Από την άνοιξη του 2020 έως και την άνοιξη του 2022 οι ενεργειακές τιμές (πετρέλαιο, φυσικό αέριο, βενζίνη, πετρέλαιο θέρμανσης) εκτινάσσονται διεθνώς κατά 400-450% πυροδοτώντας ένα σπιράλ ανατιμήσεων σε όλα τα είδη κατανάλωσης με βασικότερα τα καύσιμα θέρμανσης και κίνησης και τα τρόφιμα. Στην εξέλιξη αυτή συνέβαλε βεβαίως η ανάκαμψη των οικονομιών και της καταναλωτικής δαπάνης με την έξοδο από την πανδημία, οι διακοπές στις αλυσίδες τροφοδοσίας από το προηγούμενο κλείσιμο των οικονομιών, ο πόλεμος στην Ουκρανία με τις κυρώσεις στο ρωσικό φυσικό αέριο και την αύξηση του προστατευτισμού στο διεθνές εμπόριο, αλλά επιπρόσθετα συνέβαλε η κερδοσκοπία των πολυεθνικών που εκμεταλλευόμενες τις συνθήκες αυτές, τις ανεξέλεγκτες αγορές και την ολιγοπωλιακή τους ισχύ επιβάρυναν περαιτέρω το πληθωριστικό φαινόμενο.
Το μόνο βέβαιο είναι πως τον πληθωρισμό δεν προκάλεσαν οι αυξήσεις μισθών όπως φαίνεται και στο διάγραμμα για την εξέλιξη των μισθών κι απασχόλησης στην οικονομία των ΗΠΑ.
Η έκθεση των think tanks Institute for Public Policy Research (IPPR) και Common Wealth διαπίστωσε ότι τα κέρδη των επιχειρήσεων αυξήθηκαν κατά 30% μεταξύ των εισηγμένων στο χρηματιστήριο του Ηνωμένου Βασιλείου, με το 11% των επιχειρήσεων να έχουν βγάλει υπερκέρδη βασιζόμενες στην ικανότητά τους να προωθούν τις υπερβολικές αυξήσεις των τιμών – σε μια κίνηση που ονομάστηκε “πληθωρισμός απληστίας”, και εξελίχθηκε σε τακτική που τείνει να παγιωθεί. Τα υπερβολικά κέρδη ήταν ακόμη μεγαλύτερα στις ΗΠΑ, όπου πολλοί σημαντικοί τομείς της οικονομίας κυριαρχούνται από λίγες ισχυρές εταιρείες.
Αυτή η άνοδος των κερδών συνέβη καθώς οι μισθολογικές αυξήσεις δεν μπόρεσαν σε μεγάλο βαθμό να συμβαδίσουν με τον πληθωρισμό και οι εργαζόμενοι υπέστησαν τη μεγαλύτερη πτώση των διαθέσιμων εισοδημάτων τους από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.
Οι ερευνητές ανέφεραν ότι οι εταιρείες ενέργειας ExxonMobil και Shell, οι μεταλλευτικές εταιρείες Glencore και Rio Tinto και οι επιχειρήσεις τροφίμων και πρώτων υλών Kraft Heinz, Archer-Daniels-Midland και Bunge είδαν τα κέρδη τους να ξεπερνούν κατά πολύ τον πληθωρισμό μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Μετά την ανάλυση των καταστάσεων 1.350 εταιρειών που είναι εισηγμένες στα χρηματιστήρια του Ηνωμένου Βασιλείου, των ΗΠΑ, της Γερμανίας, της Βραζιλίας και της Νότιας Αφρικής, η έκθεση αναφέρει ότι οι επιχειρήσεις στον τομέα της τεχνολογίας, των τηλεπικοινωνιών και του τραπεζικού κλάδου προχώρησαν επίσης σε σημαντικές αυξήσεις τιμών που αύξησαν τα περιθώρια κέρδους τους.
Αντίστοιχα, στην Ελλάδα..
είναι φανερό πως στην διάρκεια της τετραετίας 2020-2023 η σωρευτική αύξηση του πληθωρισμού (13,4%) δεν προκαλείται από την αύξηση των μισθών (11,4%) αλλά κυρίως απ την κερδοσκοπική αύξηση των περιθωρίων κέρδους των επιχειρήσεων συγκεκριμένων κλάδων όπως τα τρόφιμα, η ενέργεια κ.α. (βλ Πίνακα 1). Έτσι, στον κλάδο τροφίμων τζίρος και τιμές αυξάνουν 27% και 28% αντίστοιχα, ενώ στον κλάδο ενέργειας ο τζίρος αυξάνει 79% και στο σύνολο της οικονομίας αυξάνει 42% περίπου. Δηλαδή τα έσοδα των επιχειρήσεων αυξάνουν 4 φορές περισσότερο από τον μέσο μισθό (βλ Πίνακα 2).
