Οι δύο σημαντικότερες επέτειοι σχετικές με τη στρατιωτική δικτατορία που μνημονεύονται με εκδηλώσεις από το 1974: η πρώτη στις 17 Νοεμβρίου – στους δρόμους, με μαζική και μαχητική διαδήλωση κυρίως των νεολαιίστικων οργανώσεων και των κομμάτων και φορέων της Αριστεράς, που ενίοτε συνοδεύεται από συγκρούσεις με την αστυνομία. Η δεύτερη στις 24 Ιουλίου – στον κήπο του Προεδρικού Μεγάρου, με καθιερωμένη «κυριλάτη» δεξίωση του/της Προέδρου της Δημοκρατίας για τους βουλευτές όλων των πολιτικών κομμάτων.
Η δεύτερη επέτειος έχει και την «προσήκουσα» ονομασία: «επέτειος της αποκατάστασης της δημοκρατίας». Στοιχειώδεις γνώσεις ιστορίας αν κατέχει κανείς, το «μήνυμα» της ονομασίας είναι κρυστάλλινο. Η πτώση της χούντας τον Ιούλιο του 1974 σηματοδοτεί την «αποκατάσταση» της δημοκρατίας. Ποια δημοκρατία «αποκαταστάθηκε»; Μα προφανώς αυτή που προϋπήρχε της χούντας: η δημοκρατία του μετεμφυλιακού αντικομμουνιστικού (παρα)κράτους. Πώς είπατε; Δεν έχει σχέση ο μεταδικτατορικός κοινοβουλευτισμός με το μετεμφυλιακό καθεστώς του νόμου 509 και των Γκοτζαμάνηδων; Συμφωνώ. Αυτό ακριβώς όμως είναι ο στόχος του ιδεολογήματος περί «αποκατάστασης» της δημοκρατίας. Να αμβλυνθεί σε βαθμό παραμορφωτικής διαστρέβλωσης η διάκριση μεταξύ των δύο πολιτικο-ιστορικών καταστάσεων, ούτως ώστε αφ’ ενός να εξωραΐζεται η προγενέστερη και αφ’ ετέρου η (τωρινή) μεταγενέστερη να τείνει ολοένα και περισσότερο να μοιάζει με την προγενέστερη.
Ας έρθουμε όμως τώρα στο ζήτημα της ημερομηνίας της επετείου. Τα γεγονότα τα θυμάμαι σαν να συνέβησαν χτες – έχουν σημαδέψει τη ζωή μου: τη ζωή της γενιάς μου και όχι μόνο. Η χούντα του Ιωαννίδη κατέρρευσε υπό το ασήκωτο βάρος της διπλής αποτυχίας του αδίστακτου φασιστικού τυχοδιωκτισμού της. Το πραξικόπημα εναντίον του Μακαρίου που είχε οργανώσει (15 Ιουλίου) αποτέλεσε απλώς ένα ωραιότατο πρόσχημα για την Τουρκία να εισβάλει στην Κύπρο. Και την τουρκική εισβολή (20 Ιουλίου) αποδείχτηκε τραγικά και αξιοθρήνητα παντελώς ανίκανη να την αντιμετωπίσει, τόσο σε στρατιωτικό όσο και σε διπλωματικό επίπεδο.
Το μεσημέρι της ΕΙΚΟΣΤΗΣ ΤΡΙΤΗΣ (23ης) Ιουλίου μάθαμε την παραίτηση της χουντικής κυβέρνησης. Και το απόγευμα της ΙΔΙΑΣ ΜΕΡΑΣ πανηγυρίζαμε, μέχρι αργά το βράδυ, πλήθος κόσμου, στην πλατεία Συντάγματος. Ηταν μια τρελή γιορτή ασυγκράτητου λαϊκού ενθουσιασμού, εφάμιλλη, τολμώ να πω, εκείνης που ακολούθησε την απελευθέρωση της Αθήνας από τη ναζιστική κατοχή τον Οκτώβριο του 1944.
