Παρά τις μεγαλοστομίες, ούτε ο νέος αμερικανός πρόεδρος διέψευσε τον παγκόσμιο κανόνα που θέλει τις προεκλογικές υποσχέσεις να τηρούνται πλημμελώς μετεκλογικά. Όταν τηρούνται.
Ένα εικοσιτετράωρο μετά την ορκωμοσία του, ο Ντόναλντ Τραμπ αθέτησε την υπόσχεσή του να τερματίσει τον πόλεμο στην Ουρανία εντός 24 ωρών από την ανάληψη των καθηκόντων του, παραπέμποντας τη λύση στις καλένδες του επόμενου εξαμήνου.
Εξακολουθεί βεβαίως να δεσμεύεται. Όμως σχέδιο ειρηνευτικής συμφωνίας δεν έχει ακόμη προταθεί. Από το οποίο, ωστόσο −με τη Ρωσία να κατέχει σχεδόν το 20% των εδαφών της χώρας− δεν φαίνεται ότι θα απουσιάζει ο όρος της παρουσίας στην Ουκρανία ευρω-νατοϊκών δυνάμεων ως εγγυητών μιας ενδεχόμενης ειρηνευτικής συμφωνίας. Ο ουκρανός πρόεδρος Ζελένσκι, σε δηλώσεις του από το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ στο Νταβός της Ελβετίας την Τρίτη έκανε λόγο για τουλάχιστον 200.000 ευρωπαίους στρατιώτες που «θα πρέπει να αναπτυχθούν γι’ αυτό τον λόγο στην Ουκρανία».
Γνωστού όντος ότι η Ρωσία έχει αποκλείσει αυτόν το όρο, ο Ντόναλντ Τραμπ εξέπεμψε την έμμεση απειλή ότι αν η Μόσχα δεν διαπραγματευτεί «τώρα» το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία, ο ίδιος δεν θα έχει άλλη επιλογή από «την επιβολή φόρων, δασμών και κυρώσεων σε ό,τι πουλάει η Ρωσία στις ΗΠΑ και σε άλλες χώρες» που εμπλέκονται στον πόλεμο. Ο Πούτιν θα καταστρέψει τη χώρα του αν αρνηθεί να προχωρήσει σε ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, είπε, σύμφωνα με το Reuters, ο αμερικανός πρόεδρος.
Ο Πούτιν δεν απάντησε, αλλά ο αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών της Ρωσικής Ομοσπονδίας, Σεργκέι Ριάμπκοφ, δήλωσε την Τετάρτη ότι η Μόσχα «προετοιμάζεται» για μια συνάντηση των δύο προέδρων. «Δεν έχει ακόμη συμφωνηθεί», είπε, αλλά «όταν, πιθανότατα, ακούσουμε κάτι πιο συγκεκριμένο από την Ουάσιγκτον, θα αρχίσουμε να συντονίζουμε τα χρονοδιαγράμματα και τα οργανωτικά ζητήματα».
Θα μπορούσε η Μόσχα να δεχτεί την παρουσία νατοϊκών δυνάμεων στην Ουκρανία;
Η ρωσική οικονομία έχει αντέξει τις επιπτώσεις του πολέμου, όμως το 2025, τα πράγματα μπορεί να επιδεινωθούν. Παράδειγμα το αργό πετρέλαιο. Που μπορεί, σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, να πέσει στα 73 δολάρια μέσα στο έτος, που σημαίνει περίπου στα 60 δολάρια για το ρωσικό πετρέλαιο, με βέβαιο αποτέλεσμα σημαντικές απώλειες στον ρωσικό προϋπολογισμό, αυξημένο έλλειμμα, ακόμη και ύφεση. Αναλυτές θεωρούν ότι η Κίνα δεν είναι επαρκής εναλλακτική, «λόγω έλλειψης υποδομών και πολύ χαμηλών τιμών».
Από την άλλη, οι ΗΠΑ καταφεύγουν συχνά σε εργαλεία παλαιάς κοπής, ψυχροπολεμικά, για να επιβάλλουν κυρώσεις, είτε χρησιμοποιώντας τον εξέχοντα ρόλο του δολαρίου στις διεθνείς συναλλαγές, είτε καταφεύγοντας σε επιλεκτικούς εμπορικούς περιορισμούς.
Όμως υπάρχουν όρια. Μπορεί οι κυρώσεις της Δύσης να έχουν εμποδίσει τις ρωσικές εταιρείες να συναλλάσσονται σε δολάρια, αλλά δεν έχουν ανακόψει την προέλαση των Ρώσων στην Ουκρανία. Η Κίνα, η Ρωσία και η Ινδία, στο πνεύμα εμπιστοσύνης της συμφωνίας των BRICS, συναλλάσσονται όλο και περισσότερο με τα δικά τους νομίσματα.
