Ένας εναλλακτικός τίτλος θα μπορούσε να είναι “Κάνναβη: πως να μην χάσουμε άλλη μια χρυσή ευκαιρία”, που ήταν και η αρχική επιλογή. Οι μιντιακές εξελίξεις όμως των τελευταίων ημερών, οι προβοκατόρικες συλλήψεις ασθενών και η υστερική παραπληροφόρηση με έκαναν να αλλάξω γνώμη. Εν έτη 2017 με την απεριόριστη διάθεση εξειδικευμένης πληροφορίας και επιστημονικής γνώσης που προσφέρει το διαδίκτυο, η άγνοια, η συκοφάντηση και η παραπληροφόρηση είναι συνειδητές -και κατακριτέες- επιλογές.
Ενώ σε όλο τον κόσμο η Κάνναβη απελευθερώνεται και προσφέρει λύσεις για την οικονομία και την εργασία, παράλληλα με την διασφάλιση της δημόσιας υγείας, στην Ελλάδα το επίπεδο του πολιτικού διαλόγου χαρακτηρίζεται από αμάθεια, λαϊκισμό, αντιεπιστημονικότητα και ιδεοληψίες. Η Κάνναβη εγείρει ακόμα αυτοματοποιημένα συντηρητικά ανακλαστικά σε ένα κομμάτι του πολιτικού προσωπικού, των δημοσιογράφων και του πληθυσμού που την έχει ταυτίσει με την παραβατικότητα και το περιθώριο. Αν και υπάρχει σημαντική μεταστροφή της κοινής γνώμης τα τελευταία χρόνια, η Κάνναβη δεν παύει να δαιμονοποιείται ακόμα ως επικίνδυνο ναρκωτικό από ορισμένους, να αποτελεί θέμα ταμπού, καθώς και μια καυτή επικοινωνιακή πατάτα στα χέρια της εκάστοτε διοίκησης.
Σε όλους όσους προσπαθούν να πανικοβάλλουν και να φοβίσουν την κοινή γνώμη σπέρνοντας επιχειρήματα ηθικού πανικού, αλλά και σε όσους συμμετέχουν στην δαιμονοποίηση και συκοφάντηση της Κάνναβης, έχουμε να απαντήσουμε μόνο με τα πιο πρόσφατα επιστημονικά δεδομένα και έρευνες για τις ιατρικές εφαρμογές και τα θεραπευτικά οφέλη της Κάνναβης [1, 2]. Οι μύθοι γύρω από την Κάνναβη καταρρίπτονται [3], η αλήθεια και τα επιστημονικά δεδομένα παίρνουν την θέση της ιδεοληψίας. Η Κάνναβη είναι λιγότερο βλαβερή και εθιστική από τα νόμιμα αλκοόλ και καπνό [4], έχει σημαντική θεραπευτική και φαρμακολογική δράση [5] και ιστορία χρήσης από τον άνθρωπο πολλών χιλιάδων χρόνων [6].
Ναι δεν φοβόμαστε και επιδιώκουμε να μιλήσουμε για μια συνολική νόμιμη ρύθμιση της παραγωγής και διάθεσης της Κάνναβης στους ενήλικες πολίτες αυτής της χώρας και της καλλιέργειας για προσωπική χρήση. Η υπεύθυνη ευφορική χρήση είναι θεραπευτική για τους περισσότερους. Η προβληματική χρήση, η κακή ποιότητα, οι ποικιλίες με πολύ υψηλό THC και η κοινωνική βλάβη είναι απόρροια της απαγόρευσης και της παρανομίας. Η απαγόρευση πρέπει να καταργηθεί ως μη γενόμενη και η Κάνναβη να ρυθμιστεί ως ένα ακόμα αρωματικό, θεραπευτικό, διατροφικό και βιομηχανικό φυτό- αγροτικό προϊόν.
