Ήταν Μάρτιος του 2009, έξι και κάτι μήνες μετά την κατάρρευση της Lehman Brothers. O πλανήτης ήταν βυθισμένος στην κρίση, οι κυβερνήσεις των μεγάλων οικονομιών έριχναν αφειδώς λεφτά στην αγορά για να φρενάρουν την ύφεση και δισεκατομμύρια των φορολογουμένων για να σώσουν τις τράπεζες. Το δημόσιο χρέος σκαρφάλωνε σε δυσθεώρητα ύψη. Οι πολιτικές ηγεσίες, με τη μορφή των G20, ορκίζονταν ότι θα “ξεδόντιαζαν” τους κερδοσκόπους, τους πρωταγωνιστές του “αρπακτικού καπιταλισμού”. Κοινή παραδοχή ήταν ότι την ευθύνη γι’ αυτή την κρίση την είχε η απληστία του χρηματοπιστωτικού συστήματος, το οποίο με μια σειρά νομοθετικές ρυθμίσεις, ήδη από τη δεκαετία του 1990, είχε γίνει ανεξέλεγκτο. Τα σπασμένα της κρίσης, πάλι, τα πλήρωναν οι κοινοί θνητοί με κατακόρυφη αύξηση της ανεργίας και απότομη μείωση των εισοδημάτων τους. (Υπενθυμίζεται ότι εκείνες τις ημέρες η Ελλάδα, με την κατά Αλογοσκούφη “θωρακισμένη” οικονομία, ακόμη πίστευε ότι θα τη γλιτώσει).
Μέσα σ’ αυτό το ζοφερό τοπίο σκάει το πρώτο CD με φοροφυγάδες – κόπια που έκανε κάποιος μέσα από ελβετική τράπεζα και έσπευσε να την πουλήσει στα υπουργεία Οικονομικών των χωρών που είχαν χιλιάδες υπηκόους τους στη λίστα. Και βγαίνει ο τότε υπουργός Οικονομικών της Γερμανίας Πέερ Στάινμπρικ να απειλήσει την Ελβετία με το “ιππικό”, εάν δεν σταματήσει να παρέχει απλόχερα και εχέμυθα τις υπηρεσίες της στους φοροφυγάδες. Μπορεί οι απειλές του Στάινμπρικ να προκάλεσαν διπλωματικό επεισόδιο, αλλά η πίεση στην Ελβετία έφερε -αργά και βασανιστικά- κάποια αποτελέσματα. Έπεσε το κάστρο της περίφημης απόλυτης προστασίας των ελβετικών τραπεζικών λογαριασμών από τις… περίεργες ερωτήσεις των εφοριών του πλανήτη. Αναγκάστηκε η Ελβετία να ανταποκρίνεται στα αιτήματα για δικαστική συνδρομή – και με τη σειρά τους αναγκάστηκαν χιλιάδες φοροφυγάδες να “αυτοκαταδοθούν” και να πληρώσουν τα χρωστούμενα, ώστε να αποφύγουν ποινικές διώξεις. Αλλά, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, μόνο μια στριμωγμένη Ελβετία δεν φέρνει την… άνοιξη.
Η κορυφή του παγόβουνου
Διότι τα διάφορα CD, ένα από τα οποία έφτασε και στα χέρια ελληνικών κυβερνήσεων με τη μορφή της λίστας Λαγκάρντ και με τη γνωστή… περιπετειώδη πορεία του, ήταν μόνο η κορυφή του παγόβουνου. Χάρη σε πληροφοριοδότες με κοινωνική συνείδηση και στη συντονισμένη δημοσιογραφική έρευνα -με πρωταγωνιστές τους δημοσιογράφους του ICIJ- είδαν μεταξύ άλλων το φως της δημοσιότητας τα LuxLeaks (ή πώς το Λουξεμβούργο προσφέρει ειδικό φορολογικό καθεστώς σε μεγάλες επιχειρήσεις), τα Panama Papers (ή πώς παρκάρουν διάφοροι τα λεφτά τους σε off shore, ενίοτε για ξέπλυμα) και προ δεκαπενθημέρου τα Paradise Papers. Κι αν σε αρκετές περιπτώσεις υπάρχει νομοθεσία, ώστε να λογοδοτήσουν όσοι βρέθηκαν στις λίστες των διάφορων Leaks και Papers, στις περισσότερες αυτό που κάνουν οι εταιρείες και τα ζάπλουτα φυσικά πρόσωπα είναι νόμιμο. Κι αυτό ακριβώς είναι το σκάνδαλο.
