Με βάση τα δεδομένα της συντριπτικής ήττας στις εκλογές της 21ης Μαΐου, υπάρχουν, από τη σκοπιά του ΣΥΡΙΖΑ, δύο εκτιμήσεις ως προς τα πιθανά αποτελέσματα της επόμενης εκλογικής αναμέτρησης.
Η αισιόδοξη για τον ΣΥΡΙΖΑ εκτίμηση: Πολύς αριστερός κόσμος στις 21 Μαΐου ψήφισε μικρότερα κόμματα, εξαιτίας της απλής αναλογικής. Αλλά στις 25 Ιουνίου, με την ενισχυμένη αναλογική, θα ψηφίσει ΣΥΡΙΖΑ.
Και η απαισιόδοξη: Πολύς αριστερός κόσμος στις 21 Μαΐου ψήφισε ΣΥΡΙΖΑ, για να μην ξαναβγεί η Δεξιά. Μετά την τεράστια διαφορά των 21 μονάδων, το πήρε απόφαση ότι θα ξαναβγεί η Δεξιά και στις 25 Ιουνίου θα ψηφίσει μικρότερα κόμματα που τον εκφράζουν ή θα απέχει. Ας πω εξαρχής τη δική μου άποψη. Απλή αναλογική δεν είναι ευρωεκλογές. Ο κόσμος ψήφισε για κυβέρνηση. Εστω για κυβέρνηση συνεργασίας. Αρα, αν παίζει ένα σενάριο, αυτό είναι το δεύτερο.
Αν θέλαμε να ακολουθήσουμε λίγο πιο πέρα αυτή τη ρότα απαισιοδοξίας, θα λέγαμε λοιπόν ότι στις 25 Ιουνίου πιθανότατα κλείνει ένας κύκλος που διήρκεσε 11 χρόνια και που είχε ανοίξει στις εκλογές της 6ης Μαΐου 2012, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ εκτινάχτηκε σε ποσοστό πρωτοφανές για κόμμα της Αριστεράς μετά τη Μεταπολίτευση. Επομένως, η Αριστερά ως κόμμα εξουσίας «έκανε τον κύκλο της», τα κεφάλια μέσα τώρα.
Οπως όμως δεν (θα έπρεπε να) πιστεύουμε πλέον στην αισιόδοξη νομοτέλεια της αναγκαίας έλευσης του σοσιαλισμού και του κομμουνισμού ως τελευταίων σταδίων της ανθρώπινης Ιστορίας, ως σύγχρονη Αριστερά, δεν θα έπρεπε να πιστεύουμε και στην απαισιόδοξη νομοτέλεια των «κύκλων που κλείνουν». Το αν «έκλεισε» ή όχι ο «κύκλος» του ΣΥΡΙΖΑ θα εξαρτηθεί από τη βούληση των μελών του, των στελεχών του και των πολιτών που τον στηρίζουν. Για να μην κατηγορηθώ για «βουλησιαρχία», σπεύδω να διευκρινίσω.
Ξεκινάμε από τα όντως εξαιρετικά απαισιόδοξα δεδομένα των εκλογών του Μαΐου. Το ότι στις 25 Ιουνίου η Ν.Δ. θα ξαναβγεί πρώτο κόμμα είναι περίπου βέβαιο και η αυτοδυναμία της είναι πάρα πολύ πιθανή. Δεν προβλέπω εδώ το αν και κατά πόσο θα μειωθεί η τεράστια διαφορά από τον ΣΥΡΙΖΑ. Επισημαίνω ζητήματα που αφορούν κοινωνικοπολιτικούς συσχετισμούς. Στόχος του ΣΥΡΙΖΑ θα πρέπει να είναι η μείωση της διαφοράς. Οχι μόνο για να εξακολουθήσει να είναι κόμμα εξουσίας, τούτο δεν είναι αυτοσκοπός.
Η τεράστια διαφορά του κόμματος της Δεξιάς από τις λοιπές πολιτικές δυνάμεις είναι συγκρίσιμη μόνο με τις πρώτες μεταδικτατορικές κυβερνήσεις της Ν.Δ. Η μεγάλη ελευθερία κινήσεων που επέτρεπε η άνετη πλειοψηφία στην κυβερνώσα Δεξιά άφηνε περιθώριο στον Κωνσταντίνο Καραμανλή να προωθήσει ουσιαστικά ανενόχλητος τις τότε πολιτικές προτεραιότητές του, που αφορούσαν κυρίως τον ευρωπαϊκό προσανατολισμό της Ελλάδας. Ητοι την ένταξη σε μια καπιταλιστική Ευρώπη μεν, που δεν είχε όμως ακόμη δομικά και θεσμικά απαρνηθεί τη σημασία του κοινωνικού κράτους και των δημοκρατικών θεσμών.
Από το Μάαστριχτ κι έπειτα, αλλά ιδίως από την έναρξη της οικονομικής κρίσης και την επιβολή των μνημονίων, η μόνη ουσιαστική παρέμβαση των ευρωπαϊκών θεσμών συνίσταται στην απαίτηση για δημοσιονομική πειθαρχία.
Στο πλαίσιο της γενικευμένης νεοφιλελεύθερης πολιτικής, ακόμη και η περίφημη έννοια του «εκσυγχρονισμού» έχει περίπου αντιστραφεί. Αν κάποτε «εκσυγχρονισμός» σήμαινε λιγότερη γραφειοκρατία και, συνεπώς, λιγότερη ταλαιπωρία για τους πολίτες, ο νεοφιλελεύθερος «εκσυγχρονισμός» του κράτους σημαίνει στοχευμένη και έμπρακτη δυσπιστία απέναντι στη λειτουργία των όποιων θεσμών εξακολουθούν να παραμένουν δημόσιοι (ΕΣΥ, τριτοβάθμια εκπαίδευση). Και, κατά συνέπεια, αφόρητη επιδείνωση της γραφειοκρατίας ή/και ασφυκτική μείωση χρηματοδότησης και προσωπικού, μέχρι να επιτευχθεί η πλήρης κατάργηση του δημόσιου χαρακτήρα τους.
Οσο δε για την ακρίβεια και για την αισχροκέρδεια που αποδεδειγμένα την προξενεί, η δεύτερη βρίσκεται ούτως ή άλλως στον πυρήνα της νεοφιλελεύθερης οικονομίας. Σε αντίθεση με τη βλακώδη πλάνη που συχνά προβάλλεται ως επιχείρημα υπέρ της «ανταγωνιστικότητας», ο αληθινός στόχος δεν είναι η μείωση των τιμών ή η αύξηση της ποιότητας, αλλά η πάση θυσία μείωση του κόστους και η απεριόριστη αύξηση του κέρδους.
Πρόθεση της Δεξιάς στην παρούσα φάση είναι ο ολοκληρωτικός έλεγχος της ελληνικής πολιτικής ζωής, που θα της επιτρέψει την ανεμπόδιστη διεκπεραίωση των παραπάνω στόχων. Η σημερινή Ν.Δ. δεν είναι χειρότερη επειδή ο Μητσοτάκης είναι χειρότερος από τον Καραμανλή ή τον Σαμαρά. Αλλά επειδή έχουν «ωριμάσει οι συνθήκες» για την ολοκλήρωση της νεοφιλελεύθερης επίθεσης. Μόνη ελπίδα, μια ισχυρή Αριστερά που θα αντιστέκεται. Στη Βουλή, αλλά και στις γειτονιές, στους χώρους εργασίας, στους δρόμους, παντού.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
