Σε σχετικό άρθρο της «Εφ.Συν.» του Σαββατοκύριακου (14-15.9.2024) διαβάζουμε πως ο Στέφανος Κασσελάκης, σύμφωνα με πληροφορίες, παρήγγειλε κρυφή δημοσκόπηση που του δίνει 2,5% αν κάνει δικό του κόμμα. Προφανώς, στον βαθμό που ισχύει κάτι τέτοιο, αυξάνονται οι πιθανότητες να αποφασίσει να παραμείνει στον ΣΥΡΙΖΑ και να ξαναδοκιμάσει εκεί την τύχη του ως υποψήφιος αρχηγός.
Το 2,5% ως ποσοστό σε πανεθνικό επίπεδο, τουλάχιστον σύμφωνα με τα δεδομένα των τελευταίων ευρωεκλογών, μεταφράζεται σε περίπου 100.000 ψήφους. Στις εκλογές στις οποίες με ποσοστό 56% εκλέχτηκε πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ πέρσι τον Σεπτέμβριο ο Κασσελάκης είχε λάβει 74.285 ψήφους. Τούτο προξενεί κάποιες σκέψεις. Πρώτον, θεωρητικά τουλάχιστον, αν έρθουν και τον ψηφίσουν για πρόεδρο του ΣΥΡΙΖΑ περίπου τα ¾ όσων θα τον ψήφιζαν σε εθνικές εκλογές αν έκανε δικό του κόμμα, θα μπορούσε να ξαναβγεί πρόεδρος του ΣΥΡΙΖΑ. Δεύτερον, και σημαντικότερο. Οι εκλογές σε πανεθνικό επίπεδο, όπου συμμετέχουν όλα τα πολιτικά κόμματα, με τις οποίες όλοι οι πολίτες καλούνται να εκλέξουν την κυβέρνησή τους και τους εκπροσώπους τους στο κοινοβούλιο, και οι εκλογές για την ηγεσία ενός κόμματος αφενός βρίσκονται σε ριζικά διαφορετικά επίπεδα, αφετέρου έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά.
Κάθε εκλογική διαδικασία κατά την οποία κρίνεται κάποιο σοβαρό διακύβευμα έχει δύο θεμελιώδη χαρακτηριστικά. Πρώτον, οι συμμετέχοντες σε αυτήν, οι ψηφοφόροι, οφείλουν να κατέχουν μια συγκεκριμένη και σαφώς προσδιορισμένη ιδιότητα, ανάλογα με την περίπτωση. Ετσι στις εθνικές εκλογές και στις ευρωεκλογές οφείλουν να είναι πολίτες της χώρας στην οποία ψηφίζουν. Γνωρίζουμε ότι η ιδιότητα του πολίτη δεν είναι κάτι που μπορεί να κατέχει οποιοσδήποτε. Είναι κάποιες συνθήκες (τόπος γέννησης, καταγωγής, εργασίας, μόνιμης διαμονής) που αιτιολογούν το γεγονός ότι το άτομο που έχει δικαίωμα ψήφου επηρεάζεται άμεσα από το ποιο κόμμα βρίσκεται στην κυβέρνηση και ποιοι θεσπίζουν τους νόμους στο κοινοβούλιο. Που σημαίνει ότι το εκλογικό του δικαίωμα πρώτα απ’ όλα υπάρχει διότι αντισταθμίζει τις υποχρεώσεις του ως πολίτη (καταβολή φόρων, υπακοή στους νόμους). Αλλιώς θα είχαν δικαίωμα ψήφου και οι ξένοι τουρίστες που κάνουν διακοπές σε κάποια χώρα κατά την εκλογική της περίοδο.
Δεύτερο θεμελιώδες χαρακτηριστικό μιας σοβαρής εκλογικής διαδικασίας είναι ότι οι ψηφοφόροι ψηφίζουν θέσεις και πρακτικές –όχι μεμονωμένα πρόσωπα. Αυτό στις βουλευτικές εκλογές κατοχυρώνεται ούτως ή άλλως από το γεγονός ότι οι πολίτες αρχικά επιλέγουν κόμματα και κατόπιν επιλέγουν τους/τις υποψήφιους/ες βουλευτές/τριες που θα σταυρώσουν. Ακόμη και όταν ο/η Πρόεδρος της Δημοκρατίας εκλέγεται απευθείας από τους πολίτες, τούτος εκπροσωπεί κάποια παράταξη. Οι θέσεις και οι πρακτικές είναι γνωστές στους πολίτες που ψηφίζουν από την ίδια την ιστορία και την πρακτική του κάθε κόμματος/παράταξης, όχι μόνο από τις προεκλογικές υποσχέσεις και διαφημιστικές καμπάνιες. Ετσι το δεύτερο θεμελιώδες χαρακτηριστικό συνδυάζεται με το πρώτο κατά το ότι ο πολίτης, με το να είναι πολίτης και συνεπώς να συνδέεται οργανικά με τη χώρα στην οποία ψηφίζει, γνωρίζει στοιχειωδώς τουλάχιστον την ιστορία και την πρακτική των κομμάτων/παρατάξεων από τα οποία θα επιλέξει. Τούτο εν τέλει σημαίνει πως σε μεγάλο βαθμό η ψήφος στις εθνικές εκλογές προσδιορίζεται από την κοινή ταξική ή/και ιδεολογική ένταξη των ψηφοφόρων και του κόμματος το οποίο υποστηρίζουν.
Πώς συνδυάζονται αυτά τα δύο θεμελιώδη χαρακτηριστικά στη διαδικασία της εκλογής του αρχηγού ενός κόμματος; Αντίστοιχο της ιδιότητας του πολίτη είναι προφανώς η ιδιότητα του μέλους –του μέλους που συμμετέχει ενεργητικά στις κομματικές διαδικασίες και πρακτικές, δεν ψηφίζει απλώς για πρόεδρο. Αντίστοιχο της διαφορετικής ιστορίας και πρακτικής των κομμάτων στην περίπτωση των υποψηφίων για την προεδρία ενός κόμματος δεν υπάρχει –δεδομένου ότι οι υποψήφιοι/ες ανήκουν στο ίδιο κόμμα, η ιδεολογική-ταξική τους ένταξη είναι λίγο-πολύ ίδια. Οι διαφορετικές θέσεις και πρακτικές του/της κάθε υποψήφιου/ας λοιπόν ένας τρόπος μόνο υπάρχει για να καθίστανται γνωστές στα μέλη που θα ψηφίσουν για την εκλογή τους: οι δημοκρατικές διαδικασίες ουσιαστικού εσωκομματικού διαλόγου –δηλαδή το συνέδριο μαζί με τις διαδικασίες που οδηγούν σε αυτό.
Ο Κασσελάκης ως Κασσελάκης (δηλαδή με δικό του κόμμα) παίρνει 2,5% στις εθνικές εκλογές (και πολύ του είναι), διότι ως ακραίος πολιτικός τυχοδιώκτης δεν ανήκει σε καμία ιστορία καμιάς παράταξης. Ταυτόχρονα όμως κατάφερε να εκλεγεί αρχηγός του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης και ενδέχεται να το καταφέρει ξανά. Και τούτο διότι με τη «δημοκρατία του δίευρου» της εκλογής «από τη βάση» οι εκλογές στο δύσμοιρο αυτό κόμμα προσέλαβαν τον χαρακτήρα ψηφοφορίας σε διαγωνισμό της Eurovision.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
