H μετεκλογική σκόνη δεν θα καταλαγιάσει εύκολα στην Κύπρο. Το εκλογικό σώμα βρήκε τρόπο να εκφράσει μαζικά την αποδοκιμασία του στο κομματικό σύστημα και το έκανε, χωρίς να εξαιρέσει κανέναν. Ο Φειδίας Παναγιώτου, μέχρι πρότινος γνωστός μόνο στον κόσμο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και σε νεανικό ακροατήριο, πήδηξε μέσα στην κεντρική πολιτική σκηνή, αιφνιδίασε και σάρωσε. Πήρε 19,4% που αντιστοιχεί σε περισσότερες από 70 χιλιάδες ψήφους και έδρα στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο – τη μία από τις 6 της κυπριακής εκπροσώπησης.
Κανείς αναλυτής δεν μπορεί να προκαταλάβει τη συνέχεια, δηλαδή με ποιο τρόπο ο 24χρονος νεαρός youtuber με τα 2,6 εκατομμύρια ακόλουθους θα εξελιχθεί, όπως λέει ο ίδιος, στον καλύτερο ευρωβουλευτή. Ή αν θα φτιάξει ομάδα εν όψει βουλευτικών εκλογών το 2026. Ή αν κι άλλοι, έξω από το κομματικό σύστημα, θα τον μιμηθούν και θα γίνουν ακόμα πιο απειλητικοί για το υφιστάμενο πολιτικό προσωπικό. Ο αντίκτυπος πάντως είναι ακέραιος, το καζάνι σιγόβραζε από καιρό, οι δε αντιδράσεις του πολιτικού προσωπικού δημιουργούν περαιτέρω ερωτήματα: Μπορεί να βγει η Κύπρος από την παρακμή;
Αμήχανοι
Οι πολιτικές δυνάμεις που στηρίζουν τον πρόεδρο Ν. Χριστοδουλίδη υπέστησαν νέα καθίζηση (ΔΗΚΟ 9,7%, ΕΔΕΚ 5,1%, ΔΗΠΑ 2,2%, Οικολόγοι 1,3%). Δεν μπορούν να ανακάμψουν, ούτε με το πλεονέκτημα της πρόσβασης στην εξουσία. Κάποια κόμματα που βαυκαλίζονται για τον… πατριωτικό λόγο τους είναι στο όριο να μετατραπούν σε πολιτικές ταμπέλες.
Το ΑΚΕΛ πήρε 21,5% και συνεχίζει την κατιούσα από την εποχή Δημήτρη Χριστόφια. Βρίσκεται από το 2013 στην αντιπολίτευση και από τότε, έχασε τρεις προεδρικές αναμετρήσεις. Φαίνεται να έχει αποκοπεί οριστικά από ένα τμήμα της προοδευτικής κοινωνίας, παραμένει συντηρητικό και παλιομοδίτικο και αδυνατεί να διατυπώσει αξιόλογο πολιτικό λόγο: ούτε στο Κυπριακό πλέον ούτε στα ζητήματα της εσωτερικής διακυβέρνησης.
Ο ΔΗΣΥ με 24,8% αγκομαχά για να συγκρατήσει δυνάμεις με όσα άφησε πίσω της η 10ετής διακυβέρνηση Αναστασιάδη που είχε κύριο χαρακτηριστικό την εκτεταμένη διαφθορά και την παράλυση των προσπαθειών επίλυσης του Κυπριακού. Με διαρροές προς ΕΛΑΜ, σιωπηρή ψήφο διαμαρτυρίας προς Φειδία και αποχή, το πάλαι ποτέ κληριδικό κόμμα έχει χάσει την ιδεολογία του.
Το νεοσύστατο, μετριοπαθές και φιλοευρωπαϊκό Volt περιορίστηκε σε χαμηλό ποσοστό σχεδόν 3% και τώρα θα βρεθεί μπροστά σε ακόμα πιο δύσκολες αναμετρήσεις.
Ακόμα και το ΕΛΑΜ με 11,2% δεν κατάφερε να «χαρεί» την άνοδο και την πρώτη του έδρα στην Ευρωβουλή. Του έκοψε φόρα για ακόμα πιο αυξημένα ποσοστά ο Φειδίας Παναγιώτου, ενώ γίνεται ταχέως μέρος του συστήματος, παρά τα όσα διατείνεται για το αντίθετο.
Η παρακμή
Η παρακμή της κυπριακής πολιτικής ήταν ολοένα και πιο βαθιά την τελευταία 20ετία. Καταγράφεται σε όλες τις μετρήσεις, στις οποίες οι πολίτες καλούνται να απαντήσουν σε ποιο βαθμό εμπιστεύονται τα κόμματα. Κάθε χρόνο βρίσκονται πιο χαμηλά στην κρίση του πολίτη. Την τελευταία 10ετία υπήρξε ακόμα σοβαρή μετάσταση στους πολιτειακούς θεσμούς, εξαιτίας της εκτεταμένης διαφθοράς. Παράλληλα, ένα χάσμα δημιουργήθηκε ανάμεσα στη γενιά των Κυπρίων της δεκαετίας του ’80 που κατέχουν σήμερα τις πλείστες πολιτικές και επιτελικές θέσεις και την επόμενη γενιά – δηλαδή τα… παιδιά τους. Οι Κύπριοι νέοι είναι σε σαφώς λιγότερο προνομιακή θέση (μισθοί, στέγαση, ανταγωνισμός κοκ.) και αρκετοί συντηρούνται από τους γονείς τους.