Έχει πλέον αποδειχθεί ότι η απαγόρευση της Κάνναβης τον προηγούμενο αιώνα στηρίχθηκε σε μια μεθοδευμένη προπαγάνδα σπίλωσης που είχε οικονομικά και φυλετικά κίνητρα [7- 10]. Τα απαγορευτικά επιχειρήματα αναπαράγονται πλέον κυρίως από ομάδες πίεσης που χρηματοδοτούνται από την φαρμακοβιομηχανία (καθώς και από τις βιομηχανίες αλκοόλ και τσιγάρων) [11]. Οι ίδιες εταιρίες χρηματοδοτούν επίσης επιστήμονες και έρευνες που υποστηρίζουν την απαγορευτική ατζέντα και αναπαράγονται διαρκώς από τα συστημικά ΜΜΕ [12- 16], αλλά και έρευνες για τα συνθετικά κανναβινοειδή. Από τη μία η φαρμακοβιομηχανία υποστηρίζει δηλαδή την απαγόρευση του φυτού και από την άλλη προσπαθεί να πατεντάρει τα συστατικά του και να εμπορευθεί αποκλειστικά τα κανναβινοειδή στην συνθετική τους κυρίως μορφή [17-19]. Όσοι συνεχίζουν να υποστηρίζουν τις εγκληματικές απαγορευτικές πολιτικές που έχουν προκαλέσει μεγαλύτερη ζημιά από τις ίδιες τις ουσίες [20- 22] και συμβάλλουν στην προπαγανδιστική δαιμονοποίηση της Κάνναβης, θα τους κρίνει η ιστορία. Το σίγουρο είναι ότι εξυπηρετούν πρωτίστως τα συμφέροντα του οργανωμένου εγκλήματος και όχι το δημόσιο συμφέρον.
Στην καθημερινότητα η Κάνναβη έχει μπει στην ζωή ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού, διαπερνάει τις κοινωνικές τάξεις και σχεδόν κάθε οικογένεια έχει ένα άτομο που καταναλώνει Κάνναβη, τακτικά ή περιστασιακά. Η ελληνική κοινωνία όμως μετά από πολλά χρόνια συνεχιζόμενης κρίσης δείχνει πιο φοβισμένη και απογοητευμένη από ποτέ. Πολύς κόσμος προτιμάει να μην δίνει στόχο και να μην μιλάει δημόσια για την Κάνναβη, πόσο μάλλον να την διεκδικεί μέσα από τις πράξεις του.
Ο χρήστης Κάνναβης στην Ελλάδα λόγω τη παρανομίας και της περιθωριοποίησης, διακατέχεται από ένα φοβικό και ενοχικό σύνδρομο, στο οποίο συμβάλλει και η διαρκής δημοσιοποίηση συλλήψεων για μικροποσότητες σε όλη την Επικράτεια. Οι περισσότεροι ασθενείς, εκτός από ορισμένους που καλλιεργούν το φάρμακό τους ή χρησιμοποιούν εισαγόμενα φυσικά σκευάσματα, δεν διεκδικούν ακόμα δημόσια, επώνυμα και συντεταγμένα τη νομιμοποίηση του φυτού της Κάνναβης. Είναι γεγονός επίσης ότι στην Ελλάδα δεν έχουμε ανεπτυγμένη τόσο έντονα την κουλτούρα της Κάνναβης, όπως βλέπουμε σε άλλες χώρες που ήδη από τις δεκαετίες 1960-1970 την εξαπλώνουν, παράλληλα με την επιχειρηματικότητα γύρω από αυτήν. Σαν αποτέλεσμα δεν υπάρχει ένα συμπαγές κίνημα δημόσιας διεκδίκησης στην Ελλάδα για την Κάνναβη και η Διοίκηση δεν πιέζεται όσο πρέπει από την κοινή γνώμη για να αλλάξει τους νόμους θαρραλέα και αποφασιστικά.
