Ένα περιστατικό του 3ου Συνεδρίου του ΣΥΡΙΖΑ, που τώρα μάλλον έχει ξεχαστεί, μετά από όλα όσα συνέβησαν έκτοτε, ήταν η ψηφοφορία για το αν θα γίνει κοινή ή ξεχωριστή ψηφοφορία για τον τρόπο εκλογής του προέδρου αφενός και της Κεντρικής Επιτροπής αφετέρου (από το συνέδριο, όπως ίσχυε μέχρι τώρα ή από τη «βάση», όπως ήταν η πρόταση του Αλέξη Τσίπρα). Εκείνη η ψηφοφορία ήταν η πρώτη σοβαρή αντιπαράθεση του συνεδρίου, ας πούμε μεταξύ «προεδρικών» και «Ομπρέλας». Η επιμονή της ηγεσίας να γίνει κοινή ψηφοφορία, είχε ερμηνευτεί -και από τον υποφαινόμενο- ως προσπάθεια το ήδη διαφαινόμενο «ρεύμα» υπέρ της πρότασης να εκλέγεται ο πρόεδρος από τη «βάση», να συμπαρασύρει και την πρόταση να ισχύει το ίδιο για την εκλογή της Κ.Ε. – δεδομένου ότι η πλειοψηφία υπέρ της δεύτερης πρότασης δεν ήταν τόσο βέβαιη. Τούτη την ερμηνεία εξακολουθώ να την πιστεύω, αλλά κάποιες καταστάσεις που μεσολάβησαν με οδηγούν να σκεφτώ και κάτι ακόμα.
Κύρκος Δοξιάδης: Η πολιτική της προσομοίωσης
Φαίνεται πως υπήρχε από πριν μια στρατηγική που είχε ως στόχο, η διαδικασία της εκλογής του προέδρου και της Κ.Ε. από τη «βάση» να αποτελούν οπωσδήποτε αδιάσπαστο «πακέτο». Στόχος δεν είναι μόνο η ουσιαστική υποβάθμιση του συνεδρίου και της εσωκομματικής δημοκρατίας στο πλαίσιο της πασοκοποίησης/αρχηγικοποίησης του κόμματος, όπως έχει υποστηριχτεί πολλαχώς και κατ’ επανάληψη. Οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι υπάρχει και ένας στόχος, κάπως πιο θετικός.
Κατ’ αρχάς, ας λάβουμε υπ’ όψιν κάποια επί μέρους χαρακτηριστικά της εκλογικής διαδικασίας, όπως: να γίνεται η ψηφοφορία, όχι σε κομματικά γραφεία, αλλά σε δημόσιους χώρους (δημαρχεία, σχολεία). Να ζητούνται βιογραφικά από τους/τις υποψήφιους/ες για την Κ.Ε. Να είναι πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής ο κορυφαίος Έλληνας εκλογολόγος. Επιπλέον, ποιο είναι το κεντρικό σύνθημα που εμφανίζεται στην προεκλογική αφίσα του (μοναδικού) υποψήφιου για την προεδρία; «Τους στέλνουμε πίσω τον λογαριασμό» (αναφορά στους πανάκριβους λογαριασμούς της ΔΕΗ εννοείται). Τούτο είναι μάλλον το πιο αποκαλυπτικό. Δεν είναι καθόλου υπερβολικό να υποθέσουμε πως αν κάποιος που μόλις έχει συνέλθει από κώμα πολλών ημερών, έβλεπε μπροστά του αυτή την αφίσα, θα ήταν βέβαιος πως έχουν προκηρυχθεί εθνικές εκλογές. Για να είναι πλήρης λοιπόν η προσομοίωση των εθνικών εκλογών, χρειάζεται οι ψηφοφόροι -έστω μόνο τα «παλαιά» μέλη, ήτοι όσα είχαν εγγραφεί μέχρι τις 21/3/2022- να ψηφίζουν, όχι μόνο ποιον θέλουν για «πρωθυπουργό», αλλά και τους/τις υποψήφιους/ες που προτιμούν για «βουλευτές», σταυρώνοντας το ψηφοδέλτιο ανάλογα.
Ένας κακεντρεχής θα μπορούσε να πει πως κάποιοι σύμβουλοι του Αλ. Τσίπρα κατάφεραν να τον πείσουν πως όντως πρόκειται για εθνικές εκλογές, στις οποίες αυτή τη φορά έχει βέβαιη τη νίκη (κάπως σαν το παραμύθι με τα ρούχα του γυμνού βασιλιά). Ή αλλιώς ένας (επίσης κακοπροαίρετος) ψυχολόγος θα μιλούσε για πραγμάτωση φαντασίωσης. Ας σοβαρευτούμε όμως, δεν έχουμε να κάνουμε με κάτι τέτοιο.
Μάλλον πρόκειται για την πραγματοποίηση μιας μακροπρόθεσμης στρατηγικής που στοχεύει στην επίλυση ενός «προβλήματος». Οι ρίζες τούτης της στρατηγικής μάς πάνε πολύ πίσω, όταν εντοπίστηκε αρχικά το «πρόβλημα». Ήτο, λίγο μετά τις εκλογικές αναμετρήσεις του 2012, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ εκτινάχτηκε για πρώτη φορά σε εκλογικά ποσοστά κόμματος εξουσίας. Τότε είχε θεωρηθεί πως αποτελούσε πρόβλημα το γεγονός ότι ο αριθμός των μελών του ΣΥΡΙΖΑ είναι αναντίστοιχα μικρός σε σχέση με τον αριθμό των ψηφοφόρων του.
Προφανώς, το κριτήριο επί τη βάσει του οποίου κάτι τέτοιο κρίθηκε ως «πρόβλημα», είναι το τι ισχύει με τα παραδοσιακά αστικά κόμματα εξουσίας. Στα οποία το βασικό, αν όχι το αποκλειστικό, χαρακτηριστικό των μελών ενός κόμματος είναι ότι αποτελούν τους σταθερούς ψηφοφόρους του. Η «εκλογική βάση» σε εκείνα τα κόμματα λίγο-πολύ συμπίπτει με τα μέλη τους. Σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου παραδοσιακά η εκλογική συμπεριφορά στηριζόταν σε τεράστιο βαθμό στις πελατειακές σχέσεις, τούτο με τη σειρά του σήμαινε ότι με την ένταξή τους σε ένα κόμμα, οι ψηφοφόροι δήλωναν ότι το ψηφίζουν – και ότι κατά συνέπεια αναμένουν τις προσήκουσες προσωπικές ανταμοιβές από το συγκεκριμένο κόμμα αν τούτο εκλεγεί κυβέρνηση.
Ο αγώνας δρόμου για να εγγραφούν όσο το δυνατόν περισσότερα μέλη επομένως, συμπίπτει απολύτως με την προσομοίωση των εθνικών εκλογών. «Ψηφίζετε»/«είστε μέλη», ένα και το αυτό. Οι εσωκομματικές εκλογές, ως γενική πρόβα των βουλευτικών εκλογών. Η μόνη διαφορά είναι ότι στις εθνικές εκλογές θα υπάρχουν και άλλα κόμματα. Τελικός στόχος τούτης της στρατηγικής: η πλήρης μετατροπή του κόμματος σε εκλογικό μηχανισμό.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
