Τι ήταν τελικά η «Ανοιξη της Πράγας»; Και τι θα πει «σοσιαλισμός με ανθρώπινο πρόσωπο» – λες και μπορεί, γαμώτο, να υπάρξει κι άλλος; Για τη γενιά μου, που ήμασταν ακόμη αγέννητοι το 1968, η σοβιετική εισβολή υπήρξε η χαριστική βολή στο όραμα ενός «τρίτου δρόμου» προς τον σοσιαλισμό και η ύστατη απόδειξη ότι το ανελεύθερο, συγκεντρωτικό σταλινικό μοντέλο υπαρκτού ιμπεριαλισμού όχι μόνο δεν πέθανε μαζί με τον «μουστάκια» από το Γκόρι, αλλά συνέχισε να εξάγει καταπίεση –και να σκοτώνει, να φυλακίζει και να εξορίζει ιδεολόγους κομμουνιστές– πολύ μετά το 1953.
Πριν από ακριβώς δέκα χρόνια, τον καιρό που οι εφημερίδες είχαν ακόμα λεφτά για ξόδεμα, είχα επιμεληθεί ένα πολυσέλιδο ιλουστρασιόν αφιέρωμα με τις φωτογραφίες του Γιόζεφ Κουντέλκα από την Πράγα του ’68. Για όσους δεν γνωρίζουν την ιστορία του, ο νεαρός ακόμα και άσημος Κουντέλκα ρίσκαρε επί μήνες τη ζωή του τραβώντας με την Exacta του χιλιάδες ενσταντανέ παλλαϊκής αντίστασης στους Σοβιετικούς «απελευθερωτές».
Επειδή δεν είχε κανονικό φιλμ, έκοβε με το ειδικό ενσωματωμένο μαχαιράκι της μηχανής κομμάτια ανεμφάνιστου κινηματογραφικού σελιλόιντ και έβγαινε κάθε μέρα στους σιδερόφραχτους δρόμους, όπου περιπολούσαν τα T-54 με το κόκκινο αστέρι…
Φωτογραφίες-ντοκουμέντα
Μήνες αργότερα, κατάφερε κάτω από μυθιστορηματικές συνθήκες να βγάλει τα αρνητικά από την κατεχόμενη χώρα.
Οι θρυλικές φωτογραφίες του Κουντέλκα –που φυσικά δημοσιεύτηκαν ανώνυμα– και άλλων θαρραλέων συμπολιτών του κατέρριψαν για πάντα τη σοβιετική προπαγάνδα των επιγόνων του Στάλιν και αποκάλυψαν σε όλο τον κόσμο πως η «διεθνιστική παρέμβαση» δεν ήταν παρά μια κλασική περίπτωση ιμπεριαλιστικής εισβολής και κατοχής, με σκοπό τη διατήρηση της Τσεχοσλοβακίας στη σοβιετική σφαίρα επιρροής. Μιας εισβολής που παρέτεινε μεν τη μεταπολεμική κυριαρχία της ΕΣΣΔ στην Ανατολική Ευρώπη, για δύο ακόμη δεκαετίες, αλλά στην πραγματικότητα επιτάχυνε την παρακμή του «υπαρκτού σοσιαλισμού» και σιγούρεψε την τελική κατάρρευσή του όχι μόνο στα κράτη-δορυφόρους, αλλά και στην ίδια τη σοβιετική μητρόπολη.
Ο «ανίκητος» καπιταλισμός
Η ουσία είναι μία: ενώ όλοι εμείς οι αριστεροί και «αριστεροί» εξακολουθούμε να χύνουμε μελάνι και δηλητήριο και να τρωγόμαστε για την Πράγα και όλες τις άλλες αιματηρές σοβιετικές «παρεμβάσεις» στο όνομα της Κομμουνιστικής Ορθοδοξίας, από την Κρονστάνδη και τη Βαρκελώνη του ’36 και δώθε, ο καπιταλισμός επέστρεψε μια χαρά και κυριαρχεί ανενόχλητος σε ολόκληρο τον πλανήτη – ξεκινώντας φυσικά από την ίδια τη μαμά Ρωσία του τσάρου Πούτιν και των ολιγαρχών φίλων και προστατευόμενών του, που έχουν μοιράσει μεταξύ τους τον δημόσιο πλούτο της σοβιετικής εποχής, έχοντας αντικαταστήσει ως όχημα την κομμουνιστική ιδεολογία με τα φράγκα και τον αγνό, πούρο ρωσικό εθνικισμό…
Σε πρόσφατη έρευνα μάλιστα, οι μισοί Ρώσοι δεν γνώριζαν καν ότι οι παππούδες τους είχαν μπουκάρει το ’68 στην Πράγα – αλλά και από τους άλλους μισούς, που το γνώριζαν, η πλειοψηφία (33% επί του συνόλου των ερωτηθέντων) δικαιολογεί την ενέργεια αυτή, με εθνικιστικούς, φυσικά, όρους!
Σε αντίθεση με το ΚΚΕ, που όπως θα δείτε γυρίζοντας σελίδα, επιμένει να αποδίδει τα πάντα στο 20ό συνέδριο του ΚΚΣΕ και την καταραμένη απόπειρα αποσταλινοποίησης του 1956, και να μιλά για «διεθνιστική παρέμβαση» ενάντια στην «αντεπανάσταση» των φιλοδυτικών Τσέχων πρακτόρων!
