Στην έρευνα της Prorata που έγινε κατά το χρονικό διάστημα 24-28 Μαρτίου 2023 και δημοσιεύτηκε στην «Εφ.Συν.» του Σαββατοκύριακου (1-2 Απριλίου) βρίσκουμε ενδιαφέροντα στοιχεία. Κατ’ αρχάς, ως προς την πρόθεση ψήφου, και με την αδιευκρίνιστη ψήφο στο 16%, η διαφορά των δύο μεγαλύτερων κομμάτων αγγίζει το όριο του στατιστικού λάθους (+/-3%), με τη Ν.Δ. στο 28,5% και τον ΣΥΡΙΖΑ στο 25,5%, έναντι των αντίστοιχων ποσοστών 30% και 25% του περασμένου Νοεμβρίου. Από την άλλη, ως προς το επίμαχο ζήτημα της συγκυρίας που είναι το δυστύχημα των Τεμπών, τα αποτελέσματα για τον ΣΥΡΙΖΑ είναι ανησυχητικά.
Στην ερώτηση «Για την τραγωδία στα Τέμπη τι μερίδιο ευθύνης φέρουν οι παρακάτω κυβερνήσεις;», τα ποσοστά της απάντησης «Πολύ μεγάλη/Μεγάλη ευθύνη» έχουν ως εξής: Πρώτη με 86% η (τωρινή) κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη 2019-2023 (αναμενόμενο) και ακολουθούν ΜΑΖΙ στη δεύτερη θέση με 64% η καθεμία η κυβέρνηση Αντώνη Σαμαρά 2012-2015 και η κυβέρνηση Αλέξη Τσίπρα 2015-2019! Ιστορικά δηλαδή, ανεξάρτητα από την παρούσα κατάσταση, η κυβέρνηση της Αριστεράς θεωρείται τουλάχιστον το ίδιο υπεύθυνη με τη Δεξιά όσον αφορά την τραγική κατάσταση των σιδηροδρόμων.
Ισως πιο ανησυχητικό όμως είναι κάποιο άλλο στοιχείο, καθ’ ότι γενικότερης σημασίας. Στην ερώτηση «Πόσο αξιόπιστο ή αναξιόπιστο θεωρείτε ότι είναι το κάθε ένα από τα παρακάτω κόμματα;», την απάντηση «Αναξιόπιστο» δίνουν 61% για τη Ν.Δ. και 69% για τον ΣΥΡΙΖΑ. Και στην ερώτηση «Πόσο συνεπής είναι απέναντι σε όσα λέει και υπόσχεται;», την απάντηση «Οχι ιδιαίτερα/Καθόλου» παίρνουν κατά 60% ο Κυριάκος Μητσοτάκης και κατά 73% ο Αλέξης Τσίπρας. Υστερα από όλα τα σκάνδαλα και τις κραυγαλέες αναντιστοιχίες λόγων και έργων της παρούσας κυβέρνησης, ο ΣΥΡΙΖΑ και η ηγεσία του θεωρούνται πιο αναξιόπιστοι και ασυνεπείς από τη Ν.Δ.
Το είχαμε επισημάνει κατ’ επανάληψη στο παρελθόν και έχει επιβεβαιωθεί από σχετικές ποσοτικές έρευνες. Τη μεγάλη καθίζηση της δημοτικότητάς του ο ΣΥΡΙΖΑ την έπαθε κατά τους πρώτους μήνες του 2016, όταν είχε αρχίσει να εφαρμόζει μνημόνιο. Δεδομένου όμως ότι έχουν παρέλθει 7 και πλέον χρόνια από τότε, φαίνεται πως οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις εκείνης της κατάστασης για την εικόνα του ΣΥΡΙΖΑ είναι πολύ βαθύτερες και δεν περιορίζονται στην αναμενόμενη δυσαρέσκεια από την εφαρμογή μιας ιδιαίτερα επαχθούς οικονομικής πολιτικής. Η βαθύτερη απογοήτευση του κόσμου είχε να κάνει ακριβώς με το ότι ο ΣΥΡΙΖΑ φάνηκε ασυνεπής και αναξιόπιστος. Είχε υποσχεθεί ότι θα αποκρούσει αποτελεσματικά τις μνημονιακές πολιτικές και δεν το έπραξε.
Εδώ όμως χρειάζεται μια διευκρίνιση. Ο πολύς κόσμος όταν μιλάει για συνέπεια/ασυνέπεια και αξιοπιστία/αναξιοπιστία δεν αναφέρεται σε κάποιες αφηρημένες ηθικές αρχές. Δεν τον απασχολεί σκέτα το «αμάρτημα του ψέματος» αυτό καθ’ εαυτό. Αλλωστε στη λαϊκή συνείδηση η πολιτική είναι λίγο-πολύ ταυτισμένη με το ψέμα παλαιόθεν. Ας είμαστε λίγο κυνικοί. Ο κόσμος το 2015 είχε εκλέξει κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ επειδή είχε πειστεί –τον είχε πείσει ο ΣΥΡΙΖΑ– ότι θα μπορέσει να αντισταθεί στη λαίλαπα των μνημονίων. Αυτό το έκανε έχοντας υπογράψει ένα «άρρητο συμβόλαιο» τρόπον τινά: «Σου παρέχω την ψήφο μου και εσύ δεν θα μου επιβάλεις λιτότητα».
Η ψήφος στον ΣΥΡΙΖΑ το 2012 και το 2015 ήταν μια παραχώρηση από την πλευρά μεγάλου μέρους των λαϊκών τάξεων ΑΚΡΙΒΩΣ επειδή ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν συστημικό κόμμα. Προτίμησε ΣΥΡΙΖΑ έναντι των μέχρι τότε δύο μεγάλων συστημικών κομμάτων, που εναλλάσσονταν στην εξουσία μέχρι το 2011 και από το 2012 μέχρι το 2015 συγκυβερνούσαν. Με δεδομένες τις πανίσχυρες δομές του ελληνικού πελατειακού συστήματος, η αντισυστημική ψήφος ήταν μια μεγάλη θυσία για πολύ κόσμο. Δεν ψήφισε κόμμα που θα «βόλευε» τους δικούς του διότι ο ΣΥΡΙΖΑ τον είχε πείσει πως θα τον σώσει από τη λιτότητα.
Τούτο είναι λοιπόν το «κρίμα» που ακόμη κουβαλάει στη ράχη του ο ΣΥΡΙΖΑ. Η επανάκτηση –ή, ακριβέστερα ίσως, η εξ αρχής συγκρότηση– της εικόνας αξιόπιστου κόμματος είναι δύσκολο έργο, που όμως μπορεί να έχει αφετηρία μια απλή συνταγή: να υπόσχεται μόνο πράγματα που μπορεί να κάνει. Κατά τρόπο πειστικό, δηλαδή κυρίως συγκεκριμένο, εννοείται. Σύμφωνα με την ίδια δημοσκόπηση της Prorata, στα «σημαντικότερα ζητήματα που αντιμετωπίζει η χώρα σήμερα», η ακρίβεια εξακολουθεί σταθερά να κατέχει την πρώτη θέση. Σύμφωνα με την ανάλυση της Αριστεράς, η ακρίβεια οφείλεται κυρίως στις ιδιωτικοποιήσεις και στην αισχροκέρδεια. Ας πείσει λοιπόν τον κόσμο πως όντως, ως κυβέρνηση, θα εφαρμόσει ως πρώτες προτεραιότητες: επανακρατικοποιήσεις και πάταξη της αισχροκέρδειας.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι ομότιμος καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