Από το 2005 που διοργανώνουμε σαν δίκτυο Ηλιόσποροι το Αντιαπαγορευτικό φεστιβάλ [23], την πιο διαχρονική, δημόσια και μαζική δράση για την Κάνναβη, καθώς και την αντίστοιχη εκστρατεία ενημέρωσης και διεκδίκησης [24], διαπιστώνουμε όμως ότι μια σημαντική κρίσιμη μάζα από πλευράς της κοινωνίας είναι πιο έτοιμη από ποτέ για να δεχθεί μια σύγχρονη πολιτική για την Κάνναβη. Οι καταναλωτές και οι παραγωγοί είναι περισσότεροι από ποτέ, όπως και τα χρήματα που σπαταλώνται κάθε μήνα για αγορές κάνναβης, που καταλήγουν τελικά στην μαύρη αγορά και τις εγκληματικές οργανώσεις. Στην Ελλάδα καταναλώνονται με πολύ συντηρητικές εκτιμήσεις 200-300 κιλά Κάνναβης ημερησίως, δηλαδή περίπου 2 τόνοι κάθε βδομάδα ή περίπου 8 τόνοι Κάνναβης το μήνα. Με τιμές λιανικής αγοράς στα 8 ευρώ το γραμμάριο κατά μέσο όρο μας κάνει 64 εκατομμύρια ευρώ το μήνα ή 768 εκατομμύρια ευρώ το χρόνο. Η Πολιτεία όσο υποστηρίζει το καθεστώς της απαγόρευσης αφήνει τα νέα παιδιά και τους ασθενείς εκτεθειμένους στο οργανωμένο έγκλημα, περισσότερο απ ότι θα ήταν σε ένα ελεγχόμενο πλαίσιο νομιμότητας με περιορισμούς και όρια ηλικίας στην πρόσβαση, μέσα από αδειοδοτημένα σημεία πώλησης.
Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ σε επίπεδο διακηρύξεων από τη πλευρά ορισμένων βουλευτών και του ίδιου του Πρωθυπουργού (που έχει υπογράψει τα αιτήματα της Αντιαπαγορευτικής μας εκστρατείας από το 2010) είναι φιλικά προσκείμενη σε μια μεταρρύθμιση της νομοθεσίας για την Κάνναβη, ιδιαίτερα για την ιατρική χρήση. Παρόλα αυτά βλέπουμε ότι συνυπολογίζει το όποιο πολιτικό και επικοινωνιακό κόστος απέναντι στο συντηρητικό κομμάτι της ελληνικής κοινωνίας, ιδιαίτερα υπό το πρίσμα της οριακής πλειοψηφίας, και δεν προχωράει σε μια θαρραλέα και ολοκληρωμένη μεταρρύθμιση όπως αυτή που προτείνει το δίκτυο Ηλιόσποροι [25]. Σε 10 χρόνια από σήμερα που η απαγόρευση της Κάνναβης θα φαντάζει τόσο παράλογη όσο η απαγόρευση του αλκοόλ τον προηγούμενο αιώνα, οι πολιτικοί θα διαπιστώσουν ότι το πολιτικό, οικονομικό και κοινωνικό κόστος της απαγόρευσης είναι πολύ μεγαλύτερο από το όποιο πιθανό πολιτικό κόστος μιας θαρραλέας πολιτικής μεταρρύθμισης.
Από το καλοκαίρι που ανακοινώθηκε από τον Πρωθυπουργό η πρωτοβουλία για νομιμοποίηση της ιατρικής χρήσης της Κάνναβης και η τοποθέτησή της στην κατηγορία Β των ελεγχόμενων ουσιών, μέχρι τις τελευταίες δηλώσεις του Υπουργού Υγείας, που ενέτειναν την σύγχυση και τα αναπάντητα ερωτήματα [26] αλλά ξεκαθάρισαν την θέση του Υπουργείου, δεν έχει σημειωθεί ουσιαστική θετική πρόοδος πάνω στο θέμα. Αντίθετα είχαμε συλλήψεις 2 ασθενών (Χρίστος Ριγανάς και Κωνσταντίνος Σύρος) που έχουν δηλώσει στις αρχές ότι καλλιεργούν κάνναβη για ιατρική χρήση μετά από καταγγελίες και τιμωρητικές εισαγγελικές παρεμβάσεις λόγω του ότι δημοσιοποίησαν σε ΜΜΕ τις περιπτώσεις τους.
Οι περισσότεροι από τους 250.000 ασθενείς στην Ελλάδα που μπορούν να λάβουν εν δυνάμει το φυσικό φάρμακο Κάνναβη δεν μπορούν να περιμένουν άλλο. Δεν είναι δυνατόν να έχουμε ακόμα συλλήψεις για κατοχή κάνναβης για προσωπική χρήση, ιδιαίτερα των ασθενών. Η αποσπασματική, διστακτική και μη-εμπεριστατωμένη προσέγγιση που ακολουθεί η κυβέρνηση στο θέμα της ιατρικής χρήσης της Κάνναβης και η διαφαινόμενη εφαρμογή αποτυχημένων μοντέλων όπως αυτό της Τσεχίας και (το πρώιμο) του Ισραήλ, δεν είναι καλά σημάδια για το μέλλον.
