Συζητούμε με τον οικονομολόγο Κώστα Μελά για τον Προϋπολογισμό. Όπως επισημαίνει «είναι ένας ακόμα κλασικός προϋπολογισμός Μητσοτάκη-Χατζηδάκη. Δίνει μικρές αυξήσεις αμοιβών σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, στη βάση ότι καλυτερεύουν τα μακροοικονομικά στοιχεία τα τελευταία έτη. Παράλληλα, προτάσσεται η υπέρμετρη δημοσιονομική πειθαρχία, για να προκύψουν τα απαραίτητα πλεονάσματα». Ως αποτέλεσμα, «οι πλούσιοι θα γίνουν πλουσιότεροι και οι φτωχοί, φτωχότεροι ή τουλάχιστον θα παραμένουν στο ίδιο επίπεδο παίρνοντας το αντίδωρο των 5 ή 15 ευρώ».
«Ο Προϋπολογισμός για το 2025 έχει κοινωνικό πρόσημο», δήλωσε ο Κ. Μητσοτάκης. Η κριτική που ασκείται όμως καταλήγει στο ακριβώς αντίθετο συμπέρασμα: διευρύνει τις κοινωνικές ανισότητες, για μία ακόμα χρονιά. Ποια η γνώμη σου;
Είναι ένας ακόμα κλασικός προϋπολογισμός Μητσοτάκη-Χατζηδάκη. Δίνει μικρές αυξήσεις αμοιβών σε διάφορες κοινωνικές ομάδες, στη βάση ότι καλυτερεύουν τα μακροοικονομικά στοιχεία τα τελευταία έτη. Όλοι οι προϋπολογισμοί της κυβέρνησης ΝΔ δεν ανταποκρίνονται καθόλου στις κοινωνικές ανάγκες των πολιτών. Παρότι, πχ, κάνουν λόγο για προσλήψεις σε Υγεία και Παιδεία, από τις εκθέσεις φαίνεται ότι 2023 και 2024 έχουν φύγει περισσότεροι από όσοι προσλαμβάνονται. Ωστόσο, δεν ανταποκρίνονται οι προϋπολογισμοί ούτε στις ανάγκες της οικονομίας. Προτάσσεται, επομένως, η υπέρμετρη δημοσιονομική πειθαρχία, για να προκύψουν τα απαραίτητα πλεονάσματα, στην υπηρεσία της θεωρίας ότι μεγέθυνση της οικονομίας θα προέλθει από την αύξηση του πλούτου των ολίγων οι οποίοι στη συνέχεια θα διαχύσουν μέρος αυτού του πλούτου προς του κάτω. Στο υπόδειγμα αυτό είναι ιστορικά αποδεδειγμένο ότι οι πλούσιοι θα γίνουν πλουσιότεροι και οι φτωχοί, φτωχότεροι ή τουλάχιστον να παραμένουν στο ίδιο επίπεδο παίρνοντας το αντίδωρο των 5 ή 15 ευρώ.
Ο Κ. Χατζηδάκης δήλωσε ότι «το 2025 η Ελλάδα θα έχει το τέταρτο υψηλότερο πρωτογενές πλεόνασμα στην ΕΕ». Είναι επίτευγμα;
Είναι τρομακτικό. Ποιος άλλος υπουργός θα καυχιόταν για το πλεόνασμα της χώρας του; Τα υπέρμετρα πρωτογενή πλεονάσματα προέρχονται κατά βάση από την αύξηση του ενσωματωμένου πληθωρισμού. Άκουγα τη συζήτηση για τον προϋπολογισμό. Η κυβέρνηση παρέθετε στοιχεία από το 2019, για να επιχειρηματολογήσει ότι δεν είναι πληθωριστική η αύξηση. Μα τότε ο πληθωρισμός ήταν αρνητικός! Αν δούμε την αύξηση του ΑΕΠ και του πληθωρισμού των τελευταίων δύο ετών, τότε θα καταλάβουμε την αλήθεια. Αλλά ας το δούμε και από την άλλη πλευρά: Πόσο είναι τα πρωτογενή πλεονάσματα; 6 δισ. Ο μνημονιακός ΕΝΦΙΑ; 2,3 δισ. Εάν αφαιρέσουμε από το 24% του ΦΠΑ, που και αυτός με τα μνημόνια αυξήθηκε, και τον φέρουμε στον ευρωπαϊκό μέσο όρο, προκύπτουν άλλα 1,2 δισ. Επομένως, τα 3,5 δισ. από τα 6 προέρχονται από αυτές τις δύο πηγές. Τι παράγει, λοιπόν, η οικονομία; Όταν δημιουργείται υπερπλεόνασμα, κερδισμένοι είναι συγκεκριμένοι: μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες, επιχειρηματίες, παραγωγοί ενέργειας. Θίγεται ο μέσος έλληνας πολίτης. Ο κ. Μητσοτάκης θα την πάθει όπως ο Μπάιντεν, παρότι η ελληνική κοινωνία είναι χαμηλών προσδοκιών.
