Η ψηφιοποίηση της εργασίας είναι ένας από τους κύριους μοχλούς αλλαγής στις σημερινές αγορές εργασίας στις ανεπτυγμένες οικονομίες, καθώς οι ψηφιακές τεχνολογίες επηρεάζουν όλο και περισσότερο τις θέσεις εργασίας σε όλο το φάσμα των κλάδων και επαγγελμάτων στην οικονομία. Η διάρθρωση της απασχόλησης μεταβάλλεται, καθώς τα καθήκοντα των θέσεων εργασίας αλλάζουν, νέα επαγγέλματα και τομείς εργασιών αναδύονται, πολλές εργασίες αυτοματοποιούνται.

Ταυτόχρονα, η τεχνητή νοημοσύνη και το αλγοριθμικό μάνατζμεντ του ανθρώπινου δυναμικού, των οποίων η πιο ορατή εφαρμογή είναι οι ψηφιακές πλατφόρμες, εισάγουν ριζικές μεταβολές στον κόσμο της εργασίας.

Δημιουργούν νέα μοντέλα διοίκησης του προσωπικού και οργάνωσης της εργασίας. Κυρίως όμως, μεταβάλλουν το συσχετισμό δύναμης υπέρ του κεφαλαίου και εναντίον της εργασίας και απειλούν ευθέως τα εργασιακά δικαιώματα. Στις παρούσες συνθήκες, υπό τον άμεσο έλεγχο των Big Tech, η τεχνητή νοημοσύνη σε συνδυασμό με το αλγοριθμικό μάνατζμεντ αποτελούν συστατικά στοιχεία του επονομαζόμενου «ψηφιακού καπιταλισμού της επιτήρησης», που δεν επιτηρεί μόνο τους πολίτες αλλά και τους εργαζόμενους και έχει την τεχνολογική δυνατότητα να αξιοποιεί τεράστιες δεξαμενές υποαμειβόμενων περιστασιακών εργαζόμενων παγκόσμια.

Συνοψίζω τα αποτελέσματα της διεθνούς έρευνας για τις επιπτώσεις της ψηφιακής μετάβασης στην απασχόληση και την ποιότητα της εργασίας. Πρώτον, δεν υπάρχει καμία ασφαλής πρόβλεψη για τις συνολικές επιπτώσεις των ψηφιακών τεχνολογιών και της τεχνητής νοημοσύνης στην απασχόληση. Σε κάθε περίπτωση, μια αύξηση της ανεργίας μπορεί να απορροφηθεί με μειώσεις του εργάσιμου χρόνου. Σήμερα, για την αντιμετώπιση της πραγματικής ή επαπειλούμενης ανεργίας λόγω έλλειψης ψηφιακών δεξιοτήτων του εργατικού δυναμικού εφαρμόζονται πολιτικές εκπαίδευσης, κατάρτισης και απασχόλησης και κίνητρα γεωγραφικής κινητικότητας.

Δεύτερον, όσον αφορά τον αντίκτυπο της ψηφιοποίησης στην ποιότητα της εργασίας και τις εμπειρίες των εργαζομένων στην εργασία, πρόσφατη έρευνα των Ευρωπαϊκών Συνδικάτων για τις χώρες της Ε.Ε. καταλήγει στα εξής. Οι ψηφιακές τεχνολογίες σε συνδυασμό με τον ψηφιακό έλεγχο της εργασιακής διαδικασίας από τη διοίκηση των επιχειρήσεων εντατικοποιούν τους ρυθμούς εργασίας, μειώνουν τους νεκρούς χρόνους, καθιστούν τα ωράρια πιο εξατομικευμένα και απρόβλεπτα και πιέζουν τους εργαζόμενους να είναι περισσότερο διαθέσιμοι είτε δουλεύοντας υπερωριακά είτε ανταποκρινόμενοι σε υποχρεώσεις κάνοντας χρήση του ιδιωτικού χρόνου και χώρου. Γενικότερα, οι εργαζόμενοι δουλεύουν περισσότερο χρόνο από αυτόν για τον οποίο αμείβονται και διαταράσσεται η ισορροπία μεταξύ εργασίας και ιδιωτικής ζωής. Τα ευρήματα επίσης διαψεύδουν την άποψη ότι η ψηφιοποίηση οδηγεί σε μεγαλύτερη αυτονομία των εργαζομένων στην εργασία τους και πιστοποιούν ότι αυτό ισχύει ακόμα και στην περίπτωση των freelancers.

Όσον αφορά ειδικότερα την τεχνητή νοημοσύνη, η διεθνής έρευνα δείχνει ότι αυτή έχει τεράστιες επιπτώσεις στα δικαιώματα των εργαζομένων όταν συνδέεται με την παρακολούθηση και επιτήρηση της εργασίας, τη βαθμολόγηση της επίδοσης τους και την ταξινόμηση των εργαζομένων μέσω αλγορίθμων και της χρήσης προσωπικών δεδομένων. Το αλγοριθμικό μάνατζμεντ οδηγεί σε αδιαφάνεια διαδικασιών και αποφάσεων της διοίκησης, διακριτική μεταχείριση εργαζομένων, εργασιακή ανασφάλεια, κοινωνική απομόνωση, υπερεργασία, ιδιαίτερα σε εργασιακούς χώρους χωρίς συνδικάτα.

Η διεθνής έρευνα δείχνει επίσης ότι το νομοθετικό πλαίσιο ρύθμισης, η παρουσία και διαπραγματευτική δύναμη των συνδικάτων και η ύπαρξη συλλογικών συμβάσεων εργασίας που έχουν μεγάλο βαθμό κάλυψης παίζουν πολύ μεγάλο ρόλο τόσο στην μείωση των αρνητικών συνεπειών της ψηφιακής επανάστασης και μετάβασης στην απασχόληση και την ποιότητα της εργασίας όσο και στην κατανομή του οφέλους και του κόστους της μεταξύ κεφαλαίου και εργασίας.