Οι ασθενείς για την θεραπεία τους σε όλο τον κόσμο, και στην Ελλάδα, προτιμούν την ξηρή ουσία και το φυσικό εκχύλισμα, όπου συνυπάρχουν και συνεργάζονται τα κανναβινοειδή (entourage effect) σε διαφορετικές συγκεντρώσεις ανάλογα με την πάθηση. Το πλαίσιο που παρουσίασε ο Υπουργός Υγείας στις πρόσφατες δηλώσεις του αφορά για αρχή πολύ λίγους ασθενείς και λίγες πολυεθνικές φαρμακευτικές εταιρίες που διαθέτουν τα ελάχιστα εγκεκριμένα (πανάκριβα και κατά βάση συνθετικά) φάρμακα με απομονωμένα κανναβινοειδή που κυκλοφορούν στο εμπόριο και θα εισάγουν μετά από αδειοδότηση από τον ΕΟΦ. Δεν αφορά μια ολοκληρωμένη πολιτική για την ιατρική χρήση της Κάνναβης που λαμβάνει υπόψη τις ανάγκες και το συμφέρον των ασθενών.
Ενώ θα μπορούσε να αξιοποιήσει τις διεθνείς καλές πρακτικές (Ουρουγουάη, ΗΠΑ, Καναδάς, Ισπανία, Ολλανδία) διαμορφώνοντας ένα καινοτόμο και προοδευτικό μοντέλο που θα συνδυάζει την κοινωνική και οικονομική/ εμπορική διάσταση, διαλέγει τον πεπερασμένο και χωρίς προοπτικές δρόμο του κρατικού μονοπωλίου, των δίγραμμων συνταγών, τη διάθεση μόνο εγκεκριμένων φαρμάκων μέσω ΕΟΠΠΥ/ φαρμακείων και τα φαρμακευτικά πρότυπα στην μεταποίηση που θα ωφελήσουν τελικά λίγες μόνο (μεγάλες) εταιρίες που θα επιδιώξουν υψηλές επενδύσεις και όχι τους μικρομεσαίους παραγωγούς και μεταποιητές που είναι η ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας.
Η διάθεση στην Ελληνική αγορά από εγχώριους παραγωγούς θα είναι ασύμφορη καιχρονοβόρα με αποτέλεσμα οι ασθενείς να έχουν στην διάθεσή τους μόνο τα εγκεκριμένα εισαγόμενα φάρμακα τα οποία θα αργήσουν να κυκλοφορήσουν. Το να θεωρηθεί δε νόμιμο μόνο το σκεύασμα ή το φάρμακο και όχι το ίδιο το φυτό, είναι ο απόλυτος παραλογισμός. Οι καθυστερήσεις στην τροποποίηση του νομοθετικού πλαισίου δίνουν την αίσθηση ότι μοιράζεται ήδη η πίτα προκαταβολικά, ενώ αν δεν θεσμοθετηθούν τα αδειοδοτημένα σημεία πώλησης, η διάθεση ξηρής δρόγης, η αυτοκαλλιέργεια και οι μη-κερδοσκοπικές ιατρικές λέσχες κάνναβης θα είναι τελικά εις βάρος της οικονομίας και των ασθενών, οι οποίοι θα καταλήγουν πάλι στην μαύρη αγορά που θα έχει χαμηλότερες τιμές και μεγαλύτερη ποικιλία.
