Το σαββατοκύριακο αυτό κρινόταν και το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ από τις εσωκομματικές του εξελίξεις. Ποια η εκτίμησή σου;
Τον τελευταίο καιρό φαίνεται πως η ιλαροτραγωδία που λέγεται: «Ο ΣΥΡΙΖΑ μετά την εκλογή του Κασσελάκη» πλησιάζει στην τελευταία της πράξη και στο φινάλε. Το «συνέδριο» που έχει ανακοινωθεί για αυτό το σαββατοκύριακο δεν είναι καν βέβαιο ότι θα λάβει χώρα. Αν κρίνουμε από σχετικές δηλώσεις και εκφρασμένες προθέσεις, αντί για συνέδριο ενδέχεται να έχουμε ένα «σόου» επίδειξης ισχύος του Κασσελάκη και των οπαδών του έναντι όσων συνειδητοποίησαν με έναν χρόνο καθυστέρηση, δηλαδή πάρα πολύ αργά, πως ο ΣΥΡΙΖΑ δεν επιβιώνει διαρκώς αυτογελοιοποιούμενος. Το μέλλον του ΣΥΡΙΖΑ χλωμό το βλέπω ούτως ή άλλως. Δεδομένου ότι, ακόμη και αν οι εναπομείναντες κατορθώσουν να απαλλαγούν οριστικά από τον Κασσελάκη, θεωρώ πως είναι εξαιρετικά δύσκολο έως αδύνατο να ανακτήσουν τη χαμένη τους σοβαρότητα.
Αναλυτές προσεγγίζουν τον ΣΥΡΙΖΑ ως διάττοντα αστέρα, ως ένα κόμμα που ανέβηκε απότομα σε συγκεκριμένη συγκυρία και τώρα διαλύεται. Ήταν προδιαγεγραμμένη η πορεία του ΣΥΡΙΖΑ; Μπορούσε να έχει μια άλλη εξέλιξη;
Σε αυτή την ερώτηση θα απαντήσω σε δύο επίπεδα. Ως προς το πρώτο σκέλος της ερώτησης, όσοι θεωρούν πως ο ΣΥΡΙΖΑ ήταν εξ αρχής ένας διάττων αστέρας που προέκυψε απ’ το πουθενά λόγω της συγκυρίας του πρώτου μνημονίου (2010-2012), και που αναμενόμενο ήταν κάποτε να «σβήσει», είναι άνθρωποι που δεν έχουν σχέση με την Αριστερά. Και γι’ αυτό τον λόγο εσκεμμένα αγνοούν την ιστορικότητα του ΣΥΡΙΖΑ. Θα προχωρούσα ακόμη παραπέρα, και θα έλεγα ότι το -εν τέλει εξαιρετικά επιτυχημένο, οφείλουμε να ομολογήσουμε- σχέδιο του κοινωνικο-πολιτικού καθεστώτος, να καταστραφεί ο ΣΥΡΙΖΑ διά μέσου της «εμφύτευσης» του Κασσελάκη, ήταν ακριβώς αυτό: να φανεί πως -ανέκαθεν- ο ΣΥΡΙΖΑ δεν ήταν παρά ένας «διάττων αστέρας» της πολιτικής, ένα «φαινόμενο της μόδας», που κάποτε θα ξεφούσκωνε. Το δεύτερο επίπεδο, που αφορά το δεύτερο και το τρίτο σκέλος της ερώτησης, έχει να κάνει με το γεγονός ότι ο ΣΥΡΙΖΑ μπορεί να εκτινάχτηκε εκλογικά μετά το πρώτο μνημόνιο, αλλά έχει βαθύτατες ιστορικές ρίζες – εκείνες της ανανεωτικής Αριστεράς στην Ελλάδα. Και γι’ αυτό κουβαλούσε εξ αρχής τις όποιες αρετές αλλά και τις εγγενείς παθογένειες της τελευταίας. Είχε στελέχη και μέλη ικανά να διαγνώσουν τη συγκυρία των ταξικών και ευρύτερα λαϊκών αγώνων, να απευθυνθούν στις μάζες και να εκφράσουν την οργή και τη δυσαρέσκειά τους, προκειμένου να διεκδικήσουν πειστικά και αποτελεσματικά