Η Γεωργία 4.0 (Agriculture 4.0), συνώνυμη της έξυπνης γεωργίας, χρησιμοποιείται αναλογικά με τη Βιομηχανία 4.0 (Industry 4.0) για να δηλώσει τη δικτύωση, «εσωτερική» και «εξωτερική» όλων των διαδικασιών της πρωτογενούς γεωργικής παραγωγής. Στις αρχές της δεκαετίας του 2010, παρουσιάστηκε η εισαγωγή ψηφιακών τεχνολογιών που πυροδότησε την επανάσταση της Γεωργίας 4.0. Αυτή η τέταρτη γεωργική επανάσταση αξιοποιεί αυτές τις ψηφιακές τεχνολογίες για να δημιουργήσει έναν πιο έξυπνο, πιο αποτελεσματικό και περιβαλλοντικά υπεύθυνο γεωργικό τομέα, προωθώντας τελικά τη βιωσιμότητα. Αυτό το επιτυγχάνει υιοθετώντας διαδικασίες ψηφιοποίησης και αυτοματισμού, οι οποίες περιλαμβάνουν τεχνικές διαχείρισης μεγάλων δεδομένων (Big Data), Τεχνητή Νοημοσύνη (AI), ρομποτικές μηχανές, τεχνολογίες Διαδικτύου των Πραγμάτων (IoT) και εικονική και επαυξημένη πραγματικότητα.
Αυτές οι τεχνολογικές εξελίξεις έχουν βαθύ αντίκτυπο στη ζωή μας. Οι αγρότες χρησιμοποιούν τεχνολογίες Γεωργίας 4.0 για να καλλιεργήσουν το αγρόκτημά τους με πιο οργανωμένο τρόπο, δίνοντάς τους τη δυνατότητα να προβλέπουν τα αποτελέσματα με υψηλό βαθμό ακρίβειας. Κάθε πτυχή της γεωργίας, από τη σπορά έως τη συγκομιδή, μπορεί να ωφεληθεί από την επιρροή της τεχνολογίας. Αυτό δίνει στους αγρότες μια βαθύτερη κατανόηση του αγροκτήματος τους, καθιστώντας τη διαδικασία της παραγωγής πιο επιστημονικά αποτελεσματική και λιγότερο τυχαία.
Η Γεωργία 4.0 υπόσχεται βελτιωμένη παραγωγικότητα των καλλιεργειών, καλύτερες αποφάσεις διαχείρισης των καλλιεργειών και φιλικές προς το περιβάλλον πρακτικές με μειωμένη χρήση χημικών και κόστος πόρων. Ωστόσο, ενώ προσφέρει ευκαιρίες, ενισχύει επίσης τις υπάρχουσες ανισότητες λόγω των δαπανών υψηλής τεχνολογίας, του ψηφιακού αναλφαβητισμού και των περιορισμών στις αγροτικές υποδομές. Το ψηφιακό χάσμα στη γεωργία αποτελεί σημαντικό εμπόδιο στην ψηφιοποίηση, λόγω της ακριβής τεχνολογίας, των ελλείψεων δεξιοτήτων και της ανεπαρκούς ευρυζωνικής υποδομής. Η αντιμετώπιση των ανισοτήτων απαιτεί κρατική υποστήριξη, συλλογική ψηφιακή προσαρμογή και κοινωνικές προσπάθειες. Για να ξεπεραστεί αυτό απαιτεί χρηματοδότηση για υιοθέτηση σύγχρονων πρακτικών και εκπαίδευση των αγροτών στις νέες τεχνολογίες, επιδοτήσεις και λύσεις ανοιχτού κώδικα.