Σε όλο τον κόσμο οι πολιτικές που στηρίζονται στην αποποινικοποίηση της χρήσης και κατοχής, καθώς και στα οφέλη της νόμιμης διάθεσης της Κάνναβης, κερδίζουν συνεχώς έδαφος έναντι της απαγόρευσης και της καταστολής [27- 30]. Στόχος γίνεται πλέον η διασφάλιση της δημόσιας υγείας, η μείωση της βλάβης και των εσόδων του οργανωμένου εγκλήματος, καθώς και τα οικονομικά οφέλη για τα δημόσια ταμεία. Τα αποτελέσματα δε είναι θεαματικά όπου έχει ρυθμιστεί η νόμιμη διάθεση της Κάνναβης: μείωση των θανάτων, της χρήσης και της εξάρτησης από οπιοειδή φάρμακα [31- 34], μείωση της χρήσης από ανήλικους και σταθερή χρήση από τον ενήλικο πληθυσμό [35- 39], μείωση των θανατηφόρων αυτοκινητιστικών ατυχημάτων [40] και των κρουσμάτων ενδο-οικογενειακής βίας [41, 42], μείωση της εγκληματικότητας και των συλλήψεων [43- 45], εξοικονόμηση πόρων και προσωπικού από την αστυνομία και τις δικαστικές αρχές [46, 47], βελτίωση της ποιότητας ζωής των ασθενών [48], και βέβαια σημαντικά οικονομικά οφέλη [49, 50].
Δεν χρειάζεται να ανακαλύψουμε τον τροχό, ούτε να κάνουμε κάτι ριζοσπαστικό που δεν έχει γίνει αλλού. Χρειάζεται απλά να αντιμετωπίσουμε το ζήτημα με λογική, αποφασιστικότητα και στη βάση των καλών διεθνών πρακτικών [51- 57]. Να συνδυάσουμε τα καλύτερα στοιχεία που βλέπουμε να εφαρμόζονται με επιτυχία σε άλλες χώρες και να τα προσαρμόσουμε στα ελληνικά δεδομένα και κουλτούρα.
Στις ΗΠΑ που τα προηγούμενα χρόνια πρωτοστάτησαν στον πόλεμο εναντίων της κάνναβης, με τη χρήση των δημοψηφισμάτων 29 Πολιτείες έχουν πλέον νομιμοποιήσει την ιατρική της χρήση και 6 από αυτές έχουν νομιμοποιήσει την γενική χρήση από τους ενήλικες πολίτες [58]. Στις περισσότερες πολιτείες έχει νομιμοποιηθεί και η αυτοκαλλιέργεια τεσσάρων μέχρι 24 φυτών, καθώς και ο θεσμός των φροντιστών ασθενών [59]. To 2016 οι νόμιμες πωλήσεις κάνναβης στις ΗΠΑ αυξήθηκαν κατά 30% και έφτασαν τα 6.7 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ αναμένεται να ξεπεράσουν τα 20 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2021 σημειώνοντας ένα σταθερό ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης της τάξης του 25%. Ένας εντυπωσιακός ρυθμός ανάπτυξης μεγαλύτερος και από την χρυσή εποχή των εταιριών τεχνολογίας [60] που έχει ήδη δημιουργήσει 150 χιλιάδες θέσεις εργασίας και θα δημιουργήσει περισσότερες θέσεις εργασίας μέχρι το 2020 από τον κατασκευαστικό τομέα [61]. Το Κολοράντο των 5.5 εκατομμυρίων κατοίκων, που έχει νομιμοποιήσει την γενική χρήση από ενήλικες, ξεπέρασε το 1.2 δισεκατομμύρια ευρώ σε πωλήσεις νόμιμης Κάνναβης το 2016, από τα οποία 200 εκατομμύρια κατέληξαν στα δημόσια ταμεία μέσω της φορολόγησης αλλά και σε κοινωνικές υποδομές [62, 63].
Η παγκόσμια αγορά της Κάνναβης για ιατρική και φαρμακευτική χρήση αναμένεται να ξεπεράσει τα 55 δισεκατομμύρια δολάρια μέχρι το 2025 σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα [64], ενώ σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία του ΟΗΕ περισσότερα από 182 εκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο καταναλώνουν Κάνναβη [65], της οποίας η παγκόσμια (παράνομη) αγορά εκτιμάται ότι ξεπερνάει τα 145 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως [66]. Στην Ευρώπη ένας στους οκτώ πολίτες έκανε χρήσης κάνναβης το τελευταίο έτος [67], ενώ για την Ελλάδα υπολογίζεται αυτό το ποσοστό γύρω στο 9-10% ανάμεσα στον γενικό πληθυσμό και τη νεολαία [68].