Είναι νόμιμο να επωφελείται κανείς από ειδικές ρυθμίσεις -π.χ. στο Λουξεμβούργο, αλλά και στην Ολλανδία, την Ιρλανδία ή τη Μάλτα- ώστε να “μεταμορφώνει” τα κέρδη του που πρέπει να φορολογηθούν σε κόστος για άδειες και πατέντες, που είναι αφορολόγητο. Αυτό κάνουν οι κολοσσοί των νέων τεχνολογιών και καταφέρνουν να πληρώνουν για τα εκατομμύρια των κερδών τους τον ίδιο φόρο με μια μεσαία βιοτεχνία. Είναι νόμιμο να δηλώνουν οι δισεκατομμυριούχοι τα ιδιωτικά αεροπλάνα τους στα… φιλόξενα νησιά της Μάγχης, ώστε να μην πληρώνουν ούτε το φόρο που αντιστοιχεί στην αγορά μιας βέσπας. Είναι νόμιμο να βαφτίζει κανείς τη μυθική περιουσία του “ίδρυμα” ώστε οι κληρονόμοι του να μην πληρώνουν ούτε τον φόρο κληρονομιάς που αντιστοιχεί σ’ ένα τριάρι στην Κυψέλη. Είναι νόμιμο, με λίγα λόγια, να “εξαφανίζουν” φορολογική ύλη τουλάχιστον 20 τρισεκατομμυρίων, η οποία θα απέφερε στα δημόσια ταμεία με μετριοπαθείς υπολογισμούς 300 δισεκατομμύρια ευρώ τον χρόνο. Είναι νόμιμο, αρκεί να το κάνουν σωστά, με την -ακριβή- βοήθεια των ειδικών.
Τα φορολογικά κόλπα…
Αυτοί οι… ειδικοί συνήθως είναι φοροτεχνικοί και νομικοί από διεθνείς δικηγορικές εταιρείες, που ψάχνουν παραθυράκια στις φορολογικές νομοθεσίες των χωρών και γνωρίζουν καλά πώς λειτουργεί ο φορολογικός ανταγωνισμός μεταξύ των χωρών. Στη συνέχεια προσφέρουν τις ιδέες τους σε πλούσιους πελάτες. Το πιο σημαντικό σ’ αυτή τη δουλειά είναι η διακριτικότητα. Εάν το όνομα μιας τέτοιας εταιρείας βγει στη δημοσιότητα, τότε ζορίζουν τα πράγματα για τους δικηγόρους. Το πόσο γρήγορα γίνεται αυτό φάνηκε στην περίπτωση της δικηγορικής εταιρίας Fonseca του Παναμά, η οποία, λίγους μόνο μήνες μετά τη… διαρροή των Panama Papers, αναγκάστηκε να βάλει λουκέτο επειδή της γύρισαν την πλάτη από περισσότεροι πελάτες της.
Στο επίκεντρο της νέας διαρροής βρίσκεται η εταιρία Appleby των Βερμούδων. Σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει η εταιρεία απασχολεί 470 υπαλλήλους και έχει υποκαταστήματα στα νησιά Κέιμαν, στο Χονγκ Κονγκ, στα νησιά της Μάγχης Γκουέρνσεϊ και Τζέρσεϊ και στον Μαυρίκιο.
Υπενθυμίζεται ότι η Appleby, η οποία πλασάρεται ως η κορυφαία εταιρεία ειδικευμένη στις ανάγκες των μεγάλων εταιρειών και των ζάπλουτων, αντέδρασε στις πρώτες αποκαλύψεις της δημοσιογραφικής έρευνας για τα Paradise Papers με την ακόλουθη δήλωση: “Μελετήσαμε ενδελεχώς τις αιτιάσεις και είμαστε πολύ ικανοποιημένοι για το ότι δεν υπάρχει απόδειξη ότι κάναμε κάτι λάθος, είτε εμείς είτε οι πελάτες μας”.
