Το ζήτημα της ουσιαστικής οικονομικής στήριξης των καλλιτεχνών και γενικότερα των ανθρώπων του πολιτισμού είναι πάλι επίκαιρο, λόγω των νέων μερικών ή ολικών λοκντάουν που επιβάλλουν όλες οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις, συμπεριλαμβανομένης της ελληνικής. Στην «Εποχή» του ερχόμενου Σαββάτου ασχολούμαστε με αυτό το θέμα με δύο άρθρα: το ένα ασκεί κριτική σε όσα συμβαίνουν στη χώρα μας και το άλλο αφορά κάποιες γενικές σκέψεις για τις τέχνες σε καιρούς πανδημίας, που επικεντρώνεται στην εμπειρία της Χιλής.
Εδώ δημοσιεύουμε εκείνο το μέρος της συνέντευξης που έδωσε ο Τζέρεμι Κόρμπιν, έξι ημέρες πριν από την αναστολή της κομματικής του ιδιότητας για την οποία έχουμε ήδη γράψει στην ιστοσελίδα μας [www.epohi.gr/article/37415/anestalh-h-kommatikh-idiothta-toy-kormpin], στον συγγραφέα και δημοσιογράφο Τζούλιετ Ζακ, το οποίο δημοσιεύτηκε στην ηλεκτρονική σελίδα του περιοδικού «Tribune», την 23η Οκτωβρίου 2020 [tribunemag.co.uk/2020/10/jeremy-corbyn-the-government-could-easily-afford-to-expand-arts-funding].
Ο Κόρμπιν αναφέρεται στη σημασία που έχουν οι τέχνες για τη ζωή των ανθρώπων των λαϊκών τάξεων, κυρίως των νέων, τονίζοντας ότι πρέπει να αυξηθεί η χρηματοδότησή τους από τον κρατικό προϋπολογισμό.
Ο πρώην επικεφαλής του Εργατικού Κόμματος μίλησε στον Τζούλιετ Ζακ στην εκπομπή του Suite (212), που μεταδίδεται από το ανεξάρτητο ραδιόφωνο του Λονδίνου, Resonance 104,4, και το κείμενο του «Tribune» είναι η ακριβής απομαγνητοφώνηση ενός μέρους της, με αποτέλεσμα να υπάρχουν τα γνωστά προβλήματα του προφορικού λόγου, τα οποία προσπαθήσαμε να αντιμετωπίσουμε κατά το δυνατόν στην ελληνική μετάφραση.
Χ.Γο.
Ένα πράγμα που με κέρδισε στην καμπάνια σου για την ηγεσία του Εργατικού Κόμματος το 2015 ήταν η αίσθηση ότι προσεγγίζεις την πολιτική με έναν καλλιτεχνικό τρόπο, η αίσθηση ότι έχεις ένα καλλιτεχνικό όραμα, και φυσικά οι δέκα σελίδες για την τέχνη στο πρόγραμμά σου. Το 2015 είπες ότι μέσα στον καθένα μας υπάρχει ένας ποιητής, ένας συνθέτης τραγουδιών, ένας καλλιτέχνης ή κάποιος που τον ενδιαφέρουν τα θέματα του πολιτισμού. Θέλω, λοιπόν, να μου πεις αν αυτή η άποψή σου για την τέχνη έπαιξε κάποιο ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτικού σου οράματος.
Έπαιξε πολύ σημαντικό ρόλο. Αυτός είναι ο λόγος που πιστεύω ότι ο τρόπος που οι άνθρωποι χρησιμοποιούν τη φαντασία τους και ο τρόπος που αντιμετωπίζουν την πραγματικότητα δεν διαχωρίζονται αναγκαστικά μεταξύ τους. Η ποίηση, για παράδειγμα, είναι γεμάτη συγκινήσεις και ιδέες. Είναι καλλιτεχνική, είναι περιγραφική, είναι ιστορική, είναι συναισθηματική, είναι προσωπική, είναι θυμωμένη, είναι ευτυχισμένη, είναι λυπημένη. Και υπάρχουν πολλοί συγγραφείς, ποιητές και καλλιτέχνες που προβληματίζονται βαθιά για διάφορα θέματα.