Φοβούνται, όντως. Οι Αμερικανοί ένιωθαν στο πετσί τους την ακρίβεια, ό,τι και αν έλεγε ο αμερικανός πρόεδρος. Ο Κ. Μητσοτάκης έδωσε εντολή «να νιώσουν τα νοικοκυριά στην καθημερινότητά τους την καλή πορεία της οικονομίας». Γίνεται;
Πρέπει να είμαστε πολύ προσεκτικοί στις αναλύσεις μας. Από τις παροχές της κυβέρνησης Μητσοτάκη, αρκετοί πολίτες παίρνουν «κάτι», μικρό–ελάχιστο αλλά μπροστά στις ανάγκες του νοικοκυριού είναι μια προσθήκη. Η επιχειρηματολογία της κυβέρνησης είναι ότι δεν υπάρχει δημοσιονομικός χώρος. Μα πώς δεν υπάρχει; Η έκθεση των φθινοπωρινών προβλέψεων της ΕΕ λέει χαρακτηριστικά: η αύξηση του κατώτατου μισθού δημιούργησε ώθηση στην ιδιωτική κατανάλωση, διότι τα νοικοκυριά ή τα άτομα με τον κατώτατο μισθό έχουν μεγαλύτερη ροπή προς κατανάλωση. Αυτό σημαίνει ότι σε αυτή τη φάση που οι μισθοί είναι πολύ χαμηλοί, όπως και η αγοραστική δύναμη σε σχέση με τις ανάγκες, μια αύξηση των μισθών, θα δημιουργούσε μεγαλύτερη αύξηση της ζήτησης, άρα περισσότερες θέσεις εργασίας, μεγαλύτερες επενδύσεις στη συνέχεια και μεγαλύτερη αύξηση του ΑΕΠ. Αυτό είναι ένα στοιχείο που δεν κατανοεί η κυβέρνηση Μητσοτάκη, διότι θέλει να μας πείσει ότι αλλάζει το παραγωγικό υπόδειγμα, μέσω της αύξησης των εξαγωγών και των επενδύσεων. Άλλο ψέμα.
Οι εξαγωγές και οι επενδύσεις είναι βασικός πυλώνας της επιχειρηματολογίας των κυβερνητικών για την ελληνική οικονομία που καλπάζει. Ευσταθεί;
Οι εξαγωγές πράγματι αυξάνονται, όμως αυξάνονται περισσότερο οι εισαγωγές. Όλοι οι αναλυτές κοιτάμε την αύξηση καθαρών εξαγωγών, δηλαδή το αλγεβρικό άθροισμα ανάμεσα σε εξαγωγές και εισαγωγές. Η συμβολή των καθαρών εξαγωγών το 2024 στο ΑΕΠ ήταν -1,4% και το 2025 η ΕΕ εκτιμά ότι θα είναι -0,4%. Αυτό σημαίνει ότι ένας από τους βασικούς άξονες της οικονομικής ιδεολογίας του μητσοτακισμού δεν λειτουργεί. Από την άλλη, οι επενδύσεις επίσης αυξάνονται, αλλά είναι τόσο μικρές που η συμβολή τους στην ανάπτυξη του ΑΕΠ δεν ξεπερνά το 0,8-0,9%. Εξακολουθεί, λοιπόν, όλη η μεγέθυνση να προέρχεται από την ιδιωτική κατανάλωση.
Οι επενδύσεις που παρουσιάζονται χρηματοδοτούνται κυρίως από ευρωπαϊκά ταμεία. Πόσο επηρεάζουν την οικονομία μακροπρόθεσμα;
Η μεγέθυνση των επενδύσεων τα τελευταία δύο χρόνια προέρχεται σε σημαντικότατο βαθμό από πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης. Αν εκλείψουν αυτοί το 2026, που αυτό θα συμβεί, πώς θα συνεχιστεί η μεγέθυνση; Μεγάλο ερωτηματικό αυτή τη στιγμή. Αν δεν καταφέρουν αύξηση της παραγωγικής βάσης με βιώσιμη εξέλιξη για μια πενταετία, θα έχει γίνει μια τρύπα στο νερό. Δείτε τους πόρους που πήρε η κυβέρνηση στην πανδημία: 70 δισ. Τι παρήγαγε; Πόσο μεγάλωσε η πίτα; Αυξήθηκε η παραγωγικότητα; Κάθε άλλο. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ΕΕ, η πραγματική αύξηση των αμοιβών εργασίας (% ετήσια μεταβολή) το 2023 ήταν αρνητική ( -0,9) στην Ελλάδα όσο και στην ευρωζώνη και το 2024 προβλέπεται ότι θα αυξηθεί κατά 1,5% στην Ελλάδα, 1,8% στην Ευρωζώνη και 2,2% στην Ευρώπη των 27. Δηλαδή, ενώ ξεκινάμε από πάρα πολύ χαμηλό επίπεδο, οι αυξήσεις των πραγματικών μισθών είναι μικρότερες από τις χώρες της Ευρώπης.