την πολιτική εξουσία. Μακριά από τον απομονωτισμό της δογματικής Αριστεράς που περιμένει ες αεί να «ωριμάσουν οι συνθήκες» που θα μας οδηγήσουν νομοτελειακά στον σοσιαλιστικό μετασχηματισμό. Από την άλλη, οι εγγενείς αδυναμίες της ανανεωτικής Αριστεράς στην Ελλάδα παλαιόθεν συνίσταντο κυρίως στην αδυναμία γείωσης στην κινηματική βάση της κοινωνίας, στις συνδικαλιστικές οργανώσεις, στην τοπική αυτοδιοίκηση. Τούτες ήταν οι ευρύτερες συνθήκες που επέτρεψαν στην ηγετική ομάδα, όταν ο ΣΥΡΙΖΑ κατέστη κόμμα κυβερνητικής εξουσίας, να περιέλθει στον λεγόμενο «κυβερνητισμό». Και πιο συγκεκριμένα, οι πιεστικές μνημονιακές συνθήκες συνέβαλαν αποφασιστικά στην πλήρη αυτονόμηση της ηγεσίας από τη βάση, με τελική συνέπεια τον ραγδαίο εκφυλισμό του κόμματος σε έναν ανεξέλεγκτο αρχηγισμό, στην πασοκοποίηση και στη συνακόλουθη μετατροπή του σε έναν -οικτρά αποτυχημένο, όπως αποδείχτηκε- εκλογικό μηχανισμό. Ο κωμικοτραγικός επίλογος «Κασσελάκης» επήλθε αφού ο ΣΥΡΙΖΑ είχε ήδη αυτοκαταργηθεί στην ουσία ως κόμμα της Αριστεράς, και είχε αποκτήσει δομές και λειτουργίες τέτοιες που καθιστούσαν πανεύκολη την άλωση και τη διάλυσή του από τις δυνάμεις του κοινωνικο-πολιτικού (και μιντιακού) καθεστώτος.
Τι συνέπειες θα έχουν οι εξελίξεις στον ΣΥΡΙΖΑ στο κομματικό σύστημα και τον χώρο της Αριστεράς;
Θα φανεί υπερβολικά κυνικό αυτό που θα πω, αλλά εδώ που έχουν φτάσει τα πράγματα, ίσως θα πρέπει να αρχίσουμε να ελπίζουμε πως το ούτως ή άλλως διαβλεπόμενο τραγικό τέλος του ΣΥΡΙΖΑ θα ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό. Υπό αυτή την έννοια, ίσως είναι ευτυχής συγκυρία το ότι το «συνέδριο» της πιθανότατης διάλυσης του ΣΥΡΙΖΑ συμπίπτει χρονικά με το συνέδριο της ίδρυσης της Νέας Αριστεράς. Ας προσπαθήσουμε να περιορίσουμε τις -απολύτως ανθρώπινες- συναισθηματικές δεσμεύσεις που μας συνδέουν με το (πρόσφατο ακόμη) πολιτικό παρελθόν μας. Αυτό που προέχει είναι η επανίδρυση της Αριστεράς. Το μόνο αριστερό που έχει απομείνει από το θνήσκον μόρφωμα είναι το όνομα. Ας είναι άλλο ένα από τα πολλά ονόματα στην πολυτάραχη ιστορία της ανανεωτικής Αριστεράς: ΚΚΕ Εσωτερικού, ΕΑΡ, ΚΚΕ εσ. – Ανανεωτική Αριστερά, ΑΚΟΑ, Συνασπισμός, ΣΥΡΙΖΑ… Το κενό που έχει ήδη προκύψει ουσιαστικά στην Αριστερά και που επιτρέπει στη Δεξιά να κυβερνά ανενόχλητη, μάλλον για πρώτη φορά τόσο πολύ από τη δεκαετία του 1950, ας καθαρίσει και από τα τελευταία υπολείμματα, μήπως και μπορέσει επί τέλους να ορθοποδήσει ένα κόμμα όντως αριστερό.
Ο Κύρκος Δοξιάδης είναι ομότιμο καθηγητή Κοινωνικής Θεωρίας και Κοινωνιολογίας.
