Macro

Μάγδα Φυτιλή, Μάνος Αυγερίδης, Ελένη Κούκη «Η δεύτερη ζωή της Εθνικής Αντίστασης. Πρακτικές αναγνώρισης και αποκλεισμού 1944-2006», εκδόσεις Θεμέλιο, 2022

Η αναγνώριση της Εθνικής Αντίστασης δεν ήταν μία στιγμή, δεν συνοψίζεται στην ψήφιση του νόμου 1285 του 1982 που αναγνώριζε το ΕΑΜ εντός του σχήματος «της ενιαίας, καθολικής και αδιαίρετης Εθνικής Αντίστασης»: αυτός είναι ο βασικός άξονας του βιβλίου, που εξετάζει την αναγνώριση ως «μια μακρά και σύνθετη διαδικασία κρατικών πολιτικών και κοινωνικών διεκδικήσεων, η οποία ξεκίνησε από την απελευθέρωση της χώρας, το 1944, και ολοκληρώθηκε το 2006, με τις τελευταίες αποφάσεις των Επιτροπών Κρίσης» και ως «ένα πεδίο άσκησης πολιτικής μέσα από το οποίο το ελληνικό κράτος προωθούσε για δεκαετίες πολιτικές εννοιολόγησης του έθνους, αποκλεισμού, ενσωμάτωσης, ελέγχου, επιτήρησης αλλά και κοινωνικής πρόνοιας».
 
Ένας από τους κύριους άξονες του βιβλίου είναι ο τρόπος που όλη αυτή η μακρόχρονη διαδικασία λειτούργησε, πολλές φορές και ως μηχανισμός αποκλεισμού της Αριστεράς από τον ίδιο τον εθνικό κορμό, σε μια χώρα μάλιστα όπου, ως γνωστόν, «το μεγαλύτερο μέρος της ένοπλης πτέρυγας του δωσιλογισμού ενσωματώθηκε στον κρατικό μηχανισμό» (μεταξύ 1944-1949 εκτελέστηκαν μέσω δικαστικής απόφασης 25 δωσίλογοι ενώ, με βάση τις αποφάσεις των έκτακτων στρατοδικείων, εκτελέστηκαν περίπου 3.000-5.000 κομουνιστές και «συνοδοιπόροι»). Ήδη από το 1946, μάλιστα, «η Βουλή ήταν δεκτική στο να συμπεριλάβει κάποιες τουλάχιστον εκδοχές του δωσιλογισμού στον ορισμό της Εθνικής Αντίστασης».
 
Η έννοια της εθνικοφροσύνης και ο αποκλεισμός της Αριστεράς από την έννοια του έθνους, η προσπάθεια της Αριστεράς να «ενταχθεί» σ’ αυτό τονίζοντας τις πατριωτικές της περγαμηνές, η επιλεκτική μνήμη και λήθη, το γεμάτο μυθοποιήσεις, στρεβλώσεις και αποσιωπήσεις κρατικό αφήγημα για την Αντίσταση αλλά και όλοι οι μηχανισμοί παραγωγής των επισήμων εθνικών αφηγημάτων, οι νομικές διαδικασίες αναγνώρισης στη διάρκεια όλων αυτών των χρόνων, η ψήφιση του νόμου που έφερε η κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ (η Νέα Δημοκρατία αποχώρησε από τη Βουλή και δεσμεύτηκε να καταργήσει τον νόμο, ενώ το 1990 η κυβέρνηση Μητσοτάκη εγκαινίασε μια εκστρατεία δυσφήμισης της διαδικασίας αναγνώρισης και δρομολόγησε την επανεξέταση και περικοπή των αναπηρικών συντάξεων) και η «εθνικοποίηση» της εαμικής αντίστασης (που την ενέταξε «σε ένα πατριωτικό ερμηνευτικό σχήμα με μοναδικό υποκείμενο το έθνος» και, ως εκ τούτου, «στο συνεχές της εθνικής ιστορίας», με αποτέλεσμα «με καθυστέρηση 38 χρόνων, η Ελλάδα [να] αρχίζει να βιώνει τη δική της εκδοχή του αντιφασιστικού πατριωτικού μύθου», αν και κάποια στιγμή «το ΚΚΕ αποφάσισε να αναδείξει το ταξικό στοιχείο του εθνικοαπελευθερωτικού πολέμου 1941-1944») – όλα αυτά είναι θέματα τα οποία συζητιούνται εκτενώς σε αυτό το εξαιρετικά πλούσιο και ενδιαφέρον βιβλίο στο οποίο δεν μπορούμε παρά να επανέλθουμε.