Σε όλο τον κόσμο υπάρχει αναβρασμός γύρω από την Κάνναβη και πολλές χώρες έχουν ήδη αλλάξει ή ετοιμάζονται να αλλάξουν τη νομοθεσία τους. Από την Ουρουγουάη [69], το Μεξικό [70], την Αργεντινή [71] και την Χιλή [72], μέχρι τον Καναδά [73], την Αυστραλία [74], το Ισραήλ [75] και πολλές χώρες της Ευρώπης [76] υπάρχει μια σημαντική κινητικότητα σε ότι αφορά τη νόμιμη ρύθμιση της Κάνναβης και ιδιαίτερο επενδυτικό ενδιαφέρον για την ιατρική/ φαρμακευτική, διατροφική και βιομηχανική εφαρμογή της.
Η παγκόσμια αγορά των τροφίμων από Κάνναβη αποτιμάται στα 200 εκατομμύρια ευρώ, ενώ η αντίστοιχη Ευρωπαϊκή στα 40 εκατομμύρια ευρώ με σταθερά αυξητικές τάσεις τα τελευταία χρόνια [77]. Η αγορά των προϊόντων Κανναβιδιόλης -CBD- (φάρμακα, τρόφιμα, συμπληρώματα διατροφής) αναμένεται να αναπτυχθεί κατά 700% μέχρι το 2020 σύμφωνα με το περιοδικό Forbes [78] φτάνοντας τα 2.1 δισεκατομμύρια δολάρια, από τα οποία τα 450 εκατομμύρια δολάρια θα προέρχονται από προϊόντα CBD βιομηχανικής κάνναβης (Sativa L.).
Είναι στο χέρι της κυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ να επιδιώξει ένα προοδευτικό και ολοκληρωμένο πλαίσιο για τη νόμιμη διάθεση Κάνναβης για ιατρικούς- φαρμακευτικούς σκοπούς, που θα δώσει έμφαση στην εγχώρια, μικρομεσαία παραγωγή και μεταποίηση, στην έρευνα και στη διασφάλιση της δημόσιας υγείας και του δικαιώματος των ασθενών να προμηθεύονται και να καλλιεργούν νόμιμα το φάρμακό τους σε όποια μορφή το επιθυμούν, κόντρα στην συντήρηση και τον λαϊκισμό.
Η Κάνναβη μπορεί και πρέπει να γίνει αναπτυξιακή προτεραιότητα στην Ελλάδα που προσφέρει το ιδανικό κλίμα και τις γεωμορφολογικές συνθήκες για την ανάπτυξη ποιοτικών φυτών. Αλλιώς θα χάσουμε άλλη μια χρυσή παραγωγική ευκαιρία και όταν τελικά το πάρουμε απόφαση θα είναι ήδη πολύ αργά αφού η αγορά θα έχει ήδη μοιραστεί. Η Κάνναβη είναι το μέλλον και το απόλυτο εργαλείο για την παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας. Ας την αφήσουμε να μας οδηγήσει έξω από την κρίση.
Ο Μιχάλης Θεοδωρόπουλος είναι Σύμβουλος Περιβάλλοντος και Εφαρμογών Κάνναβης Ηλιόσποροι, ΚΑΝΝΑΒΙΟ, ENCOD, ICCI.
