Οι χαρακτηρισμοί, οι ερμηνείες και οι διαστάσεις που δόθηκαν σε αυτό το συνταρακτικό ιστορικό γεγονός πολλές κι από διάφορες πλευρές. Βίαιη σύγκρουση των πολιτικών ιδεολογιών του εικοστού αιώνα, προοίμιο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αντιφασιστικός αγώνας, κίνημα για την υπεράσπιση των αξιών του έθνους απέναντι στον κομμουνισμό, πάλη για τη δημοκρατία, κοινωνική επανάσταση, ταξικός πόλεμος. Φασίστες εναντίον Δημοκρατών, Εθνικιστές εναντίον Κόκκινων. Ο λόγος για τον Ισπανικό εμφύλιο.
Δύο συνθήματα δονούν την ισπανική γη: «Viva España!» από το ένα χαράκωμα, «Viva Republica!» από το άλλο. Μα την ώρα της σύγκρουσης, ένα τρίτο σύνθημα κυριαρχεί, «Viva la Revolución!». Καλοκαίρι του 1936. Η Ισπανία χωρίζεται στα δυο. Δεκαετίες ολόκληρες ιδεολογικών, κοινωνικών και ταξικών συγκρούσεων κορυφώνονται σε έναν ανελέητο εμφύλιο πόλεμο. Και τα δύο στρατόπεδα είναι αποφασισμένα να συντρίψουν και να εξαφανίσουν μια για πάντα τον εχθρό.
Οι φασίστες, υπό την ηγεσία του Φρανσίσκο Φράνκο, θα προσπαθήσουν να ανατρέψουν την εκλεγμένη κυβέρνηση. Οι δημοκρατικοί, οι κομμουνιστές και οι αναρχικοί, προετοιμάζονται να αποκρούσουν τον Φράνκο ο οποίος θα εισβάλλει σε κάθε μία απ’ τις μεγάλες Ισπανικές πόλεις.
No pasarán!
«Στις 17 του Ιούλη του 1936, η Ισπανία ξύπνησε αλαφιασμένη. Οι πρώτες κανονιές της εξέγερσης ακούστηκαν στο Μαρόκο. Ο αντίλαλος των πυροβολισμών απλώθηκε τρομακτικός σ’ όλη την Ισπανία. Από στόμα σε στόμα, από σπίτι σε σπίτι, από δρόμο σε δρόμο δινόταν ο συναγερμός: “Οι στρατιωτικές δυνάμεις που βρίσκονται στο Μαρόκο ξεσηκώθηκαν ενάντια στη δημοκρατία”. Οι συγκεχυμένες αλλά τρομερές πληροφορίες που έφταναν από διάφορες πηγές στο λαό, έκαναν δεκάδες χιλιάδες πολίτες να κατεβαίνουν στους δρόμους, στις πόλεις και στα χωριά με πατριωτική ανησυχία να μάθουν την αλήθεια, να δείξουν ότι ήταν πρόθυμοι να υποστηρίξουν την κυβέρνηση για την υπεράσπιση της δημοκρατίας».
Αυτά γράφει στα απομνημονεύματα της η Ισπανίδα θρυλική Πασιονάρια, Ντολόρες Ιμπαρούρι, περιγράφοντας τις πρώτες στιγμές του ισπανικού εμφυλίου πολέμου. Ηταν τότε που μια ομάδα φασιστών αξιωματικών, που βρισκόταν στο Ισπανικό Μαρόκο, στασίασε, δίνοντας το σύνθημα της στρατιωτικής εξέγερσης εναντίον της δημοκρατικής κυβέρνησης της χώρας, του Λαϊκού Μετώπου. Πολύ γρήγορα η εξέγερση απλώθηκε σ’ ολόκληρη την Ισπανία που σημαίνει πως ήταν πολύ καλά οργανωμένη.