Τι έγινε λοιπόν την ΕΠΟΜΕΝΗ μέρα, στις 24 Ιουλίου, που ήταν τόσο σημαντικό ώστε εκείνο να προσδιορίσει ες αεί την ημερομηνία της επετείου; Κατέφθασε από το Παρίσι, μετά από 11 χρόνια αυτο-εξορίας, με αεροπλάνο που του είχε παραχωρήσει ο Γάλλος πρόεδρος Ζισκάρ ντ’ Εστέν, ο αδιαφιλονίκητος ηγέτης της προ-δικτατορικής Δεξιάς. Κατά την προσγείωσή του στο Ελληνικό, λίγες ώρες μετά τα μεσάνυχτα, τον υποδέχτηκαν στελέχη και οπαδοί της καραμανλικής Δεξιάς και το μεσημέρι συγκρότησε «Κυβέρνηση Εθνικής Ενότητας» –που σήμαινε, εν προκειμένω, κυβέρνηση κυρίως με δεξιούς που δεν είχαν (άμεσα) ταυτιστεί με τη χούντα και με λίγους κεντρώους (άλλωστε τα Κομμουνιστικά Κόμματα –μέχρι τον Σεπτέμβριο- ήταν ακόμα παράνομα).
Πάντοτε με εξόργιζε πως τούτη η τεραστίων διαστάσεων συμβολική λαθροχειρία πέρασε απαρατήρητη και έγινε αποδεκτή αδιαμαρτύρητα – και από την Αριστερά. Ειδικότερα το ΚΚΕ Εσωτερικού, στη νεολαία του οποίου ανήκα, πιθανότατα έκρινε σκόπιμο να μην «το κάνει θέμα» στο πλαίσιο της «Εθνικής Αντιδικτατορικής Δημοκρατικής Ενότητας» (ΕΑΔΕ): μία από τις πρώτες στρατηγικής σημασίας παραχωρήσεις προς τη Δεξιά, με τις γνωστές ολέθριες για το ίδιο αλλά και για την Αριστερά γενικότερα συνέπειες.
Με την παραποίηση της ημερομηνίας της επετείου, ο ούτως ή άλλως παραπλανητικός όρος «επέτειος της αποκατάστασης της δημοκρατίας» αποκτά το πλήρες νόημά του: «επέτειος της αποκατάστασης της προ-δικτατορικής Δεξιάς». Αθελά τους βέβαια, τα στελέχη της Αριστεράς που προσέρχονται ως καλεσμένοι στη δεξίωση του Προεδρικού Μεγάρου, αυτή την επέτειο γιορτάζουν.
Φέτος συμπληρώνονται 50 χρόνια. Πέρα όμως από τη «στρογγυλότητα» του χρονικού διαστήματος (μισός αιώνας ακριβώς), η ιστορική συγκυρία είναι τέτοια που καθιστά την επίγνωση της συγκεκριμένης συμβολικής λαθροχειρίας ακόμα πιο οδυνηρή. Μετά τη συντριπτική ήττα της Αριστεράς στις περσινές εθνικές εκλογές, μετά την καταστροφή του κόμματος της Αριστεράς διά μέσου του στρατηγήματος που λέγεται Στέφανος Κασσελάκης, μετά την επανεπιβεβαίωση της αδιαμφισβήτητης υπεροχής της Ν.Δ. και στις πρόσφατες ευρωεκλογές, η «αποκατάσταση της προ-δικτατορικής Δεξιάς» φαίνεται πλέον πως έχει ολοκληρωθεί όχι μόνο στο συμβολικό επίπεδο αλλά και στο πραγματικό. Νόμος 509 –ακόμα τουλάχιστον- δεν υπάρχει, αλλά τα υπόλοιπα βασικά χαρακτηριστικά της εν λόγω Δεξιάς είναι εδώ: αδυσώπητος αντι-αριστερός αυταρχισμός, ανηλεής ταξική μεροληψία υπέρ της ασυδοσίας του κεφαλαίου.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