Μέχρι το τέλος του 2023, τα στοιχεία ήταν συντριπτικά ότι ο πληθωρισμός προκαλούνταν από την πλευρά της προσφοράς (συμπεριλαμβανομένης της αύξησης των περιθωρίων κέρδους) και, υπό αυτή την έννοια, είναι «παροδικός» – αν και μένει να δούμε αν οι ρυθμοί πληθωρισμού επιστρέψουν ποτέ στα προ πανδημίας επίπεδα. Είναι χαρακτηριστικό πως η αποκλιμάκωση του πληθωρισμού από το 9,6% το 2022 σε 3,5% το 2023 χάρις στην αύξηση των επιτοκίων και την επιβράδυνση των ρυθμών μεγέθυνσης δεν αφορά πχ τον κλάδο τροφίμων όπου οι τιμές συνεχίζουν να αυξάνουν με τον ίδιο υψηλό ρυθμό αποδεικνύοντας την υφιστάμενη εκεί κερδοσκοπία.
Όπως, μάλιστα, καταδεικνύουν τα στοιχεία του 2022 για 150 εισηγμένες επιχειρήσεις, τα καθαρά τους κέρδη αυξήθηκαν κατά 304% (βλ Beta Securities σε Καθημερινή 3/5/23), δηλαδή σε πολλαπλάσιο βαθμό από την αύξηση του τζίρου τους, εξέλιξη που δικαιολογεί τον χαρακτηρισμό περί ύπαρξης σαφούς “πληθωρισμού κερδών”. Στην εκτίμηση αυτή, άλλωστε, κατέληξαν έρευνες του ΔΝΤ, της ΕΚΤ, και υπήρξε και σχετικό πόρισμα στην τελευταία έκθεση της Τράπεζας Ελλάδος.
Το ότι πίσω από την κερδοσκοπία αυτή βρίσκονται πολυεθνικές και μεγάλες επιχειρήσεις με δεσπόζουσα θέση στην αγορά ώστε να μπορούν να επιβάλλουν την τιμολογιακή τους πολιτική αποτυπώνεται στην κατάταξη των κορυφαίων 10 εισηγμένων με βάση τον τζίρο και τα καθαρά κέρδη (βλ Πίνακα). Ενεργειακές, εξορυκτικές και επιχειρήσεις λιανικού εμπορίου ξεχωρίζουν.
Συγκρίνοντας τις επιδόσεις σε τζίρο του κλάδου τροφίμων σε Ευρώπη κι Ελλάδα την περίοδο 2020-2023 διαπιστώνουμε ότι η Ελλάδα υπερτερεί σε τζίρο κι ανατιμήσεις και στο σύνολο του κλάδου και σε κατηγορίες όπως το κρέας, γάλα-τυρί-αυγά, λάδι, καφέ-τσάι-κακάο (βλ Πίνακα 4). Ειδικά στο ελαιόλαδο η κερδοσκοπία είναι εξόφθαλμη.
ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΑΚΡΙΒΕΙΑ ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΤΙΜΟΚΑΤΑΛΟΓΟΥΣ ΤΩΝ ΠΟΛΥΕΘΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΤΩΝ ΑΛΥΣΙΔΩΝ S/M
Οι πολυεθνικές στο χώρο των τροφίμων κατόρθωσαν να ‘’επιβάλουν’’ τα προϊόντα τους στην Ελληνική αγορά μέσα από θυγατρικές εταιρίες που δημιούργησαν στην Ελλάδα.
Με την ανοχή διαχρονικά των κυβερνήσεων, την εξαγορά των Ελληνικών ανταγωνιστριών εταιριών,(Nestle εξαγορά Λουμίδη, Barilla εξαγορά Misko κλπ) χωρίς κανέναν κρατικό έλεγχο και μέσα από τεράστια διαφήμιση επέβαλαν τα προϊόντα τους στα ράφια των Ελληνικών s/m (το 70% των προϊόντων σήμερα στις αλυσίδες s/m είναι προϊόντα πολυεθνικών και με πανάκριβους τιμοκαταλόγους) και πωλούν από 20-200% ακριβότερα σε σχέση με τα αντίστοιχα προϊόντα που πωλούν στις Ευρωπαϊκές χώρες.