Εντός μιας μεταμορφωτικής φάσης
Ο αγροτικός κόσμος, ζωτικής σημασίας για την παραγωγή τροφίμων, διέρχεται μια μεταμορφωτική φάση, η οποία οδηγεί σε μείωση του αριθμού των αγροτών που διασφαλίζουν την κάλυψη των διατροφικών αναγκών των κοινοτήτων. Οικολογικά, η υποβάθμιση του περιβάλλοντος, οι απρόβλεπτες καιρικές συνθήκες και οι αβεβαιότητες της αγοράς δημιουργούν ένα άστατο περιβάλλον για τους αγρότες, καθώς η γεωργία μετατοπίζει την εστίασή της από την προτεραιότητα στην παραγωγικότητα σε πρακτικές που δίνουν έμφαση στην ποιότητα. Οι αγρότες αντιμετωπίζουν εξελισσόμενες προτιμήσεις των καταναλωτών που οδηγούνται τόσο από την τεχνολογία όσο και από τις παγκόσμιες αγορές. Οι μελέτες δείχνουν παγκόσμια μείωση των αγροτών, με ιδιαίτερα σημαντική μείωση, της τάξης του 20%, στην Ευρώπη. Οι προκλήσεις περιλαμβάνουν τη γήρανση του αγροτικού πληθυσμού, το μειωμένο ενδιαφέρον για γεωργικές εργασίες και τις περιορισμένες τεχνολογικές δεξιότητες που εμποδίζουν την προσαρμογή στην επανάσταση της Γεωργία 4.0. Η Γεωργία 4.0 εισάγοντας αλλαγές στον αγροτικό τομέα και εφαρμόζοντας λύσεις για ίση πρόσβαση στην τεχνολογία, κοινωνική προστασία και ενισχύοντας προγράμματα συνεργασίας, διασφαλίζει ένα μέλλον με αξιοπρεπείς συνθήκες εργασίας και βιώσιμη ανάπτυξη στις αγροτικές περιοχές. Η ενσωμάτωση της τεχνολογίας με αυτόν τον τρόπο ενισχύει τη διαφάνεια, τη λήψη αποτελεσματικών αποφάσεων και τη συνολική αποτελεσματικότητα της ανάπτυξης της γεωργικής πολιτικής.
Δίκαιη μετάβαση στις νέες τεχνολογίες
Η έξυπνη γεωργία προσφέρει ευκαιρίες που απαιτούν προσαρμογή και τεχνολογική υποστήριξη για τη βιωσιμότητα. Οι συστάσεις για την ενσωμάτωση της έξυπνης γεωργίας στην Ευρώπη περιλαμβάνουν την επίδειξη των πλεονεκτημάτων της, την εξασφάλιση αυξημένης χρηματοδότησης, την καινοτομία επιχειρηματικών μοντέλων, την εγγύηση της αγροτικής ευρυζωνικής συνδεσιμότητας, την ανάπτυξη φιλικών προς τον χρήστη λύσεων, την προώθηση προτύπων διαλειτουργικότητας, τη δημιουργία διαφανών πλαισίων για γεωργικά δεδομένα, τη μόχλευση γεωργικών δεδομένων για ανάπτυξη και την ενοποίηση της έξυπνης γεωργίας σε προγράμματα εκπαίδευσης και κατάρτισης.
Οι πολιτικές θα πρέπει να διασφαλίζουν τα δικαιώματα των εργαζομένων στη γεωργία και να διασφαλίζουν τη δίκαιη μετάβαση στις νέες τεχνολογίες. Πρέπει να δοθεί προτεραιότητα στην ισότιμη πρόσβαση σε τεχνολογικούς πόρους για να διασφαλιστούν οφέλη για τους αγρότες μικρής κλίμακας και τις αγροτικές κοινότητες, παράλληλα με πρακτικές βιωσιμότητας που μειώνουν τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις, διατηρούν τους πόρους και προάγουν τη βιοποικιλότητα. Η συμμετοχή των τοπικών κοινοτήτων και των ενδιαφερομένων στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων είναι ζωτικής σημασίας για την ενίσχυση των μηχανισμών συμμετοχικού σχεδιασμού και λογοδοσίας. Οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής μπορούν να αξιοποιήσουν την ψηφιακή τεχνολογία για να βελτιώσουν τις γεωργικές πολιτικές εκσυγχρονίζοντας τη διαμόρφωση, την εφαρμογή και την παρακολούθησή τους.
Εν κατακλείδι, η εφαρμογή της Γεωργία 4.0 στην Ελλάδα απαιτεί τη διασφάλιση προσιτών ευρυζωνικών συνδέσεων σε αγροτικές περιοχές, την παροχή ψηφιακής εκπαίδευσης στους αγρότες και τη δημιουργία φιλικών προς τον χρήστη εφαρμογών. Επιπλέον, συνεπάγεται επένδυση στην έρευνα και την ανάπτυξη για ψηφιακές λύσεις προσαρμοσμένες στις ελληνικές συνθήκες, την εφαρμογή βιώσιμων πρακτικών και την ανάπτυξη νέων δεξιοτήτων προσαρμογής των αγροτών στις νέες τεχνολογίες. Η παροχή οικονομικής και τεχνικής βοήθειας στις αγροτικές κοινότητες είναι ζωτικής σημασίας για την υιοθέτηση της Γεωργίας 4.0.
Λίτσα Λιόπα-Τσακαλίδη