Αυτό που προσπαθούσα να πω στην καμπάνια μου για την ηγεσία ήταν ότι οφείλουμε να απελευθερώσουμε την καλλιτεχνική επιθυμία που υπάρχει μέσα κυρίως στους νέους ανθρώπους και να τους βοηθήσουμε να αφήσουν τη φαντασία τους να πετάξει, γιατί πολύ συχνά οι γνώσεις που τους δίνει το σχολείο αφορούν μόνο πολύ συγκεκριμένα θέματα. Κι εγώ όταν ήμουν 14 χρονών, ή περίπου τόσο, ένοιωθα ότι το σχολείο δεν μου έδινε τις ευκαιρίες να αναπτύξω τις όποιες ικανότητες είχα. Αυτό με έκανε αργότερα να σκεφτώ ότι ένας τρόπος να ενισχυθεί η καλλιτεχνική επιθυμία που έχουν μέσα τους οι άνθρωποι, ιδιαίτερα οι νέοι, θα ήταν να επιδοτείται η σχολική καλλιτεχνική εκπαίδευση, έτσι ώστε κάθε παιδί να μπορεί να μαθαίνει ένα μουσικό όργανο, να ασχολείται με το θέατρο, με τη ζωγραφική ή με άλλα είδη τέχνης.
Παρακολουθώντας από μέσα τις δραστηριότητες διάφορων τοπικών ερασιτεχνικών, θεατρικών ομάδων νέων, έχω διαπιστώσει ότι αυτό που συμβαίνει εκεί είναι εκπληκτικό: έρχονται νέοι άνθρωποι που δεν τα πηγαίνουν τόσο καλά στα μαθήματα του σχολείου, και ξαφνικά, με την ευκαιρία που τους δίνεται π.χ. να δημιουργήσουν κάτι, μόνοι τους ή σε συνεργασία με άλλους, ανακαλύπτουν τον εαυτό τους. Η απελευθέρωση των δυνατοτήτων που έχουν μέσα τους όλοι οι άνθρωποι είναι κάτι που με ενδιαφέρει πολύ. Το κίνημά μας, το εργατικό κίνημα, βασιζόταν πάντα στο συνδυασμό της πολιτικής τόσο με την επιστήμη, όσο και με την τέχνη.
Κάποια σπουδαία λογοτεχνικά έργα έχουν γραφτεί από ανθρώπους που έζησαν μια πολύ φτωχή και δύσκολη ζωή, και θέλησαν να γράψουν γι’ αυτήν. Τα ινστιτούτα των ανθρακωρύχων, από τον 18ο και τον 19ο αιώνα, είχαν πάντοτε βιβλιοθήκες, και ενθάρρυναν τους εργάτες να ασχολούνται με τη συγγραφή λογοτεχνικών και ποιητικών έργων. Υπάρχει μια μεγάλη παράδοση καλλιτεχνικής δημιουργίας στο εργατικό κίνημα. Έτσι, είμαι πολύ περήφανος για το πρόγραμμα που είχαμε για τον πολιτισμό στις εκλογές του 2019, το οποίο παρουσιάσαμε στο Βασιλικό Θέατρο του Στράτφορντ.
Αυτό που μου προκάλεσε το ενδιαφέρον στην καμπάνια σου για την ηγεσία ήταν ότι καταδίκασε με σαφήνεια τη λιτότητα στο χώρο του πολιτισμού. Μεταξύ του 2010 και του 2015 έγιναν περικοπές 82 εκατομμυρίων λιρών από τον προϋπολογισμό του Συμβουλίου Τεχνών της Αγγλίας1. Οι περικοπές στις δαπάνες για τις τέχνες έφτασαν σε ορισμένες περιπτώσεις μέχρι το 100% –αυτό συνέβη, για παράδειγμα, το 2013 στο Νιούκαστλ– και πολλοί οργανισμοί, εκτός Λονδίνου, που ασχολούνται με τις τέχνες διέκοψαν τη λειτουργία τους. Είναι αξιοσημείωτο ότι οι υπουργοί Πολιτισμού στις συντηρητικές κυβερνήσεις του Ντέιβιντ Κάμερον ήταν ή οικονομολόγοι ή λογιστές. Νομίζεις ότι αυτό έπαιξε κάποιο ρόλο, και ποια είναι η γνώμη σου για την πολιτική της σημερινής κυβέρνησης στον πολιτισμό;
Το ποσό που προβλέπεται για τις τέχνες στον κρατικό προϋπολογισμό είναι μικρό. Η κυβέρνηση θα μπορούσε να διατηρήσει στο ίδιο επίπεδο ή και να αυξήσει τη χρηματοδότηση του Συμβουλίου Τεχνών. Στην περίπτωση που για να το κάνει αυτό χρειαζόταν ένα οικονομικό επιχείρημα, θα μπορούσε κάποιος να της πει ότι η πολιτιστική βιομηχανία προσελκύει μεγάλο αριθμό τουριστών και συμβάλλει στην οικονομική ανάπτυξη, αν και εγώ πιστεύω ότι η τέχνη προσφέρει πολλά περισσότερα οφέλη – όχι μόνο αυτό.