Το Λαϊκό Μέτωπο έγινε πραγματικότητα το Γενάρη του 1936, όταν υπογράφηκε η συμφωνία για τη συγκρότησή του από το Κομμουνιστικό και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, την Κομμουνιστική και Σοσιαλιστική Ενωση Νεολαίας, τη Δημοκρατική Αριστερά, τη Δημοκρατική Ενωση, την Καταλωνική Αριστερά, τη Γενική Ενωση Εργαζομένων και άλλα αριστερά κόμματα.
Πολύ σύντομα, στις εκλογές της 16ης του Φλεβάρη 1936, το Λαϊκό Μέτωπο αναδείχτηκε πλειοψηφία στο λαό, κερδίζοντας 268 έδρες έναντι 205 που κέρδισαν τα δεξιά και κεντρώα κόμματα. Ετσι, κυβέρνηση για λογαριασμό του μετώπου σχημάτισαν το κόμμα της Δημοκρατικής Αριστεράς και το κόμμα της Δημοκρατικής Ενωσης, που συμμετείχαν στη σύνθεσή του. Πρωθυπουργός στην αρχή έγινε ο Αθάνια (της Δημοκρατικής Αριστεράς), αλλά όταν εκλέχτηκε Πρόεδρος της Δημοκρατίας, στη θέση του πρωθυπουργού τον αντικατέστησε ο Κασάρες Κιρόγκα.
Η κυβέρνηση του Μετώπου πήρε μια σειρά προοδευτικά – δημοκρατικά μέτρα υπέρ της λαϊκής πλειοψηφίας, προώθησε τον εκδημοκρατισμό της κοινωνικής και πολιτικής ζωής της χώρας. Λίγους μήνες μετά το θρίαμβο των εκλογών, το Λαϊκό Μέτωπο θα βρίσκονταν αντιμέτωπο μ’ ένα στρατιωτικό πραξικόπημα, στην ηγεσία του οποίου αναδείχτηκε ο στρατηγός Φράνκο.
H νέα κυβέρνηση προέβη στον χωρισμό της εκκλησίας από το κράτος, παραχώρησε θρησκευτική ελευθερία, εθνικοποίησε την εκκλησιαστική περιουσία και διέλυσε το τάγμα των Ιησουϊτών. Παράλληλα ιδρύθηκαν χιλιάδες νέα μη εκκλησιαστικά σχολεία και ξεκίνησε μια εντατική και αξιέπαινη προσπάθεια να διαφωτιστούν οι εργατικές και αγροτικές μάζες. Μπροστάρης στον αγώνα αυτό ο Φεντερίκο Γκαρθία Λόρκα ο οποίος ως οργανωτής της «Μπαράκα», του πανεπιστημιακού θεατρικού θιάσου, όργωνε την επαρχία δίνοντας παραστάσεις για τον απλό λαό. Η δολοφονία του τον Ιούλιο του 1936 αποτέλεσε το ορόσημο για την συμμετοχή πολλών άλλων διανοούμενων στον εμφύλιο που πλησίαζε.
Επίσης έπρεπε να αντιμετωπιστεί και το ζήτημα των αυτονομιστικών τάσεων περιοχών όπως η Καταλονία, που έγινε αυτόνομη τον Σεπτέμβρη του 1932, καθώς και των Βάσκων της βόρειας Ισπανίας. Σε πολλές μάλιστα περιοχές που οι υπήρχαν χιλιάδες ακτήμονες κολίγοι, όπως στην επαρχία της Εξτρεμαδούρα, οι εξαθλιωμένοι αγρότες προχώρησαν σε αναδιανομή της γης ενώ, σε πολλές βιομηχανικές πόλεις, όπως η Βαρκελώνη, οι αναρχικοί οργάνωναν την αυτοδιοίκηση των εργοστασίων. Η κατάσταση αυτή όπως ήταν φυσικό συσπείρωσε τους δεξιούς, που βρήκαν στο πρόσωπό του Χοσέ Μαρί Γιλ Ρόμπλες τον ηγέτη της Καθολικής Δεξιάς (CEDA). Το νέο καθεστώς στα μάτια των μετριοπαθών δεξιών που είχαν πίστη στο τρίπτυχο «πατρίς, θρησκεία, οικογένεια» ήταν υπερβολικά ανατρεπτικό.