Από την άλλη, μια μεγάλη πλειονότητα βλέπει με καχυποψία αυτούς που εναλλάσσονται στην εξουσία. Με τον Ν. Χριστοδουλίδη, όλα έχασαν τη σημασία τους, ακόμα και οι ίδιες οι λέξεις (μεταρρύθμιση, αλλαγή, τερματισμός της τουρκικής κατοχής κ.λπ.). Οι πολίτες βλέπουν ότι η χώρα πάει σε λάθος κατεύθυνση και δεν έχουν απαντήσεις. Το πολιτικό προσωπικό βρέθηκε μπροστά σε κομβικά διλήμματα και διαδοχικές κρίσεις, αλλά αρνήθηκε να αναλάβει την ευθύνη και να τις αντιμετωπίσει: Κυπριακό (2004 και 2017), τραπεζική κρίση (2010-2013), διαφθορά (2013-2022). Ο τόπος βρίσκεται σε πολλαπλά αδιέξοδα και οι κοινωνικές ανισότητες αυξάνονται. Ακόμα και η ένταξη στην Ε.Ε. διαστρεβλώθηκε. Πρώτα για να χτιστούν αχαλίνωτα συμφέροντα (λ.χ. τραπεζικό κατεστημένο, επιχειρηματίες ανάπτυξης γης, μεσάζοντες υπηρεσιών κ.λπ.) και μετά ένα σύστημα διαφθοράς που τα συγκαλύπτει.
Κομματικό κατεστημένο
Με τη γνωστοποίηση των αποτελεσμάτων το βράδυ της Κυριακής, οι πολιτικές ηγεσίες παρέπεμψαν σε αναλύσεις που θα κάνουν τα κομματικά όργανα. Κανένας πολιτικός αρχηγός δεν παραιτήθηκε. Κανένας δεν ανέλαβε την πολιτική ευθύνη. Ορισμένοι διακρίθηκαν με τον τοξικό λόγο τους και τα βάζουν με τον λαό που ψήφισε Φειδία. Οι αμήχανες αντιδράσεις είναι κακός οιωνός για τη συνέχεια. Λίγοι πιστεύουν ότι θα υπάρξουν αλλαγές στους πολιτικούς σχηματισμούς.
Τα κόμματα απέκτησαν ανελαστικές ή αρχηγικές δομές, μετατράπηκαν σε «νεκροταφεία σιωπής» και δεν διαθέτουν ικανό προσωπικό, σε ιδέες και στην παραγωγή πολιτικής. Η κοινή γνώμη είναι πεπεισμένη ότι λειτουργούν με ομοιόμορφο τρόπο, ως μηχανισμοί εξυπηρετήσεων. Πολύ λίγο περνούν από τη βάσανο της δημόσιας κριτικής. Τα κυπριακά ΜΜΕ στην πλειονότητά τους τους προσφέρουν απλώς βήμα να αραδιάζουν κενά λόγια και διακηρύξεις, χωρίς ουσιαστική διερεύνηση και αμφισβήτηση.
Απόηχος
Ο Φειδίας Παναγιώτου ετοιμάζεται για την Ευρωβουλή. Δύο ευρωβουλευτές, ο Λουκάς Φουρλάς του ΔΗΣΥ που επανεξελέγη και είναι ιδιαίτερα δημοφιλής και ο Κώστας Μαυρίδης του ΔΗΚΟ που πέτυχε τρίτη θητεία, έχουν αναλάβει να του δείξουν τα κατατόπια στις Βρυξέλλες και στο Στρασβούργο. Ο Φειδίας διαθέτει μια αυθεντικότητα. Προφανώς, πολλοί θα θελήσουν να τον προσεταιριστούν για να πάρουν ένα «λάικ» από το ευρύ κοινό του.
Πολύ πιθανό τα κόμματα να αναζητήσουν αντίδοτα, φτιάχνοντας δικούς τους influencers στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και προσπαθώντας να αντλήσουν από τις δεξιότητες ενός youtuber. Ομως, ενόσω δεν υπάρχουν ουσιαστική πολιτική δράση και αξιόμαχο πολιτικό προσωπικό, θα ξεπηδήσουν κι άλλες φωνές και σχήματα που θα αμφισβητήσουν τα κόμματα. Θα το κάνουν με επιτυχία σε βάρος του κομματικού συστήματος που παραπαίει γιατί δεν μπορεί να δώσει κατευθύνσεις, ούτε απαντήσεις στα πραγματικά προβλήματα.
*Το άρθρο αναδημοσιεύεται στην εφημερίδα «Πολίτης» της Κύπρου
Κυριάκος Πιερίδης
