Τα χρόνια των μνημονίων είναι γεμάτα πληγές και διαρκείς παραβιάσεις του όποιου κοινωνικού συμβολαίου. Κατασπαράχθηκαν δικαιώματα, ποδοπατήθηκε η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, εξευτελίστηκε η έννοια του δημόσιου συμφέροντος. Το κλείσιμο της ΕΡΤ στις 11 Ιουνίου του 2013 κατέχει, μέσα σε αυτή τη ζοφερή εικόνα, μια αυταξία και έναν ξεχωριστό συμβολισμό. Όχι για την ίδια την απόφαση, μια εξωφρενική πράξη της αυταρχικής κυβέρνησης Σαμαρά – Βενιζέλου, αλλά για όσα ακολούθησαν. Ο Σαμαράς ήθελε να προκαλέσει σοκ και δέος και τελικά το υπέστη ο ίδιος και η κυβέρνησή του.
Έχασαν τη γη κάτω από τα πόδια τους 2.300 άνθρωποι. Έμειναν στο δρόμο, από τη μια στιγμή στην άλλη. Για αρκετούς, όμως, η παραζάλη ήταν στιγμιαία. Ένα καινούργιο νόημα αναδύθηκε από την καταστροφή και το μαύρο. Όχι μόνο για τους εργαζόμενους αλλά και για ένα σημαντικό κομμάτι της κοινωνίας που μάλιστα αποδείχθηκε κρίσιμο για την πολιτική αλλαγή που ακολούθησε σχεδόν ενάμισι χρόνο μετά.
Ιστορικές στιγμές και αγώνες
Η ιστορία της ΕΡΤ ξεχωρίζει ανάμεσα στις πολλές θλιβερές ιστορίες της περιόδου για πολύ συγκεκριμένους λόγους. Προκάλεσε, ανέλπιστα και αυθόρμητα, πάνδημη υποστήριξη της ήδη χειμαζόμενης και εξοργισμένης κοινωνίας πρωτίστως στο θεσμό και δευτερευόντως στους απολυμένους. Λειτούργησε κάπως σαν την σταγόνα που ξεχειλίζει το ποτήρι. Σαν το απονενοημένο εκείνο που άμα συμβεί, τίποτα δεν σταματάει την κατρακύλα.
Στην πορεία, δημιουργήθηκε ένα εργαστήρι συνομιλίας του μέσου με τον αποδέκτη του. Μια πρωτοφανής συνύπαρξη πολιτιστική, ιδεολογική, κινηματική. Και βέβαια ένα πείραμα αυτο-οργάνωσης. Συγκλονιστικό για όσους το έζησαν αλλά και για πολλούς, από όλα τα μήκη και τα πλάτη της γης που ήρθαν να το μελετήσουν. Άνοιξε ένας δρόμος διεκδίκησης άγνωστος μέχρι τότε. Το εργοστάσιο δεν σταμάτησε τις μηχανές, αντίθετα τις έβαλε στο φουλ και υπηρέτησε το σκοπό του, το δημόσιο συμφέρον, πιο αυθεντικά από ποτέ στην ιστορία του. Επτά μήνες λειτουργικής κατάληψης του Ραδιομεγάρου με 24ωρο πρόγραμμα, οι εγκαταστάσεις της ΕΡΤ στην Θεσσαλονίκη και σε όλη τη Ελλάδα στα χέρια των εργαζομένων και των αλληλέγγυων από τις τοπικές κοινωνίες, για δύο ολόκληρα χρόνια.
Ίσως όμως ο πιο σημαντικός από τους λόγους που κάνει την ιστορία της ΕΡΤ να ξεχωρίζει είναι ότι, ακόμη και σήμερα που περισσεύει η απογοήτευση για την άδοξη εξέλιξη της ίδιας της ΕΡΤ, η διεκδίκηση για την επαναλειτουργία της παραμένει ο μακροβιότερος και πιο επιτυχημένος εργατικός αγώνας της νεότερης ιστορίας μας.
Η εξάρτηση
Γιατί η σημερινή εικόνα της ΕΡΤ δεν ανταποκρίνεται στις προσδοκίες που δημιούργησε; Γιατί δεν έγινε το Μέσο που έδειξε ότι μπορεί και πρέπει να είναι; Πολυφωνικό και αδιαμεσολάβητο; Σαν να άνοιξε μια πόρτα και να μην τη διαβήκαμε ακόμη.
Ένας είναι ο λόγος και είναι διαχρονικός. Η εξάρτηση της ΕΡΤ από την εκάστοτε κυβέρνηση. Ο ΣΥΡΙΖΑ στήριξε τους εργαζόμενους και το αίτημά τους από την πρώτη στιγμή. Τίμησε την υπόσχεσή του, την ξανάνοιξε και προσέλαβε τους απολυμένους. Δεν τόλμησε όμως να υιοθετήσει το όραμά τους για ανεξάρτητη πολυφωνική ενημέρωση που να υπηρετεί τους πολίτες και όχι το πολιτικό σύστημα. Επικράτησαν εκείνοι που ήθελαν την ΕΡΤ εργαλείο τους, όπως και όλοι οι προηγούμενοι.