Την πολιτική της εξόντωσης που είχαν εγκαινιάσει οι στασιαστές στρατιωτικοί σύντομα την υιοθέτησαν με πάθος διάφορες συντηρητικές ομάδες, γαιοκτήμονες, συντηρητικοί μεσοαστοί, ιδιοκτήτες, «νοικοκυραίοι», που αποποιήθηκαν οριστικά τη δυνατότητα υπεράσπισης των συμφερόντων τους μέσω της έννομης τάξης.
Και όπου το στρατιωτικό πραξικόπημα απέτυχε, ξεκίνησε η επανάσταση και το ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τους ισχυρούς, τους πλούσιους και τους εκμεταλλευτές. Χωρίς κανόνες και χωρίς κυβέρνηση, χωρίς μηχανισμούς επιβολής του νόμου και συμμόρφωσης στον νόμο, η εκδίκηση και τα ταξικά μίση ξεχύθηκαν σαν μια καταστρεπτική δύναμη προκειμένου να αφανίσουν την παλαιά τάξη. Ο Ισπανικός εμφύλιος πέρασε στην Ιστορία, και έμεινε στη μνήμη, για την άρνηση του ανθρώπινου προσώπου του αντιπάλου, για την τρομακτική βία που πυροδότησε.
Ο αριθμός των θυμάτων είναι αμφισβητήσιμος και κυμαίνεται από 300.000 μέχρι 1.000.000 ανθρώπους.
Κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου η Γερμανική εθνικοσοσιαλιστική αεροπορία (Luftwaffe) και η αντίστοιχη Ιταλική βομβάρδισαν πολλές πόλεις και χωριά. Ανάμεσα τους και τη βασκική πόλη Γκερνίκα (Guernica/Gernika), την οποία ισοπέδωσαν στις 26 Απριλίου 1937 σκοτώνοντας μόνο αμάχους. Ο Πάμπλο Πικάσσο, συγκλονισμένος από τη φρίκη της καταστροφής, ζωγράφισε τον ομώνυμο διάσημο πίνακά του και τον εξέθεσε για πρώτη φορά στο ισπανικό περίπτερο της Διεθνούς Έκθεσης του Παρισιού του 1937. Ο πίνακας έγινε όργανο προπαγάνδας κατά του φασισμού και του στρατηγού Φράνκο.
Με την εξέλιξη που είχε ο πόλεμος, η πολιτική της μη επέμβασης, ο άνισος συσχετισμός των δυνάμεων πυρός μεταξύ των δύο στρατοπέδων, η συμμετοχή της Ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας και η αποστασιοποίηση, στην καλύτερη των περιπτώσεων, των δυτικών δημοκρατιών, αποτέλεσαν, σε συνδυασμό με τις εσωτερικές διαιρέσεις του δημοκρατικού στρατοπέδου και την ενότητα των Φρανκιστών, παράγοντες αποφασιστικής σημασίας που έγειραν τελικά την πλάστιγγα υπέρ της πλευράς των στασιαστών στρατιωτικών.
Η δεκαετία του 1930 ξεκίνησε για την Ισπανία με μια δημοκρατία και τελείωσε με τη δεξιά, αυταρχική δικτατορία που επέβαλαν οι νικητές του πολέμου με ηγέτη τον στρατηγό Φράνκο. Τρία χρόνια πολέμου ήταν αρκετά για να σαρωθεί η Ισπανική κοινωνία από ένα άνευ προηγουμένου κύμα βίας και απαξίωσης της ανθρώπινης ζωής.