Το ότι η οικονομική πολιτική της κυβέρνησης κάνει τους πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους, είναι συμπέρασμα και του ΟΟΣΑ. Παρόλα αυτά η κυβέρνηση επιμένει στον ίδιο δρόμο με τη φορολογία της. Γιατί;
Γιατί το οικονομικό της υπόδειγμα είναι να μεγαλώσει ο πλούτος και κατόπιν μέσω των επενδύσεων θα αρχίσουν να διαχέουν τη μεγέθυνση προς τα κάτω. Το χειρότερο είναι ότι η κυβέρνηση επιμένει να επιχειρεί να προσελκύσει πλούτο από το εξωτερικό. Δεν αντιλαμβάνεται ότι χρειάζεται να επενδύσουν οι έλληνες επιχειρηματίες, μέσω της εθνικής αποταμίευσης και ειδικά της αποταμίευσης των νοικοκυριών, που εξακολουθεί να είναι αρνητική. Είναι βαθιά ιδεολογική η πολιτική της και την εφαρμόζει χωρίς αντιπολίτευση. Πώς νομίζετε ότι κατάφερε ο Ερντογάν να ασκήσει την οικονομική του πολιτική 2002-2011; Χωρίς αντιπολίτευση, χωρίς συνδικάτα. Ούτε εδώ υπάρχουν. Αν ο κόσμος δεν δημιουργήσει θετικές προσδοκίες, δεν διεκδικήσει, πώς η κυβέρνηση θα πιεστεί να αλλάξει κάτι; Αυτή είναι η ιδεολογία τους.
Ο ΟΟΣΑ καταδεικνύει στην Ελλάδα την υψηλή φορολογία. Μάλιστα οι εισπράξεις από φόρους είναι 39,8% του ΑΕΠ, όταν στις 36 χώρες του ΟΟΣΑ είναι 10%. Η κυβέρνηση χαρακτηρίζει τις προτάσεις για μείωση των φόρων «λαϊκισμό». Είναι έτσι;
Λαϊκισμός είναι να μην αυξάνει τους φόρους από τις άλλες πηγές. Είμαστε σε εποχή που όλο μειώνονται φόροι. Και πώς θα λειτουργήσει το κράτος; Πώς νομίζετε ότι ανεβαίνει το δημόσιο χρέος; Γιατί απλούστατα το κράτος έχει χαμηλώσει τόσο πολύ έμμεσους και άμεσους φόρους, που μαζί με τη φοροδιαφυγή και τη φοραποφύγη, δεν μπορεί να συλλάβει τη φορολογητέα ύλη για να λειτουργήσει. Δυστυχώς, έχουμε μάθει να συζητάμε με βάση το πλαίσιο που θέτουν οι κυβερνώντες, και συντηρείται μια κατάσταση από όπου δεν μπορούμε να ξεφύγουμε. Να πω και κάτι ακόμα. Αν τηρήσει τις δεσμεύσεις του ο Τραμπ θα προκαλέσει μείωση της ανεξαρτησίας της Κεντρικής Τράπεζας, ώστε να είναι υποκείμενη στη λαϊκή κυριαρχία. Θα είναι σημαντική αλλαγή, διότι υποχρεωτικά θα ακολουθήσει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα. Προς αυτή την κατεύθυνση τι πίεση θα ασκήσουμε; Άσχετα που είναι ο Τραμπ που θα την προκαλέσει.
Η αντιπολίτευση ποια ζητήματα θα έπρεπε να αναδεικνύει;
Σύσσωμη θα έπρεπε να είχε κάνει μια επιτροπή εργασίας για να δει ποιοι μνημονιακοί νόμοι μπορούν να περιοριστούν και να κατανοήσει ποιους βαθμούς ελευθερίας έχουμε. Από εκεί και πέρα, δεν πρέπει να παράγονται πρωτογενή πλεονάσματα παραπάνω από αυτά που μας υποχρεώνουν, και θα έπρεπε να βρεθούν μέτρα να μειωθεί το βάρος στα νοικοκυριά, όπως να μειωθεί ο ΦΠΑ σε ορισμένα βασικά αγαθά ή οριζόντια στο 17%. Ακόμα, να επαναπροσδιοριστούν οι δημόσιες επενδύσεις και να βελτιωθούν οι επενδύσεις των ιδιωτών.
Ιωάννα Δρόσου, Παύλος Κλαυδιανός
