονικά τη θεωρητική σκέψη και τώρα επανέρχονται στο προσκήνιο με διαφορετικό τρόπο, μέσα από την τέχνη και συζητήσεις μικρότερων ομάδων. Η Αριστερά χρειάζεται επαφή και κοινές ακτιβιστικές δράσεις με αυτούς τους χώρους, προκειμένου να προωθηθούν κοινωνικά αιτήματα με έναν πιο δίκαιο τρόπο και να καλλιεργηθεί ένας εννοιολογικός, αλλά και εφαρμόσιμος, χώρος που θα μπορέσει να οδηγήσει σε ανατροπές και αλλαγές. Να ανατραπούν έτσι στερεότυπα που δημιουργούν αγκυλώσεις και παθητικοποιήσεις, αποκτώντας σταδιακά την αίσθηση της ζωής και της αφύπνισης. Η συνεύρεση και οι κοινές πορείες δεν είναι εύκολο να υλοποιηθούν, αλλά είναι η μόνη λύση και η Αριστερά το υπηρέτησε σε πολύ μεγάλο βαθμό με τις αξίες της στο παρελθόν. Οφείλει να τις θέσει εκ νέου και να το πράξει και πάλι, με νέους όρους της σύγχρονης κοινωνίας αυτή τη φορά, αλλά όχι με την υιοθέτηση της κυρίαρχης συστημικής αντίληψης.
Χρειάζονται, δηλαδή, συνεργασίες αρχικά σε επίπεδο κοινωνικών συλλογικοτήτων και οργανώσεων; Μέχρι τώρα στον δημόσιο λόγο το ζήτημα των συνεργασιών της Αριστεράς τίθεται κυρίως στο επίπεδο των κομμάτων. Υπάρχει κοινός ιδεολογικός και πολιτικός χώρος, ώστε να προχωρήσουν οι οποιουδήποτε είδους συνεργασίες, κατά τη γνώμη σας;
Η έννοια της Αριστεράς έχει παρεξηγηθεί πλέον πολλές φορές. Νομίζω, όμως, πως ο χώρος της ριζοσπαστικής Αριστεράς, κινήσεις και ομάδες που κινούνται σ’ αυτόν, είναι αναγκαίο να βρουν πορείες και δρόμους συνεργασίας. Δεν είναι δυνατόν να κινηθούμε πια ο καθένας ξεχωριστά. Μπορούμε να ακολουθήσουμε κάποιες κοινές πορείες πάνω σε θέματα που απασχολούν ιδιαίτερα την κοινωνία και αγγίζουν τη ζωή των πολιτών. Να δοθεί «από τα κάτω» η δυνατότητα κινητοποίησης μέσα από τη δυνατότητα συνεργασίας. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει ένα ευρύτερο αίσθημα δικαιοσύνης, ισότητας και συμμετοχής. Πραγματικά αναμένω από διάφορους επιμέρους δημόσιους χώρους, όπως του πανεπιστημίου, της γειτονιάς, της εργασίας κ.ά., μέσα από διάλογο και δράσεις, να γίνει αντιληπτός, με ένα πιο ευρύ πνεύμα, ο τρόπος που τα προβλήματα βιώνονται σήμερα στην καθημερινότητα, γίνονται πανανθρώπινα και δεν κινούνται μόνον σε κάποια σφαίρα εξειδικευμένων ατόμων που είναι ικανά να τα διαχειριστούν. Χρειάζονται οριζόντιες κινήσεις, μη ιεραρχικής δομής όσο είναι δυνατόν, όπου ο καθένας θα σέβεται και θα αγκαλιάζει τη γνώση του άλλου, ώστε να ξαναγεννηθεί η ελπίδα μέσα από τη συμμετοχή και τη συνεργασία για κοινά διαβήματα στη σύγχρονη πραγματικότητα. Η Αριστερά πρέπει να πείσει εκ νέου πως οι αξίες και τα ζητήματα που υπηρετεί, συνδέονται με την ίδια την ύπαρξη του ανθρώπου και πως δεν μπορεί να συνεχιστεί η ζωή όπως είναι σήμερα, πρέπει να υπάρξει ένας αριστερός τρόπος αντιμετώπισης της ζωής, του άλλου, του διαφορετικού βάσει των αξιών του σεβασμού, της δικαιοσύνης και της ισότητας. Τέτοιες μικρές συλλογικές δράσεις συμβαίνουν ήδη και σε εθνικό επίπεδο και σε παγκόσμιο, πρέπει και να τις διατηρήσουμε και να τις διευρύνουμε περισσότερο.
Τζέλα Αλιπράντη