Στα χρόνια της Θάτσερ οι Συντηρητικοί είχαν τρομοκρατηθεί από το ενδεχόμενο να είναι επικεφαλής των επιδοτούμενων θεάτρων σε όλη τη χώρα ένα τσούρμο σοσιαλιστών καλλιτεχνών. Ο καλός μου φίλος, βουλευτής Τόνι Μπανκς, που έχει πια πεθάνει, ήταν μέλος του Μητροπολιτικού Συμβουλίου του Λονδίνου το 1981, όταν επικεφαλής του ήταν ο Κεν Λίβινγκστον. Ο Τόνι ήταν ένας διακεκριμένος, αποτελεσματικός και ικανός πολιτικός, που ήθελε να είναι επικεφαλής της επιτροπής για τις τέχνες μόνο και μόνο για να χρηματοδοτεί τα λαϊκά θέατρα, και γενικώς τη λαϊκή τέχνη. Αγαπούσε πολύ τη Βασιλική Εταιρεία Σαίξπηρ, το Εθνικό Θέατρο κ.λπ., αλλά θεωρούσε εξίσου σημαντικό να χρηματοδοτεί καλλιτεχνικές δραστηριότητες σε όλες τις περιοχές του Λονδίνου.
Στις συζητήσεις που είχα με τους αρμόδιους του Συμβούλιο Τεχνών τους είπα πως κατανοώ την ανάγκη χρηματοδότησης των μεγάλων εθνικών ιδρυμάτων, αλλά ότι αν δεν στηρίξουν τα δημοτικά θέατρα και τις τοπικές θεατρικές ομάδες και δεν τους δώσουν ένα χέρι βοήθειας, τότε από πού θα προκύψουν οι αυριανοί ηθοποιοί;
Έχουμε ήδη ένα δυσανάλογα μεγάλο αριθμό σπουδαίων ηθοποιών και πολλούς σπουδαίους μουσικούς, που έχουν αποφοιτήσει από ιδιωτικά σχολεία. Είναι πράγματι σπουδαίοι ηθοποιοί, σπουδαίοι μουσικοί, δεν έχω τίποτα εναντίον τους. Απλώς σκέφτομαι ότι αφού από τα ιδιωτικά σχολεία, που είναι μια μικρή μειοψηφία της εκπαιδευτικής κοινότητας, βγαίνουν τόσοι πολλοί θαυμάσιοι καλλιτέχνες, αν το ίδιο μπορούσαν να κάνουν και τα δημόσια σχολεία, η καλλιτεχνική μας ζωή και η κοινωνία μας θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση.
Επίτρεψέ μου να σου δώσω ένα παράδειγμα πώς η τέχνη μπορεί να είναι μια απελευθερωτική εμπειρία για τους νέους ανθρώπους. Μια τοπική θεατρική ομάδα ανέβασε μια παράσταση σε ένα κοινοτικό θέατρο με νέους ανθρώπους που υποδύονταν παιδιά-στρατιώτες, ένα δύσκολο εγχείρημα από κάθε άποψη. Αν δεν κάνω λάθος, τρεις από τους νέους ανθρώπους που παίζουν στο έργο υπήρξαν στρατιώτες στη Δυτική Αφρική και ήταν φυσικό γι’ αυτούς η παράσταση να είναι μια ενδιαφέρουσα αλλά δύσκολη εμπειρία.
Ήμουν βέβαιος ότι η παράσταση θα ήταν δύσκολη και συναισθηματικά εξαντλητική για όλα τα νεαρά άτομα που θα έπαιζαν σ’ αυτήν. Όταν πήγα να την δω, παρακολούθησα και τις αντιδράσεις των θεατών που κάθονταν κοντά μου. Ήταν όλοι πανικοβλημένοι από την απόφαση να ανέβει το έργο, σοκαρισμένοι από το περιεχόμενό του, τρομαγμένοι από τα μηνύματά του και, στο τέλος, εντυπωσιασμένοι από τον τρόπο με τον οποίο έπαιξαν το ρόλο τους οι νέοι άνθρωποι. Γι’ αυτά τα νέα παιδιά ήταν ένα συγκινητικό ταξίδι. Αυτός είναι κατά τη γνώμη μου ο ορισμός του καλού θεάτρου, της καλής τέχνης.
Μετά τις εκλογές του 2019, φωτογραφήθηκες φορώντας ένα κοντομάνικο μπλουζάκι που είχε επάνω του τη φράση του Πάμπλο Νερούντα «Μπορείς να κόψεις όλα τα λουλούδια, αλλά δεν μπορείς να σταματήσεις τον ερχομό της άνοιξης». Το ίδιο αυτό κοντομάνικο το φορούσες και όταν σε συνάντησα πρόσφατα έξω από την Tate Modern, στη διαμαρτυρία για την απόλυση 313 υπαλλήλων από τις Επιχειρήσεις Tate.