——————————————————————————————–
ΠΗΓΕΣ
[1] http://norml.org/pdf_files/NORML_Clinical_Applications_for_Cannabis_and_Cannabinoids.pdf
[2] https://gallery.mailchimp.com/7f494613c5ad4db1b93e647ad/files/2709264d-d5be-413c-88fd-1be010cfd943/gmipub_48442_substance_cannabis.pdf
[3] http://iliosporoi.net/katarriptontas-5-mythous-gia-tin-kannavi/
[4] http://www.thelancet.com/journals/lancet/article/PIIS0140-6736(07)60464-4/fulltext
[5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/28826544
[6] https://medicalmarijuana.procon.org/view.timeline.php?timelineID=000026
[7] https://www.huffingtonpost.com/the-influence/real-reasons-marijuana-is-banned_b_9210248.html
[8] https://ministryofhemp.com/truth/
[9] https://www.tni.org/files/download/rise_and_decline_ch1.pdf
[10] http://edition.cnn.com/2016/03/23/politics/john-ehrlichman-richard-nixon-drug-war-blacks-hippie/index.html
[11] https://www.theguardian.com/sustainable-business/2016/oct/22/recreational-marijuana-legalization-big-business
[12] http://www.esquire.com/lifestyle/health/a54160/big-pharma-against-legal-weed/
[13] https://www.usnews.com/opinion/articles/2014/12/08/pot-legalization-opponents-aim-to-protect-their-bottom-line
[14] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4089369/
[15] http://www.thedailychronic.net/2016/52390/big-alcohol-and-big-pharma-are-paying-politicians-to-block-marijuana-legalization/
[16] https://www.huffingtonpost.com/allen-frances/opioid-companies-lobby-ag_b_11287182.html
[17] http://www.mintpressnews.com/213030-2/213030/
[18] https://www.ganjapreneur.com/big-pharma-cannabis-monopoly-ganja-law/
[19] https://motherboard.vice.com/en_us/article/ezp5qm/big-pharma-marijuana-legalization
[20] http://www.unodc.org/documents/ungass2016//Contributions/Civil/OpenSociety/The_Economics_of_the_Drug_War_-_Unaccounted_Costs_Lost_Lives_Missed_Opportunities.pdf
[21] https://www.globalcommissionondrugs.org/reports/ , http://www.tdpf.org.uk/sites/default/files/Cost-Effectiveness.pdf
[22] https://www.researchgate.net/publication/6126757_The_Toxicology_of_Cannabis_and_Cannabis_Prohibition
[23] https://legaliseprotestival.blogspot.gr/
[24] http://iliosporoi.net/12-chronia-antiapagoreftiko-festival-ke-ekstratia-ilektroniki-ekdosi-gia-elefthero-katevasma/
[25] http://iliosporoi.net/protasis-gia-ena-olokliromeno-montelo-nomimis-rythmisis-tis-kannavis/
[26] http://cannabisnews.gr/i-apantisi-tou-ypourgou-ygeias-gia-tin-kannavi-pou-afise-polla-erotimata-anapantita/
[27] http://healthycanadians.gc.ca/task-force-marijuana-groupe-etude/framework-cadre/alt/framework-cadre-eng.pdf
[28] http://www.ccsa.ca/Resource%20Library/CCSA-Cannabis-Regulation-Lessons-Learned-Report-2015-en.pdf
[29] http://www.emcdda.europa.eu/attachements.cfm/att_212362_EN_Legal%20supply%20cannabis_update%202016.pdf
[30] https://www.brookings.edu/wp-content/uploads/2016/07/Walsh-Uruguay-final.pdf
[31] https://jamanetwork.com/journals/jamainternalmedicine/article-abstract/1898878
[32] http://www.drugandalcoholdependence.com/article/S0376-8716(17)30076-5/abstract
[33] http://m.content.healthaffairs.org/content/35/7/1230
[34] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4392651/
[35] http://www.drugpolicy.org/sites/default/files/NewSolutions-MarijuanaReformRegulationWorks.pdf
[36] http://www.drugpolicy.org/sites/default/files/Marijuana_Legalization_Status_Report_101316.pdf
[37] https://www.cato.org/publications/policy-analysis/dose-reality-effect-state-marijuana-legalizations#full
[38] http://www.tdpf.org.uk/blog/success-portugal%E2%80%99s-decriminalisation-policy-%E2%80%93-seven-charts
[39] https://www.washingtonpost.com/news/wonk/wp/2016/12/21/one-of-the-greatest-fears-about-legalizing-marijuana-has-so-far-failed-to-happen/?utm_term=.5db6bc352d40
[40] http://ajph.aphapublications.org/doi/abs/10.2105/AJPH.2016.303577