Στις παραπάνω διαφορές τιμών προϊόντων μεταξύ των δύο χωρών, πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι ο μέσος ετήσιος μισθός στην Ελλάδα είναι 26.000 ευρώ ενώ στην Γερμανία είναι 59.000 αντίστοιχα για το 2022. Δηλαδή ο γερμανικός μισθός είναι 2,3 φορές υψηλότερος.
Average annual wages in Europe 2022 | Statista
Ακόμη σημειώνεται πως η υπέρβαση στόχου 2,2 δισ. ευρώ (ή 7,1%) στα φορολογικά έσοδα 7μήνου 2023 (και 631 εκατ. ευρώ στα έσοδα ΦΠΑ) οφείλεται και στην εκτεταμένη ακρίβεια που επικρατεί στην αγορά προϊόντων.
• Ταυτόχρονα δεν υπάρχει διαδικασία και λογική ελέγχων των τελικών τιμών στα ράφια των S/M.
• Υπάρχουν διαρκώς υψηλοί τιμοκατάλογοι που έχουν οι βιομηχανίες και οι χονδρεμπορικές εταιρείες σε σχέση με το κόστος παραγωγής.
• Λογική κίνηση από την πλευρά των βιομηχανιών αφού θα πρέπει να συνυπολογιστούν:
• α. τα υπέρογκα τέλη εισόδου (entry fees) που ζητούν οι αλυσίδες για κάθε προϊόν (σε αλυσίδα στην Βόρεια Ελλάδα το ποσό που απαιτείται για την τοποθέτηση ενός κωδικού στα ράφια της είναι τουλάχιστον 200-500€ ανά κατάστημα, οπότε για να τοποθετήσει μια ελληνική βιομηχανία 5 κωδικούς σε 300 καταστήματα θα της κοστίσει 1000-2500 επί 300 γύρω στις 300.000 έως 750.000. Γεγονός απαγορευτικό για τις μικρές Ελληνικές επιχειρήσεις.
• β. οι συμφωνίες που υπάρχουν πίσω από τα προϊόντα και που κατά μέσο όρο είναι περίπου 45%. Στις αλλαντοβιομηχανίες φθάνουν στο 60%-70%.
• γ. Διεθνείς συμφωνίες (ICA) που λειτουργούν πανευρωπαϊκά.
• Ρόλος του κράτους στην ενίσχυση των πολυεθνικών και μονοπωλιακών επιχειρήσεων.
ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ
Για την ουσιαστική αντιμετώπιση του πληθωρισμού και ειδικότερα του πληθωρισμού κερδών προτείνουμε τα εξής:
Δραστική μείωση του ΦΠΑ
-Μηδενικό ΦΠΑ στα ειδή πρώτης ανάγκης (γάλα, βούτυρο, ψωμί, λάδι, ζάχαρη, αλεύρι κ.α.)
όπως έγινε στην Ισπανία, Γαλλία, Ιταλία.
-Έως 5% ΦΠΑ στα υπόλοιπα ειδή διατροφής και απορρυπαντικά μαζικής χρήσης.
– Για να χτυπήσουμε την κερδοσκοπία, διαρκείς έλεγχοι στην πηγή της που είναι οι πολυεθνικές ,εισαγωγικές τροφίμων ,χοντρεμπόριο ,βιομηχανία.
-Καθαρές τιμές πώλησης σε όλη την κλίμακα των συναλλαγών και όχι πιστωτικά τιμολόγια.
-Νομοθετικό πλαίσιο περί κόστους προϊόντων.
-Να επιβληθεί στις πολυεθνικές να πουλάνε στην Ελλάδα με τιμές Ευρώπης (στην Ελλάδα πουλάνε από 20-200% ακριβότερα απ’ ότι πουλάνε στην Ευρώπη).
-Ενίσχυση των αγροτών και των κτηνοτρόφων με φτηνή ενέργεια, καύσιμα και πρώτες ύλες για να παραμείνει φτηνό το παραγόμενο προϊόν.
-Για τα αγροτικά προϊόντα, έλεγχος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Μεσολαβούν τέσσερις διαφορετικές τιμές, δηλαδή από τον παραγωγό στον μεσάζοντα, από τον μεσάζοντα στον χονδρέμπορο ή τον μεταποιητή, από εκεί στον λιανέμπορο και από τον λιανέμπορο στον καταναλωτή. Αυτές οι τέσσερις συναλλαγές είναι που αυξάνουν την τιμή του προϊόντος από τον πρωτογενή τομέα ο οποίος σιγά σιγά τείνει να αφανιστεί.
