Δεν είμαι από εκείνους που τείνουν να εξιδανικεύουν το παρελθόν επειδή το παρόν είναι προβληματικό. Τον Μάιο του 2016 είχε χαθεί πλέον οριστικά η αισιοδοξία της τριετίας 2012-15 για την Αριστερά. Από τους πρώτους μήνες εκείνου του έτους, ο κόσμος είχε αρχίσει να βιώνει τις συνέπειες του τρίτου μνημονίου και είχε ήδη επέλθει η συνακόλουθη μόνιμη δημοσκοπική καθίζηση του ΣΥΡΙΖΑ. Σε άρθρα μου του 2016 ήδη διαφαίνονται οι τρομακτικά δύσκολες συνθήκες στις οποίες είχε εισέλθει ο ΣΥΡΙΖΑ ως αριστερή κυβέρνηση που εφαρμόζει μνημόνιο, αλλά και οι σοβαροί εσωκομματικοί κλυδωνισμοί που από τότε είχαν αρχίσει να εκδηλώνονται και που έμελλαν 7 χρόνια αργότερα να οδηγήσουν στα γνωστά σε όλους τραγικά αποτελέσματα.
Το προηγούμενο άρθρο μου κατέληγε με μια έκκληση προς τα μέλη και τους υποστηρικτές της Νέας Αριστεράς να περιορίσουν την απογοήτευσή τους με το πιθανότατα μικρό ποσοστό στις ευρωεκλογές συνειδητοποιώντας ότι ως κόμμα ξεκινάμε από το μηδέν. Σε τούτο το «διπλά επετειακό» άρθρο, που θα είναι και το τελευταίο πριν από τις ευρωεκλογές, θα εξηγήσω γιατί το «ξεκίνημα από το μηδέν» δεν μας αποτρέπει απλώς από υπέρμετρη απογοήτευση με ένα μη επιθυμητό αποτέλεσμα, αλλά μας επιτρέπει ταυτόχρονα και μια συγκρατημένη αισιοδοξία – που δεν αφορά τόσο το όποιο αποτέλεσμα των ευρωεκλογών όσο γενικότερα την προοπτική της Νέας Αριστεράς ως του νέου φορέα της ανανεωτικής Αριστεράς.
Συμμερίζομαι την πιθανή ανησυχία κάποιων για την αναμενόμενη χαιρέκακη αντίδραση όσων παρέμειναν στον ΣΥΡΙΖΑ σε ένα χαμηλό ποσοστό της Νέας Αριστεράς: «Επιτέλους, γίνατε αυτό που πάντοτε σας άξιζε να είστε: ένα κόμμα του 3% (ή του 4% ή του 5%)!». «Πέφτοντας στο επίπεδό τους», μια απάντηση θα ήταν: «Ενώ εσείς, πιστοί στην αυτοκτονική πορεία της πασοκοποίησης (που εν προκειμένω κατέληξε στην… κασσελακοποίηση), πήρατε ένα κόμμα εξουσίας του 31,5% και το οδηγήσατε σε ποσοστά χαμηλότερα του 20%».
Πιο σοβαρά τώρα. Η αλήθεια είναι ότι μετά τις επικείμενες ευρωεκλογές η Νέα Αριστερά μπορεί όντως να έχει να ξεκινήσει με ένα ποσοστό που θα θυμίζει τα ποσοστά που έπαιρνε ο ΣΥΡΙΖΑ πριν από τα μνημόνια. Τούτο όμως δεν σημαίνει πως αναπόφευκτα θα μας κυριεύσει το συναίσθημα του «Ωχ, φτου κι απ’ την αρχή!».
Στο νέο ξεκίνημα το κόμμα της ανανεωτικής Αριστεράς διαθέτει ένα ανεκτίμητης αξίας πλεονέκτημα έναντι του παλαιού. Εχει μάθει τι πρέπει να αποφύγει για να μην έχει την τραγική κατάληξη του ΣΥΡΙΖΑ. Οταν λοιπόν -καλώς εχόντων των πραγμάτων- ο κόσμος που λόγω αδράνειας ακόμα ψηφίζει ΣΥΡΙΖΑ συνειδητοποιήσει περί τίνος πρόκειται και στραφεί προς το κόμμα που παραμένει αριστερό, όταν οι απογοητευμένοι πολίτες που τώρα απέχουν ή ψηφίζουν ΠΑΣΟΚ ή Δεξιά πειστούν ότι αξίζει να δοθεί μια νέα ευκαιρία στην Αριστερά, η Νέα Αριστερά δεν θα διατρέχει σοβαρό κίνδυνο να επαναλάβει την αυτοκαταστροφική πορεία του παρελθόντος.
Αναφέρομαι βέβαια στον αρχηγισμό. Αν ο ΣΥΡΙΖΑ το 2019 έχασε με μια αξιοπρεπή ήττα επειδή είχε εφαρμόσει μνημόνιο, το 2023 υπέστη πανωλεθρία επειδή είχε εξελιχθεί σε ένα απολύτως αρχηγικό κόμμα. Ο αρχηγισμός βέβαια προϋπήρχε, αλλά, μετά τις εκλογές του 2019, αφ’ ενός εξελίχθηκε ραγδαία σε δομικό χαρακτηριστικό του ΣΥΡΙΖΑ και αφ’ ετέρου σημάδεψε ως τέτοια την όλη παρουσία του ΣΥΡΙΖΑ ως κόμματος της αντιπολίτευσης – η οποία επικεντρωνόταν σχεδόν αποκλειστικά στο ότι ο Τσίπρας «κατατρόπωνε» τον Μητσοτάκη στις συνεδριάσεις της Βουλής.
Πέρα από τα ουσιαστικότατα για την Αριστερά ζητήματα παραβίασης της εσωκομματικής δημοκρατίας, ο αρχηγισμός έχει και το εξής κακό από πλευράς απεύθυνσης προς τον πολύ κόσμο: η προσωποποίηση της κομματικής πολιτικής (διότι περί αυτού πρόκειται), όσο ο κόσμος πείθεται από τον «ηγέτη» -όσο, για παράδειγμα, πειθόταν από τον Τσίπρα ότι θα τον προφυλάξει από τα μνημόνια-, μπορεί να έχει θετικά αποτελέσματα. Οταν όμως ο κόσμος δεν πείθεται πλέον -εκ των πραγμάτων- και απογοητεύεται, το κόμμα ταυτίζεται εσαεί με την προσωπικότητα ενός πολιτικού που θεωρεί ότι τον εξαπάτησε για να τον εκλέξει πρωθυπουργό.
Οσο και αν η μιντιακή ιδεολογία προσπαθεί να μας πείσει για το αντίθετο, ο κόσμος εμπιστεύεται περισσότερο τις συλλογικότητες. Αυτό φαίνεται ότι το έχουν μάθει τα στελέχη της Νέας Αριστεράς. Την αισιοδοξία μου τη στηρίζω κυρίως στο πολύ επιτυχημένο δεκάλεπτο ΑΝΤΙ-ΑΡΧΗΓΙΚΟ προεκλογικό σποτ.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
