Σε προηγούμενο άρθρο μου («Δεν είναι διάσπαση» – «Εφ.Συν.», 28.11.2023), είχα εξηγήσει γιατί η αποχώρηση των μελών και στελεχών του ΣΥΡΙΖΑ που συνέβη μετά την εκλογή Κασσελάκη δεν μπορεί να συγκριθεί με καμία διάσπαση στην ιστορία της Αριστεράς. Πρόκειται για κατάληψη του ΣΥΡΙΖΑ από το κυρίαρχο κοινωνικο-πολιτικό καθεστώς, για τη ματαίωσή του ως αριστερού κόμματος – και κατά συνέπεια η μαζική αποχώρηση δεν ήταν διάσπαση αλλά μια αναπόφευκτη επιλογή όσων θέλησαν να επανιδρύσουν το κόμμα της ανανεωτικής ριζοσπαστικής Αριστεράς.
Υπάρχει όμως ένα κοινό στοιχείο με την πρώτη μεγάλη διάσπαση, εκείνη του 1968 – που αποτέλεσε και την ιδρυτική πράξη της ανανεωτικής Αριστεράς. Για να μην υπάρξει καμία παρεξήγηση, αποσαφηνίζω εξ αρχής πως δεν υπαινίσσομαι ούτε στο ελάχιστο την παραμικρή ομοιότητα μεταξύ του κόμματος του Κασσελάκη και του ΚΚΕ – θα ήταν τελείως παράλογο, άλλωστε. Θα αναφερθώ σε ένα πολύ ειδικό ζήτημα, το οποίο ωστόσο έχει μια ξεχωριστή σημασία. Στο ζήτημα της ονομασίας.
Ας αρχίσουμε ανάποδα, τρόπον τινά. Ο ίδιος ο Κασσελάκης δεν είναι και δεν αισθάνεται αριστερός (όπως φαίνεται πως ισχύει και για την πλειονότητα όσων αποφάσισαν να παραμείνουν στο κόμμα του). Γιατί λοιπόν δεν αποπειράται μια αλλαγή του ονόματος, που θα τον απάλλασσε και από την αμηχανία να αναγκάζεται να χρησιμοποιεί, έστω κατ’ επίφασιν μόνο, αριστερή φρασεολογία; Τη λύση την έχει έτοιμη: Το «ΣΥΡΙΖΑ-Προοδευτική Συμμαχία» θα μπορούσε να γίνει «Προοδευτική Συμμαχία». Δεν αποκλείεται βέβαια να αλλάξει την ονομασία στο μέλλον. Είτε όμως συμβεί κάτι τέτοιο είτε όχι, και εφόσον ο νέος φορέας δεν θα μπορεί εκείνος να οικειοποιηθεί την ονομασία «ΣΥΡΙΖΑ», το νέο κόμμα έχει ένα επιπλέον σοβαρό πρόβλημα εξ αρχής να αντιμετωπίσει.
Θυμίζω τις λυσσαλέες και διαρκείς μάχες που είχαν δοθεί, ιδίως στα πρώτα χρόνια μετά τη Μεταπολίτευση, γύρω από την ονομασία του ΚΚΕ Εσωτερικού. Στις πρώτες μεταδικτατορικές εκλογές του 1974, η Ενωμένη Αριστερά είχε συγκροτηθεί υπό τον όρο που είχε θέσει το ΚΚΕ η ονομασία «ΚΚΕ Εσωτερικού» να μην εμφανίζεται επίσημα πουθενά. Το ΚΚΕ πάντοτε χρησιμοποιούσε τον όρο «Α.Ο.» («Αναθεωρητική Ομάδα») για να αναφερθεί στο κόμμα της ανανεωτικής κομμουνιστικής Αριστεράς. Τα μέλη του ΚΚΕ Εσωτερικού και οι Ρηγάδες με τη σειρά τους, ίσως και «από εκδίκηση», το ΚΚΕ το αποκαλούσαν «ΚΚΕεξ.» («ΚΚΕ Εξωτερικού»). Και πάντως δεν θα ήταν υπερβολικό να θεωρήσουμε πως η ουσιαστική κατοχύρωση, εν τέλει, της σχεδόν αποκλειστικής χρήσης της ονομασίας «ΚΚΕ» από το «ορθόδοξο» κομμουνιστικό κόμμα είχε συμβάλει και αυτή (αλλά όχι μόνο) στη γενικότερη και αδιαμφισβήτητη υπερίσχυσή του στον χώρο της μαρξιστικής Αριστεράς.
Προφανώς εδώ πρέπει να τηρήσουμε κάποιες αναλογίες. Το όνομα του ΚΚΕ έχει μια τεράστια ιστορία, που δεν μπορεί να συγκριθεί ποσοτικά ή ποιοτικά με εκείνη του ονόματος του ΣΥΡΙΖΑ. Παρ’ όλα αυτά. Δεν θα πρέπει να λησμονούμε πως για περισσότερο από μία δεκαετία ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν το κόμμα εκείνο της Αριστεράς που κατόρθωσε να βρίσκεται στην αξιωματική αντιπολίτευση ή στην κυβέρνηση. Και αυτό στη συνείδηση του πολλού κόσμου έχει κατοχυρωθεί. Η λέξη «ΣΥΡΙΖΑ» είναι περίπου ταυτόσημη με την κυβερνώσα ή δυνάμει κυβερνώσα Αριστερά.
Η αρχικά εκλογική και κατόπιν ιδεολογική και πολιτική καταβαράθρωση του ΣΥΡΙΖΑ ως αριστερού κόμματος έχει δημιουργήσει μια κατάσταση κατά την οποία η Δεξιά, μάλλον για πρώτη φορά από την εποχή του Παπάγου, όντως κυβερνά χωρίς ουσιαστική αντιπολίτευση. Το κόμμα που εξακολουθεί να εμπεριέχει το ακρωνύμιο «ΣΥΡΙΖΑ» στην ονομασία του δεν είναι παρά μια «σκιά» του παλιού ΣΥΡΙΖΑ – κάτι σαν θλιβερό, ερειπωμένο απομεινάρι. Και στο επίπεδο των συμβολισμών, μέχρι τη δημιουργία ενός νέου ισχυρού κόμματος, ο κόσμος θα παραμένει με την αίσθηση ότι Αριστερά ικανή να αμφισβητήσει την ασυδοσία του δεξιού καθεστώτος δεν υπάρχει.
Το ΚΚΕ Εσωτερικού δεν είχε βέβαια να ανταγωνιστεί το ΚΚΕ μόνο στο θέμα της ονομασίας. Αλλά –κυρίως– στον αγώνα για την επικράτηση μιας άλλης, αντιδογματικής άποψης για το τι σημαίνει αντικαπιταλιστική Αριστερά. Σε εκείνο τον αγώνα –κυρίως– έχασε. Υπό αυτή την έννοια, ο φορέας που κυοφορείται με πρωτοβουλία της κοινοβουλευτικής ομάδας της Νέας Αριστεράς (και όχι μόνο) «στάθηκε τυχερός». Ο τωρινός ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ., δηλαδή το κόμμα του Κασσελάκη, έχει ήδη καταργηθεί από μόνος του ως αριστερό κόμμα. Αρα δεν υπάρχει ανταγωνισμός από εκείνη την πλευρά. Υπάρχει βέβαια ακόμα το ΚΚΕ. Η ανανεωτική ριζοσπαστική Αριστερά, μισό αιώνα μετά τη Μεταπολίτευση, έχει ακόμα μία ευκαιρία να ξαναγεννηθεί και –αυτή τη φορά– να επικρατήσει.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