-Ενίσχυση των συνεταιριστικών μορφών οργάνωσης (για δημιουργία αποθηκευτικών χώρων και δικτύων διανομής με στόχο την κατάργηση των μεσαζόντων και απ’ ευθείας διάθεση των προϊόντων στο λιανεμπόριο …
-Θωράκιση των παραγωγών από τις συναλλαγές τους με τις αλυσίδες θέτοντας ανώτατο όριο πληρωμής των προϊόντων τους τις 30 ημέρες.
-Επιτροπές ελέγχου από εκπροσώπους των εργατικών σωματείων και εκπροσώπων των καταναλωτών στις μεγάλες επιχειρήσεις. Επιτροπές ελέγχου ασφαλώς σε κάθε δήμο.
-Αύξηση του φορολογικού συντελεστή στα μερίσματα στο 15% με στόχο την επανεπένδυση των κερδών και την ανάπτυξη. Με το ποσό των 2,93 δισ. ευρώ αντάμειψαν οι εισηγμένες εταιρείες τους μετόχους τους μέσα στο 2023. Πρόκειται για μία από τις υψηλότερες χρηματικές διανομές από το 2000, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΧΑΕ. Αντίστοιχες απολαβές των μετόχων το ΧΑ είχε να δει πριν το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης το 2009. Ειδικότερα, 76 εισηγμένες επιχειρήσεις -κάποιες δύο και τρεις φορές μέσα στη χρήση- μοίρασαν στους μετόχους τους 2,93 δισ. ευρώ με τη μορφή μερίσματος, προμερίσματος, επιστροφής κεφαλαίου, διανομής κερδών παρελθουσών χρήσεων αλλά και διανομής από ειδικό αποθεματικό. Πρωταγωνιστές, χωρίς άλλο, ο ΟΠΑΠ με τρεις διανομές εντός του 2023 ύψους 796 εκατ. ευρώ και η Jumbo -επίσης με τρεις διανομές- με 400 εκατ. ευρώ. Με τα 2,93 δισ. ευρώ για το 2023 το ελληνικό χρηματιστήριο προσφέρει υψηλή μερισματική απόδοση γύρω στο 4%, δηλαδή υψηλότερη των προθεσμιακών καταθέσεων..
Επίσης
– Φορολόγηση των υπερκερδών των εταιρειών ενέργειας (ρεύμα, φυσικό αέριο, διύλιση και εμπορία πετρελαίου) με έναν έκτακτο φορολογικό συντελεστή.
– Κινήσεις για την εξάλειψη των μονοπωλιακών πρακτικών που επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να εκμεταλλεύονται τη δύναμή τους στην αγορά.
– Η ΔΕΗ να τεθεί ξανά υπό κρατικό έλεγχο, ώστε να μπορεί το Δημόσιο να ασκήσει ενεργειακή πολιτική – Πλαφόν στην τιμή του ρεύματος.
– Μείωση του Ειδικού Φόρου Κατανάλωσης στα καύσιμα στον κατώτερο συντελεστή της Ε.Ε.
– Η αντιμετώπιση της ακρίβειας προϋποθέτει όμως και τη στήριξη του εισοδήματος όλων των πολιτών. Άμεσες παρεμβάσεις:
– Αύξηση του κατώτατου μισθού στον ιδιωτικό τομέα στα 1000 ευρώ.
– Αύξηση των μισθών όλων των δημοσίων υπαλλήλων κατά 10%.
– Θέσπιση μηχανισμού τιμαριθμικής αναπροσαρμογής των μισθών σε δημόσιο και ιδιωτικό τομέα.
– Αφορολόγητο στις 10.000 ευρώ για όλους (ελεύθερους επαγγελματίες, μισθωτούς, συνταξιούχους, αγρότες, εργαζόμενους με μπλοκάκι). Κατάργηση του τέλους επιτηδεύματος.
-220 δόσεις και κούρεμα βασικής οφειλής για τα χρέη στο Δημόσιο. Επαναφορά της προστασίας της πρώτης κατοικίας από πλειστηριασμούς.
-Δημόσιος πυλώνας στο τραπεζικό σύστημα.
– Ειδικότερα για τους συνταξιούχους:
-Επαναφορά της 13ης σύνταξης που θεσπίστηκε το 2019 και την έκοψε η κυβέρνηση Μητσοτάκη για τέσσερα συνεχόμενα χρόνια.
– Αύξηση των συντάξεων και καθιέρωση ΑΤΑ (αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογές).
-Αποκατάσταση των αδικιών που δημιουργούνται από την προσωπική διαφορά.
– Κατάργηση της ιδιωτικοποίησης της επικουρικής ασφάλισης.
-Επιστροφή όλων των αναδρομικών των συνταξιούχων σε 3 ετήσιες δόσεις.
Λεωνίδας Καρίγιαννης – Κώστας Καλλωνιάτης