H πιθανότερη επίδραση από νέους γύρους αμερικανικών κυρώσεων και δασμών μπορεί να είναι, μακροπρόθεσμα, η περιθωριοποίηση των ΗΠΑ στις παγκόσμιες εμπορικές συναλλαγές.
Στην πραγματικότητα τους δασμούς πληρώνει ο εισαγωγέας, στη συγκεκριμένη περίπτωση ο Αμερικανός. Σύμφωνα με αξιόπιστες μελέτες, το κόστος των δασμών της πρώτης διακυβέρνησης Τραμπ στην Κίνα το επωμίστηκαν οι Αμερικανοί, λόγω αυξημένων τιμών λιανικής.
Το ίδιο μπορεί να συμβεί με τους εμπορικούς δασμούς που επισείει στις χώρες της ΕΕ ο πρόεδρος Τραμπ, με το επιχείρημα, όπως είπε την Τρίτη, ότι οι ΗΠΑ έχουν «εμπορικό έλλειμμα 350 δισ. δολαρίων έναντι της ΕΕ». Βεβαίως το έλλειμμα, από 195,13 δισ. ευρώ που ήταν το 2022 έπεσε το 2023 στα 155,8 δισ., ως αποτέλεσμα των κυρώσεων κατά της Ρωσίας και της ενεργειακής στροφής της Ευρώπης προς τις ΗΠΑ, και, βεβαίως, συνοδευόμενη αυτή η μείωση από αυξημένο πλεόνασμα 104 δισ. ευρώ υπέρ των ΗΠΑ στις υπηρεσίες.
Από την άποψη αυτή είναι αξιοπρόσεκτο ότι κανένα από τα περίπου 100 διατάγματα που υπέγραψε ο Τραμπ αναλαμβάνοντας καθήκοντα δεν αφορούσε δασμούς.
Αυτό σημαίνει ότι, πέρα από μεγαλοστομίες, πρωταρχικός στόχος δεν είναι ένας εμπορικός πόλεμος προ πάσα κατεύθυνση, αλλά η δυνατότητα με την απειλή των δασμών να έχει το διαπραγματευτικό πλεονέκτημα.
Η ΕΕ θα είναι από τους πρώτους που θα καταπονηθούν από τη νέα αμερικανική διοίκηση. Ο Τραμπ θα εκμεταλλευτεί κάθε ευκαιρία για να διασπάσει το ενιαίο που κάνει την ευρωπαϊκή στάση πιο ισχυρή. Η παράλειψη να προσκληθεί στην ορκωμοσία του νέου προέδρου η ηγεσία της Ευρωπαϊκής Ένωσης το δηλώνει ανοιχτά. Απαξιώνοντας την ΕΕ, ο Τραμπ απευθύνεται στα μεμονωμένα ευρωπαϊκά κράτη. Είναι πιο ευάλωτα από ό,τι μια Ένωση που στο πεδίο της διεθνούς οικονομίας παραμένει υπολογίσιμη δύναμη.
Η πρώτη αντίδραση της Ευρώπης υποκρύπτει εύλογη ανησυχία: «Εάν υπάρξει ανάγκη να υπερασπιστούμε τα οικονομικά μας συμφέροντα, θα απαντήσουμε αναλόγως», δήλωσε ο Βάλντις Ντομπρόβσκις στο δίκτυο CNBC από το Νταβός την Τετάρτη. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη, είπε ο επίτροπος Οικονομίας της ΕΕ, είναι στρατηγικοί σύμμαχοι γεωπολιτικά και οικονομικά. «Είναι σημαντικό να διατηρηθεί αυτή η εμπορική και επενδυτική σχέση. Διαφορετικά θα επέλθει παγκόσμιος οικονομικός κατακερματισμός. Κάτι που θα σήμαινε μείωση του παγκόσμιου ΑΕΠ έως και 7%, όπως εκτιμά το ΔΝΤ».
Πόσο ανθεκτικοί θα αποδειχθούν απέναντι στην απειλή των δασμών οι δεσμοί που συνέχουν τους 27 της Ευρωπαϊκής Ένωσης;
Η απάντηση που έδωσε ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όταν, σε μια εκδήλωση στο Ελληνοαμερικανικό Επιμελητήριο την Τρίτη, ρωτήθηκε ποια άποψη έχει για τη νέα αμερικανική διοίκηση, ήταν αποκαρδιωτική. Βλέπει, είπε, θετικά την πίεση που ασκεί στην Ευρώπη ο Ντόναλντ Τραμπ για αύξηση των αμυντικών δαπανών έως και 5% του ΑΕΠ: «Έχει δίκιο όταν παροτρύνει τους ευρωπαίους εταίρους να αναλάβουν περισσότερες ευθύνες ως προς τις δαπάνες στην άμυνα».
Θα είναι ο μόνος;
Θα είναι σίγουρα ο πιο δεδομένος και προβλέψιμος.
Κωστής Γιούργος