[41] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pubmed/25134048 , https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4282761/
[42] https://www.duo.uio.no/bitstream/handle/10852/38219/Aalen-Peter.pdf?sequence=1
[43] http://ftp.iza.org/dp10522.pdf
[44] https://cdpsdocs.state.co.us/ors/docs/reports/2016-SB13-283-Rpt.pdf
[45] https://www.drugpolicy.org/sites/default/files/Drug_Policy_Alliance_Status_Report_Marijuana_Legalization_in_Washington_July2015.pdf
[46] https://www.crcr.org/wp-content/uploads/2016/04/The-Economic-Impact-of-Marijuana-Tax-and-Regulation-in-Colorado_031716.pdf
[47] http://www.ofm.wa.gov/reports/marijuana_impacts_2015.pdf
[48] http://www.drugandalcoholdependence.com/article/S0376-8716(17)30088-1/abstract
[49] http://www.mjpolicygroup.com/pubs/MPG%20Impact%20of%20Marijuana%20on%20Colorado-Final.pdf
[50] https://eufloracolorado.com/economic-effects-of-colorados-legalization-of-cannabis-2017/
[51] https://www.mcmasterforum.org/docs/default-source/product-documents/rapid-responses/examining-the-impact-of-decriminalizing-or-legalizing-cannabis-for-recreational-use.pdf?sfvrsn=8
[52] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4627877/
[53] http://www.emcdda.europa.eu/publications/pods/legal-supply-of-cannabis_en
[54] http://www.tdpf.org.uk/resources/publications/how-regulate-cannabis-practical-guide
[55] http://www.alicerap.eu/resources/documents/doc_download/185-policy-paper-5-cannabis-from-prohibition-to-regulation.html
[56] http://www.ijdp.org/article/S0955-3959(17)30001-4/abstract
[57] https://www.rand.org/pubs/testimonies/CT461.html
[58] http://www.governing.com/gov-data/state-marijuana-laws-map-medical-recreational.html
[59] https://medicalmarijuana.procon.org/view.resource.php?resourceID=000881
[60] https://www.forbes.com/sites/debraborchardt/2017/01/03/marijuana-sales-totaled-6-7-billion-in-2016
[61] https://www.forbes.com/sites/debraborchardt/2017/02/22/marijuana-industry-projected-to-create-more-jobs-than-manufacturing-by-2020
[62] http://www.marketwatch.com/story/marijuana-tax-revenue-hit-200-million-in-colorado-as-sales-pass-1-billion-2017-02-10
[63] http://www.thecannabist.co/2017/02/09/colorado-marijuana-sales-2016/73415/
[64] http://www.grandviewresearch.com/press-release/global-medical-marijuana-market
[65] https://www.unodc.org/doc/wdr2016/WORLD_DRUG_REPORT_2016_web.pdf4
[66] https://www.unodc.org/documents/wdr/WDR_2009/WDR2009_Cannabis_Market.pdf , http://www.cicad.oas.org/drogas/elinforme/informeDrogas2013/laEconomicaNarcotrafico_ENG.pdf
[67] http://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/4135/TD0217210ENN.pdf
[68] http://www.emcdda.europa.eu/system/files/publications/4541/TDAT17001ELN.pdf
[69] http://www.drugpolicy.org/sites/default/files/Fact_Sheet_Marijuana_Legalization_in_Uruguay_0.pdf, https://www.swansea.ac.uk/media/Uruguay%20Situation%20Analysis.pdf, http://www.ijdp.org/article/S0955-3959(17)30055-5/pdf
[70] https://www.washingtonpost.com/news/worldviews/wp/2017/06/21/mexico-just-legalized-medical-marijuana/?utm_term=.f57e4cf39de0
[71] http://www.drugpolicy.org/news/2017/04/argentina-legalizes-medical-marijuana
[72] https://www.reuters.com/article/us-chile-marijuana/chilean-pharmacies-begin-marijuana-medicine-sales-in-first-for-latam-idUSKBN1862OE
[73] https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-04-20/canada-s-plan-to-be-the-world-leader-in-legal-weed
[74] http://www.news.com.au/lifestyle/health/medical-marijuana-legal-in-australia-what-it-means-for-you/news-story/b61f0238f84be843855c20605bc17ed1
[75] http://www.jpost.com/Business-and-Innovation/Medical-cannabis-could-be-worth-more-to-Israel-than-natural-gas-412302
[76] http://iliosporoi.net/wp-content/uploads/modelanomimiskannabis-1.pdf
[77] http://eiha.org/media/2017/09/17-09-18-THC-Position-paper_EIHA.pdf
[78] https://www.forbes.com/sites/debraborchardt/2016/12/12/the-cannabis-market-that-could-grow-700-by-2020
Πηγή: TVXS