…και η καθυστερημένη γραμμή άμυνας
Οποία ειρωνεία. Σχεδόν ταυτόχρονα με την πρώτη δόση των αποκαλύψεων από τα Paradise Papers είχαν δώσει ραντεβού στο Παρίσι, στο πλαίσιο του ΟΟΣΑ, εμπειρογνώμονες από πολλές χώρες για να συζητήσουν πώς μπορούν να αντιμετωπίσουν τα φορολογικά κόλπα των μεγάλων πολυεθνικών -πρωτίστως τη συνεχή “μετανάστευση” των κερδών τους σε χώρες με μηδαμινούς φορολογικούς συντελεστές. Η Apple, για παράδειγμα, κατασκευάζει τα iPhone στην Κίνα, τα πουλάει στη Γαλλία, στη Γερμανία, στην Ελλάδα και φορολογεί τα κέρδη της στην Ιρλανδία με συντελεστή 0,005%! Η μη κυβερνητική οργάνωση Tax Justice Network (Δίκτυο για τη Φορολογική Δικαιοσύνη), που παλεύει από το 2003 ενάντια στη φοροδιαφυγή, υπολογίζει ότι κάθε χρόνο χάνονται από τα δημόσια ταμεία φόροι ύψους 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων μόνο από τη “μετανάστευση” των κερδών των πολυεθνικών ομίλων.
Οι εμπειρογνώμονες στο Παρίσι προσπαθούν να καταλήξουν σε μία οδηγία που να υποχρεώνει τις πολυεθνικές να παρουσιάζουν τον ισολογισμό τους σε κάθε χώρα χωριστά. Έτσι θα ήταν απλό να δει κανείς πού έχουν τεράστια κέρδη με ελάχιστο τζίρο -σαφής ένδειξη φοροδιαφυγής. Ωστόσο, αυτοί οι ισολογισμοί δεν προβλέπεται να είναι σε δημόσια θέα -άρα δεν θα προκύπτει και δημόσια πίεση. Γιατί ετοιμάζονται να κάνουν πάλι μισές δουλειές; Η απάντηση είναι απλή. Πολλοί πολιτικοί -και κάποιες χώρες- είναι μέρος του συστήματος. Πρόεδρος της Κομισιόν, για παράδειγμα, είναι ο Ζαν Κλοντ Γιούνκερ, πρώην πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου των LuxLeaks. Η Ολλανδία και η Ιρλανδία, η Μάλτα και τα βρετανικά νησιά της Μάγχης καθώς και κυρίως πολλά υπερπόντια εδάφη της Βρετανίας βασίζουν μεγάλο μέρος της οικονομίας τους στον φορολογικό ανταγωνισμό. Είναι, λοιπόν, προφανές ότι απουσιάζει η πολιτική βούληση να κλείσουν τα παραθυράκια -και οι μπαλκονόπορτες- που επιτρέπουν τη φοροδιαφυγή.
Μια παλιά πρόταση
Εάν υπήρχε πάντως πολιτική βούληση, θα είχε βρεθεί και λύση, όχι μόνο για τις πολυεθνικές, αλλά και για τα φυσικά πρόσωπα που παρκάρουν τα λεφτά τους στους φορολογικούς παραδείσους. Μια πρόταση είχε κάνει πριν από δέκα και πλέον χρόνια ο πρώην καγκελάριος της Γερμανίας Χέλμουτ Σμιτ -σοσιαλδημοκράτης και οικονομολόγος: Η Ε.Ε. ή/και οι ΗΠΑ θα μπορούσαν σε χρόνο ρεκόρ να κόψουν τα πόδια των “παρασίτων”, εάν αποφάσιζαν τα κοινοβούλια ότι οι τράπεζες που κάνουν μπίζνες με εταιρείες στα νησιά της Μάγχης, στα Κέιμαν και σε άλλους φορολογικούς παραδείσους δεν θα μπορούν να έχουν λογαριασμό στην Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα ή/και στη Federal Reserve, άρα δεν θα μπορούσαν να κάνουν συναλλαγές σε ευρώ ή/και δολάρια. Τα περισσότερα διεθνή χρηματοπιστωτικά ιδρύματα θα σταματούσαν τις μπίζνες με τις off shore και το πάρτι θα σταματούσε. Μέχρι, βέβαια, να βρεθούν άλλα κόλπα.
Κάκη Μπαλή
Πηγή: Η Αυγή
