Macro

Lola Ridge «Το σώμα που πονά, ο καθρέφτης του κόσμου», εισαγωγή – μετάφραση: Ελένη Χατζή, εκδόσεις Κείμενα, 2023

Γεννήθηκε το 1873 στο Δουβλίνο, έζησε στη Νέα Ζηλανδία και στην Αυστραλία και το 1907 ρίζωσε στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής. Συμμετείχε ενεργά στο εργατικό κίνημα της εποχής και άφησε το στίγμα της στην κοινωνία. Ποιήτρια λυρική, ζωγράφος, αρθρογράφος σε πολλά πρωτοποριακά λογοτεχνικά περιοδικά (Broom / Others). Έχει στις αποσκευές της πέντε τόμους ποίησης (μεταξύ 1918 και 1935) και το σπουδαίο δοκίμιο, «Η γυναίκα και η θέληση για δημιουργία» (1919). H Λόλα Ριτζ, αναρχική, ακτιβίστρια, η λυρική «ιμαζίστρια» (εκ του imagist), άλλαζε ταυτότητα (όνομα, ηλικία) σε κάθε χώρα που διέσχιζε, φέρνοντας κάθε φορά στο φως και από μια διαφορετική πλευρά του εαυτού της. Σημαντική ποιήτρια της Αριστεράς, το εξέφρασε παραστατικά με την ανάδειξη του τρόπου ζωής και εργασίας των υποτελών τάξεων, επίσης μαχητική φεμινίστρια που έθιξε θέματα γυναικείας δημιουργίας.
 
Η προσφορά της Ριτζ υπερβαίνει, ούτως, το ποιητικό της έργο και αυτό αναδεικνύεται γλαφυρά από την εξαιρετική εισαγωγή της μεταφράστριας Ελένης Χατζή αλλά και τη διάλεξη που έδωσε η ίδια η Ριτζ το 1919, κάπου στις μεσοδυτικές πολιτείες με τίτλο «Η γυναίκα και η θέληση για δημιουργία», την οποία διαβάζουμε στο επίμετρο. Σε αυτό αναλύει εμβριθώς τις διαφορές ανάμεσα στη γυναικεία και την ανδρική καλλιτεχνική δημιουργία παραθέτοντας μάλιστα πλείστα όσα παραδείγματα στη λογοτεχνία και γενικά στις τέχνες. Αντανακλώντας και αντιλήψεις της εποχής της, σημειώνει πως «η Ιδιοφυΐα λοιπόν απαρτίζεται από την αρσενική αρχή της πνευματικής τάξης και τη θηλυκή αρχή της διαίσθησης που ζωοποιείται από την πνευματική ενέργεια… Και ένα καλλιτεχνικό έργο απαιτεί μια ένωση αυτών των αρχών… Και γι’ αυτό τον λόγο –εξαιτίας της διπλής σεξουαλικότητας της ιδιοφυΐας– χαρισματικοί άνδρες και γυναίκες συνήθως έχουν χαρακτηριστικά και από τα δύο φύλα, κλίνοντας προς τη μια ή την άλλη πλευρά ανάλογα με την κυριαρχία της γυναικείας ή της ανδρικής πλευράς».
 
Εδώ, ποιήματα της Ριτζ επιλέγονται από διάφορες συλλογές της όπως το «Γκέτο και άλλα ποιήματα» (1918), που θεωρείται η σημαντικότερη: «Νέες γυναίκες περνούν κατά ομάδες, / Συναντούνται σε συνέδρια και συγκεντρώσεις,/ Αποφασισμένες, περνούν αργά,/ Μέσα από την πυκνή και αφόρητη ζέστη/ Τα κεφάλια τους ακάλυπτα κάτω απ’ τ’ αστέρια,/ Καλούν τους νέους άνδρες και η μία την άλλη/ Με έναν αέρα ελευθερίας και συντροφικότητας,/ Μόνο τα μάτια τους είναι αρχαία και μοναχικά…» Η στενότητα χώρου δεν μας επιτρέπει να μιλήσουμε για τη φόρμα των ποιημάτων που είναι επηρεασμένη από τον μοντερνισμό, τον Ουόλτ Ουίτμαν και άλλους. Η Ριτζ θεώρησε πως το σώμα γίνεται πολιτικό μέσο, σώμα που πονά εξουθενωμένο από τη σκληρή δουλειά ή στον έρωτα – ένα πάσχον σώμα καθρέφτης του κόσμου. Θεώρησε τις γυναίκες «έναν κατακτημένο λαό» και έγραψε για αυτές αλλά κυρίως για τις προλετάριες και τις φτωχές. Αλλά και για τα «Όνειρα» των ανθρώπων: «Οι άνθρωποι πεθαίνουν…/ Τα όνειρα απλώς αλλάζουν κατοικία./ Δεν μπορείς να τα στήσεις στον τοίχο/ Και ήσυχα να τα θάψεις στο χώμα,/ Και να μην ξανακούσεις γι’ αυτά…./ Όσο βαθύς και αν είναι ο λάκκος και παχύ το χώμα…/ Σαν βλαστάρια από το παρελθόν/ Που φύλαξαν ένα ιερό ρόδο κάτω από την παγωνιά του κόσμου-/ Τα όνειρα θα βγουν στο φως».
 
Αντώνης Ν. Φράγκος