Και ήρθαν και οι επόμενοι, η κυβέρνηση Μητσοτάκη, και το τερμάτισαν. Χειρουργικά, με συνέπεια και μέθοδο. Τριάντα «παράσημα» φίμωσης, απόκρυψης ή παραχάραξης ειδήσεων και εξαφάνισης εκπομπών μέτρησε πρόσφατα ο Άγγελος Προβολισιάνος στο Documento. Και αυτά είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου. Όσα βρίσκουν το δρόμο της δημοσιοποίησης μέσα από τους δαιδάλους του φόβου, της αδιαφορίας, της κούρασης, της απώλειας συλλογικότητας.
Δημοσιογράφοι παραγκωνίζονται, υποβαθμίζονται, μπαίνουν στο ψυγείο. Δυναμικό αναξιοποίητο στο βωμό της επιδίωξης για απόλυτο, ασφυκτικό έλεγχο. Δημοσιογράφοι προσλαμβάνονται ασταμάτητα, παντού. Εσχάτως και στην περιφέρεια. Χρειάζονται επιτακτικά προσλήψεις σε άλλες ειδικότητες, τεχνικές κυρίως, αλλά προσλαμβάνονται όλο και περισσότεροι δημοσιογράφοι. Η μέθοδος είναι παλιά και δοκιμασμένη. Δεν είναι μόνο τα όποια ρουσφέτια. Οι συμβασιούχοι είναι πάντα όμηροι της εργασιακής ανασφάλειας. Και η ανασφάλεια είναι μεταδοτική. Μεταδίδει προθυμία και συνενοχή ακόμη και σε αυτούς που δεν έχουν να παλέψουν για να κρατήσουν τη θέση εργασίας.
Εξαφάνιση της πολιτικής
Το πιο ύπουλο όμως είναι η εξαφάνιση της πολιτικής, με την ευρεία έννοια, από το ενημερωτικό πρόγραμμα. Με το πρόσχημα της τηλεθέασης που παρ’ όλ’ αυτά δεν έρχεται στα δελτία και τις ενημερωτικές εκπομπές, με τα γνωστά κλισέ «βαριέται ο κόσμος» η πολιτική ως είδηση, ως ανάλυση, ως διαλογική συζήτηση, ως διεργασία σε τελική ανάλυση, έχει εξαφανιστεί. Ο Μητσοτάκης, είναι αλήθεια, δεν παίζει πρώτη είδηση, ενίοτε δεν παίζει και καθόλου άμα είναι να φανούν οι ανέμελες ποδηλατάδες ή οι συνωστισμοί εν μέσω αυστηρής καραντίνας.
Δεν παίζει όμως και κανείς άλλος. Ουσιαστικά εξαφανίζεται η αντιπολίτευση. Όλα τα κόμματα της αντιπολίτευσης, η αναλογική εκπροσώπηση των οποίων ήταν πάντα μία σταθερά στην ΕΡΤ, εκπορευόμενη από τον θεσμικό της ρόλο. Είναι κεντρική επικοινωνιακή στρατηγική της κυβέρνησης η υποχώρηση της ενημέρωσης. Δεν την χρειάζεται. Έχει εξασφαλίσει με τις αδιαφανείς λίστες χρηματοδότησης των ιδιωτικών ΜΜΕ και τον πολιτικό έλεγχο των δημόσιων ΜΜΕ την ομοιομορφία που της είναι απαραίτητη για να προχωρά ακάθεκτη σε ότι πιο δυστοπικό θα μπορούσαμε ποτέ να φανταστούμε, όπως ο επικείμενος εργασιακός νόμος.
Για να μην πάει χαμένη
Ξαναγυρίζω σε αυτή την πόρτα που άνοιξε κάποτε και θέλω να πιστεύω ότι δεν έχει κλείσει. Δυο πράγματα χρειάζονται κατά τη γνώμη μου για να τη διαβούμε και να μην πάει χαμένη η ευκαιρία και η σημαντική παρακαταθήκη των δύο χρόνων αγώνα. Η ανάκτηση της συλλογικότητας με τη οποία καταφέραμε πολλά και ανέλπιστα και μετά ξεφούσκωσε, για να ακολουθήσει τη νομοτέλεια που συχνά προσδιορίζει τους αγώνες όταν επιτυγχάνεται ο πρωταρχικός στόχος. Η υπεροχή του δρόμου προς το στόχο έναντι του ίδιου του στόχου δεν είναι κάτι ξένο στα ανθρώπινα. Και το πιο σημαντικό απ’ όλα, η απεξάρτηση της ΕΡΤ από την πολιτική εξουσία. Λειτουργικά και θεσμικά. Με γενναιότητα και χωρίς αστερίσκους.