Οι επιπτώσεις της πανδημίας στις τέχνες φαίνεται ότι θα είναι καταστροφικές. Η ομοσπονδία των επιχειρήσεων που ασχολούνται με τον πολιτισμό ανακοίνωσε, τον Ιούνιο, ότι στον καλλιτεχνικό κλάδο προβλέπεται μείωση εσόδων ύψους 74 δισεκατομμυρίων λιρών και απώλεια εκατοντάδων χιλιάδων θέσεων εργασίας – ήδη το Southbank Centre, το Cineworld και άλλες εταιρείες και ιδρύματα κάνουν ή προβλέπουν ότι θα κάνουν έναν τεράστιο αριθμό απολύσεων. Πρόσφατα ακούσαμε τον [υπουργό πολιτισμού] Ρίσι Σουνάκ να προτείνει στους καλλιτέχνες και κυρίως στους μουσικούς να σκεφτούν μήπως θα έπρεπε να αρχίσουν μαθήματα επανακατάρτισης.
Μπροστά σ’ αυτή την πολύ δύσκολη και καταθλιπτική κατάσταση, τι θα πρότεινες να κάνουν αυτοί που στήριξαν το Εργατικό Κόμμα, όταν εσύ ήσουν στην ηγεσία του, λόγω του τρόπου που προσέγγιζες το ζήτημα των τεχνών;
Να συνεχίσουν τον αγώνα. Να συνεχίσουν να στέλνουν επιστολές διαμαρτυρίας στους αρμόδιους. Να εκφράσουν την εντονότατη διαμαρτυρία τους στον Ρίσι Σουνάκ και να επισημάνουν την αξία που έχουν οι τέχνες για να έχουν όλοι μια καλύτερη ζωή, για τις καλλιτεχνικές ευκαιρίες που ανοίγουν αυτές στον κόσμο, καθώς και για τα παρεπόμενα οικονομικά οφέλη.
Ο λόγος που φορούσα το μπλουζάκι με τον Νερούδα είναι γιατί έχω μεγάλο θαυμασμό γι’ αυτόν και την ποίησή του, αλλά και γιατί μου αρέσει το μήνυμα. Μπορούν να κόψουν όλα τα λουλούδια, αλλά η άνοιξη θα ξανάρθει. Αυτός είναι ο δικός μου τρόπος να λέω στους ανθρώπους να μην απελπίζονται, να μη σταματούν να αγωνίζονται, να μην εγκαταλείπουν τις ευκαιρίες που ανοίγονται.
Αυτοί που σήμερα αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες δυσκολίες είναι όσοι έχουν προβλήματα ψυχικής υγείας και είναι κλεισμένοι στα σπίτια τους, με ένα φόβο γι’ αυτά που μπορεί να τους συμβούν στο μέλλον. Αν ο Ρίσι Σουνάκ το μόνο που μπορεί να κάνει είναι περικοπές στους προϋπολογισμούς για τις τέχνες, να προτρέπει τους καλλιτέχνες να φροντίσουν για την επανακατάρτισή τους, προκειμένου να καλύψουν θέσεις εργασίας που μπορεί να μην υπάρχουν, να μειώνει τη χρηματοδότηση των δημοτικών συμβουλίων και να προχωρά σε ιδιωτικοποιήσεις υπηρεσιών, τότε είναι βέβαιο ότι όπου να’ ναι θα επιστρέψουμε στην κατάσταση που υπήρχε στη δεκαετία του 1930. Και ξέρουμε ότι αυτή η κατάσταση οδήγησε στη συστημική ανεργία αρκετών εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Η γνώμη μου είναι ότι δεν υπάρχει άλλος δρόμος από την πραγματοποίηση επενδύσεων και την εφαρμογή πολιτικών που έχουν στόχο το κοινό καλό. Πρέπει επίσης να αποφασίσουμε να ασχοληθούμε, με ένα συλλογικό τρόπο, με τα θέματα ψυχικής και συναισθηματικής υγείας που αντιμετωπίζουν κάποιοι άνθρωποι, καθώς και με τα περιβαλλοντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουμε όλοι. Έχοντας μια ιδιαίτερη ευαισθησία στη συλλογική αντιμετώπιση των προβλημάτων, σήμερα αφιερώνω όλο το χρόνο μου σε όσα έκανα πάντα: στις καμπάνιες για την ειρήνη, τη δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα.
Μετάφραση/απόδοση: Χάρης Γολέμης
Σημείωση
1. Το Συμβούλιο Τεχνών της Αγγλίας (Arts Council England) είναι αυτόνομος οργανισμός, που υπάγεται στο βρετανικό υπουργείο Πολιτισμού.
Πηγή: Η Εποχή