Η σημερινή Τσεχία
Επίσης, για όσους τυχόν δεν το ξέρουν, η σημερινή Τσεχία έχει εξελιχθεί σε έναν οικονομικό δορυφόρο της Γερμανίας, που κυβερνιέται από τον Αντρέι Μπάμπις, έναν ακροδεξιών αντιλήψεων και τέρμα διαπλεκόμενο δισεκατομμυριούχο (που πιθανόν, όπως και κάνα δυο δικοί μας Κροίσοι που… είδαν το φως μετά την πτώση του Τείχους, να ξεκίνησε τη σταδιοδρομία του ως κομμουνιστής πράκτορας των μυστικών υπηρεσιών).
Ο εν λόγω εθνικιστής και λαϊκιστής κύριος, γνωστός και ως «Τσέχος Τραμπ», κυβερνά εδώ και λίγο καιρό με τις ψήφους τού πάλαι ποτέ πανίσχυρου Κομμουνιστικού Κόμματος Βοημίας και Μοραβίας (KSČM) ή τέλος πάντων ό,τι έχει απομείνει από το Κ.Κ. της Τσεχίας.
Γι’ αυτό άλλωστε και τις προηγούμενες ημέρες οι εκδηλώσεις μνήμης στην Πράγα έλαβαν έντονο αντικυβερνητικό χαρακτήρα, με αποκορύφωμα μια μαχητική συγκέντρωση μπροστά στο εμβληματικό κτίριο της δημόσιας ραδιοφωνίας, όπου μια ομάδα άοπλων νεαρών θυσιάστηκαν πριν από μισό αιώνα προσπαθώντας να σταματήσουν με τα κορμιά τους τα τανκς…
Φυσικά, θα ήταν λάθος να απομονώσουμε τα τρομερά γεγονότα της Πράγας από το διεθνές ιστορικό τους πλαίσιο. Το 1968 δεν ήταν μια οποιαδήποτε χρονιά – ήταν η χρονιά του γαλλικού Μάη, της κορύφωσης της αμερικανικής στρατιωτικής εισβολής στο Βιετνάμ, αλλά και του αντιπολεμικού ξεσηκωμού στα αμερικανικά πανεπιστήμια, και ενός μπαράζ ακροδεξιών αμερικανοκίνητων πραξικοπημάτων σε όλο τον κόσμο.
Συνολικά θα λέγαμε πως ήταν μια χρονιά αναστάτωσης και αναβρασμού και για τα δύο μεγάλα στρατόπεδα του Ψυχρού Πολέμου. Και οι Σοβιετικοί ηγέτες, όπως και οι… δημοκράτες Αμερικανοί ομόλογοί τους-ηγεμόνες του άλλου μισού πλανήτη, έβλεπαν παντού πούλια του «ντόμινο»: όπως ο Κένεντι, ο Τζόνσον και ο Νίξον έσπευσαν να «σώσουν» το Βιετνάμ, σκοτώνοντας στην πορεία εκατομμύρια Βιετναμέζους, προκειμένου να μη «μολύνει» με τις κομμουνιστικές του ιδέες τα άλλα κράτη τού δήθεν «ελεύθερου κόσμου», έτσι και η Μόσχα είδε εξ αρχής το πείραμα της Πράγας σαν μια δυτική συνωμοσία για την παλινόρθωση του καπιταλισμού – ξεχνώντας ότι εκπορεύτηκε από το ίδιο το τσεχικό Κομμουνιστικό Κόμμα, οι ηγέτες του οποίου (ξεκινώντας από τον Ντούμπτσεκ) ουδέποτε αμφισβήτησαν τη σοβιετική πρωτοκαθεδρία. Οπως λέει και μια αμερικανική παροιμία, «άμα σκέφτεσαι σαν σφυρί, όλος ο κόσμος σού μοιάζει με καρφιά»!
«Ημασταν όλοι απέναντί τους»
Ογδοντάρης πια, ο ακούραστος Κουντέλκα έδωσε πριν από λίγες μέρες συνέντευξη στο Associated Press, εν όψει της επετείου. «Ηταν μια τραγωδία», είπε. «Αλλά εκείνο τον καιρό έγιναν και πολλά θαύματα… Ενα από τα μεγαλύτερα θαύματα –και αυτό γίνεται και αλλού, όταν συμβαίνουν μεγάλα γεγονότα– είναι ότι οι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν εντελώς μέσα σε μια νύχτα».
Η εισβολή, λέει, ένωσε τους Τσεχοσλοβάκους σαν μια γροθιά: «Οποιος κι αν ήσουν, ό,τι κι αν πίστευες, μόνο ένα πράγμα μετρούσε: Ημασταν όλοι απέναντί τους [στους εισβολείς]. Οι φωτογραφίες μου κατέγραψαν μια στιγμή όπου όλοι μας συμπεριφερθήκαμε σαν ένα έθνος – κι αυτό δεν συμβαίνει συχνά στην ιστορία μας», λέει.
Κι όταν ο δημοσιογράφος τον ρώτησε για την (ενθουσιώδη, όπως διαβάζουμε) αντίδραση του ρωσικού κοινού όταν οι θρυλικές φωτογραφίες του της Πράγας εκτέθηκαν κοντά στο Κρεμλίνο, χαμογελάει σιβυλλικά και λέει: «Ποτέ δεν πίστευα ότι θα κατάφερνα να πάω τα ρωσικά τανκς πίσω στη Μόσχα»!
Γιώργος Τσιάρας
Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών
