Σε άρθρο του στην εφημερίδα Guardian της Τρίτης 2 Ιουνίου, ο Nick Dearden, διευθυντής του Global Justice Now, εξηγώντας τις αρνητικές αντιδράσεις των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών στην πρόταση της ΠΟΥ για ερευνητική συνεργασία και πρόσβαση χωρίς πατέντα στη θεραπεία του Covid-19, επισημαίνει τα εξής: «Οι [αρνητικές] αντιδράσεις της [φαρμακευτικής] βιομηχανίας δεν θα έπρεπε να μας εκπλήσσουν (…) Με [τα φάρμακα που αμβλύνουν] τις χρόνιες παθήσεις, οι μεγάλες φαρμακευτικές εταιρείες μπορούν να πουλάνε φάρμακα στους ίδιους ασθενείς επί χρόνια ή και επί δεκαετίες. Τα εμβόλια –που παρασκευάζονται για να προλαμβάνουν τις ασθένειες- συχνά χρησιμοποιούνται μόνο μία φορά, και επομένως δεν είναι τόσο επικερδή.»
Η επιβολή των νεοφιλελεύθερων προταγμάτων στο πεδίο της υγείας, τόσο στον τομέα της παραγωγής αγαθών (διεθνής πολιτική επικυριαρχία της ιδιωτικής φαρμακοβιομηχανίας) όσο και σε εκείνον της παροχής υπηρεσιών (εμφάνιση και εξάπλωση ιδιωτικών κλινικών), καθώς και στη δημοσιονομική πολιτική (περιορισμός δαπανών για τη δημόσια υγεία), είναι ίσως το πιο κρίσιμο κοινωνικο-πολιτικό ζήτημα των τελευταίων δεκαετιών. H κρίση του κορονοϊού, με τις τραγικά μεγάλες διαστάσεις που προσέλαβε τόσο σε απώλειες ανθρώπινων ζωών όσο και σε καταστροφικές οικονομικές επιπτώσεις, χωρίς τη θρησκευτική προσήλωση στο ιδιωτικό κέρδος θα μπορούσε να είχε αποφευχθεί ή τουλάχιστον να περιοριστεί σε τεράστιο βαθμό. Η ανθρωπότητα έχει συγκλονιστεί από το γεγονός. Επαφίεται στην Αριστερά να εξηγήσει τις αιτίες του και να πείσει τον κόσμο πως ο αγώνας για την άρση τούτων των αιτιών είναι μονόδρομος.
Στη συγκυρία της κρίσης του κορονοϊού
Με τα κείμενά του «Αντίφαση και επικαθορισμός» (1962) και «Για την υλιστική διαλεκτική» (1963), o Αλτουσσέρ εξηγεί την πρακτική της Αριστεράς με αναφορά σε κάποιες κεντρικές θεωρητικές έννοιες τις οποίες εισάγει, ίσως κομβικότερη εκ των οποίων είναι η έννοια του επικαθορισμού.
Κάθε συγκεκριμένη ιστορική συγκυρία είναι αποτέλεσμα συνάρθρωσης μεταξύ των διαφορετικών επιπέδων του κοινωνικού σχηματισμού καθώς και των αντίστοιχων πρακτικών: οικονομικών, πολιτικών, ιδεολογικών, επιστημονικών. Η πρακτική της Αριστεράς οφείλει να στηρίζεται στην ανάλυση τούτης της συνάρθρωσης και να παρεμβαίνει κυρίως στο επίπεδο της πρακτικής εκείνης που, ανάλογα με τη συγκυρία, επικαθορίζει τις υπόλοιπες. Στη συγκυρία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, θα ήταν ολέθριο για την Αριστερά, αλλά και για την ανθρωπότητα ολόκληρη, αν η Αριστερά, επιμένοντας σε έναν στείρο οικονομικό αναγωγισμό, εξομοίωνε τις καπιταλιστικές χώρες και δεν έπαιρνε το μέρος των (καπιταλιστικών) συμμάχων στον ένοπλο –ήτοι πολιτικό, εν προκειμένω- αγώνα εναντίον των πολιτικών δυνάμεων του φασισμού και του ναζισμού. Το πολιτικό επίπεδο επικαθόριζε όλα τα άλλα.
Στη συγκυρία της κρίσης του κορονοϊού βλέπουμε πώς συναρθρώνονται μεταξύ τους δύο επίπεδα: το πολιτικό –κρατικές πολιτικές- και το επιστημονικό –βιολογία, ιατρική-, επικαθορίζοντας το οικονομικό, ακόμα και με δεδομένη την εξακολούθηση της παντοδυναμίας της (καπιταλιστικής) οικονομίας που χαρακτηρίζει ως τέτοιον τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό. Και δεν αναφέρομαι μόνο στο γεγονός ότι οι κυβερνήσεις αναγκάστηκαν να λάβουν μέτρα που απέβησαν εις βάρος ολόκληρων τομέων της οικονομικής δραστηριότητας. Πιο σημαντικές είναι οι επιπτώσεις στην κοινωνία και στην ταξική δομή που σε σημαντικό βαθμό είναι ανεξέλεγκτες από κυβερνητικές επιλογές.
Γενικότερο ξέσπασμα
Οι πρωτοφανείς ταραχές που συγκλονίζουν τώρα τις Ηνωμένες Πολιτείες με αφορμή τον θάνατο του Αφροαμερικανού Τζορτζ Φλόυντ από λευκό αστυνομικό έχουν βαθιές ρίζες στην κρίση του κορονοϊού. Είναι γνωστό ότι το ρατσιστικό πρόβλημα στην Αμερική είναι βαθύτατα ταξικό. Οι Αφροαμερικανοί στη μεγάλη τους πλειονότητα ανήκουν στις κατώτερες κοινωνικές τάξεις, που στην περίπτωση των ΗΠΑ σημαίνει στις τάξεις εκείνες που είναι «ριγμένες» από το σύστημα εν γένει – όσον αφορά τη στοιχειώδη υγειονομική φροντίδα, την κοινωνική ασφάλιση, τις συνθήκες και το περιβάλλον διαβίωσης. Κατά συνέπεια, ήταν η κοινωνική ομάδα που επλήγη περισσότερο από τον κορονοϊό. Οι τωρινές ταραχές αποτελούν ένα γενικότερο ξέσπασμα κοινωνικής οργής που επικαθορίζεται από τις πολιτικές που οδήγησαν στον κορονοϊό, αλλά και που επελέγησαν για την αντιμετώπισή του. Στη χώρα μας παρατηρούμε, έστω σε μικρότερο (προς το παρόν) βαθμό, αντίστοιχες καταστάσεις με τους Ρομά και με τους πρόσφυγες.
Η συγκεκριμένη συνάρθρωση πολιτικής και επιστημονικής πρακτικής επικαθορίζει κατά συνέπεια τόσο το ταξικό-οικονομικό επίπεδο όσο και το ιδεολογικό (ρατσισμός). Κατά τα φαινόμενα, η ιδιάζουσα αυτή συγκυρία, με τις εξαιρετικά περίπλοκες συνέπειες, δεν πρόκειται να μας αφήσει σύντομα. Θα είναι στρατηγικής σημασίας λάθος για την Αριστερά αν απλώς περιμένει να παρέλθει για να επιστρέψει στη δική της (αριστερή) κανονικότητα. Προνομιακό πεδίο παρέμβασης είναι η επανίδρυση του κοινωνικού κράτους στον τομέα της υγείας και η κατάργηση της παντοδυναμίας των μεγάλων φαρμακευτικών εταιρειών.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Πηγή: Η Εποχή
