Συμπληρώνονται 60 χρόνια από τα Ιουλιανά, μια κινηματική έκρηξη που επηρέασε σημαντικά τη σύγχρονη πολιτική ιστορία της χώρας μας. Έχουν γραφτεί πολλά και μένει να γραφτούν κι άλλα. Η μελέτη του Κωνσταντίνου Λαμπράκη για τα Ιουλιανά προσθέτει πολύτιμες πληροφορίες και μια εύστοχη ανάλυση των γεγονότων, εστιάζοντας στους δρώντες και στον πολιτικό ρόλο των διαδηλώσεων.
Η πρώτη αρετή της μελέτης είναι πως καταδεικνύει την αλληλεπίδραση των θεσμικών και των κινηματικών δρώντων, σε πείσμα των αναλυτών με δεξιό πολιτικό προσανατολισμό που προσπαθούν να παρουσιάσουν το πλήθος των συμμετεχόντων στα Ιουλιανά ως απλούς χειροκροτητές μεγάλων ανδρών χωρίς δυνατότητα αυτόνομης παρέμβασης στα πολιτικά πράγματα.
Η δεύτερη αρετή του είναι η επαρκής τεκμηριωτική βάση (αποδελτίωση πολλών εφημερίδων, αρχειακό υλικό και συνεντεύξεις), η χρήση εννοιολογικών εργαλείων της Συγκρουσιακής Πολιτικής που δύνανται να αποσυσκευάσουν τη δυναμική των κινητοποιήσεων, και ο συνδυασμός ποιοτικών και ποσοτικών επιχειρημάτων που οικοδομεί πιο στέρεες ερμηνείες.
Η τρίτη αρετή του είναι η διερεύνηση του ρόλου της τοπικής αυτοδιοίκησης και των αυτοδιοικητικών αρχών στην οργάνωση των κινητοποιήσεων, που κάνει ακόμα πιο ευκρινή την εικόνα που έχουμε για την οργανωτική υπεροπλία της ΕΔΑ έναντι της ΕΚ. Συμπεραίνει δε πολύ σωστά ότι το ποσοστό των κινητοποιήσεων που οργανώθηκαν από τα δύο κόμματα είναι τέτοιο που δεν μας επιτρέπει να μιλάμε για «αυθόρμητο» και «ακαθοδήγητο» πλήθος.
Η τέταρτη αρετή του είναι η αποκατάσταση του σπιράλ κινητοποίησης-καταστολής και η αναγωγή του στον βασικό λόγο της εξάντλησης των διαδηλωτών, παρουσιάζοντας ισορροπημένα το ρόλο της ΕΔΑ («πυροσβέστης», αλλά κυρίως βασικός οργανωτής).
Τέλος, δύο παρατηρήσεις: Πολύ σωστά παρατηρεί ο συγγραφέας ότι περισσότερες κινητοποιήσεις έλαβαν χώρα στις αστικές από ό,τι στις αγροτικές περιοχές, συνδέοντας αυτό το εύρημα με την πολιτική κληρονομιά του ΕΑΜικού κινήματος. Θα μπορούσαμε να συμπληρώσουμε ότι η διαφορά αυτή προκύπτει και από τον διαφορετικό βαθμό πολιτικού ελέγχου στις πόλεις και στα χωριά, συνδέοντάς τη με τη διαφορετική δομή πολιτικών ευκαιριών στα δύο κοινωνικά περιβάλλοντα. Ομοίως, η γεωγραφική διασπορά των κινητοποιήσεων που υπεραντιπροσωπεύονται στις «Νέες χώρες» οφείλεται –εκτός από την παραδοσιακή αντιπαλότητα προς το Στέμμα, την οποία σωστά σημειώνει ο συγγραφέας– και στη διαφορά κοινωνικο-οικονομικού δυναμισμού των μικρών και μεγάλων αστικών κέντρων της Βορείου Ελλάδος.
Δημήτρης Παπανικολόπουλος
Η ΕΠΟΧΗ