Οι Ελληνες διεθνιστές στον ισπανικό εμφύλιο
Οταν ξέσπασε ο ισπανικός εμφύλιος, η Ελλάδα βρισκόταν μια ανάσα από το καθεστώς της 4ης Αυγούστου. Παρ’ όλα αυτά οργανώθηκε αμέσως κίνημα αλληλεγγύης στον ισπανικό λαό. Η σημαντικότερη ελληνική προσφορά στον αγωνιζόμενο ισπανικό λαό είναι η αποστολή Ελλήνων εθελοντών, που αγωνίστηκαν από τις τάξεις των διεθνών ταξιαρχιών ενάντια στο φασισμό. Συνολικά υπολογίζεται ότι στις διεθνείς ταξιαρχίες συμμετείχαν περίπου 500 Ελληνες εθελοντές που έφτασαν στην Ισπανία από την Ελλάδα, τα Δωδεκάνησα, την Κύπρο, την Αφρική, την Αγγλία, τη Γαλλία, τις Ηνωμένες Πολιτείες, την ΕΣΣΔ κι απ’ αλλού.
Ειδικότερα, τον Δεκέμβριο του 1936, συστάθηκαν τμήματα εθελοντών, κομμουνιστών και μη, οι οποίοι θα πολεμούσαν εναντίον των δυνάμεων του Φράνκο, και τα οποία έμειναν γνωστά ως «Διεθνείς Ταξιαρχίες». Στα τρία χρόνια, που διήρκεσε ο πόλεμος, 50.000 άνθρωποι από 55 χώρες, όλων των κοινωνικών στρωμάτων, αγωνίστηκαν για την ελευθερία. Δέκα χιλιάδες από αυτούς δεν επέστρεψαν ποτέ. Στην Ελλάδα, καθώς λίγες μόνο ημέρες μετά το πραξικόπημα της Ισπανίας επεβλήθη το δικτατορικό καθεστώς της 4ης Αυγούστου, οι συνθήκες δεν ευνοούσαν τη συμμετοχή ελλήνων εθελοντών, αφού η κυβέρνηση έκλεισε όλες τις εξόδους της χώρας. Παρ’ όλα αυτά, ένας ανεξακρίβωτος αριθμός αγωνιστών, γύρω στους 500, έφθασαν στην Ιβηρική και πολέμησαν στο πλευρό των Διεθνών Ταξιαρχιών. Οι πιο πολλοί από αυτούς ήσαν Ελληνες και Κύπριοι του εξωτερικού, αν και ανάμεσά τους βρέθηκαν και αρκετοί Ελλαδίτες. Τους τελευταίους βοηθούσε η Ναυτεργατική Ενωση Ελλάδος (NEE), η οποία είχε μεταφερθεί στη Μασσαλία μετά την επικράτηση του Μεταξά. H NEE ανελάμβανε το δύσκολο έργο να τους προωθήσει μέσω των γαλλικών συνόρων στην Ισπανία.
«Δεν μπόρεσαν να σβήσουν τις ιδέες τους»
Ογδόντα ένα χρόνια μετά την έναρξη του Ισπανικού Εμφυλίου, τα τραγικά σπαράγματα της φασιστικής φρίκης εξακολουθούν να την τεκμηριώνουν, σαν μια διαρκής υπενθύμιση για όσους ακόμη θέλουν να θυμούνται.
Πέρυσι, ο ιατροδικαστικός ανθρωπολόγος, Φερνάνδο Σερούλια, που από το 2010 διεξάγει έρευνες σε έναν από τους μεγαλύτερους ομαδικούς τάφους θυμάτων του Φρανκισμού, στην Λα Πεδράχα, στο όρος του Μπούργος, ανακάλυψε, μέσα στον σωρό των οστών των δολοφονημένων δημοκρατικών, 45 εγκεφάλους που εξακολουθούν να διατηρούνται σε καλή κατάσταση, καθώς και μία καρδιά, που είχε πάψει να κτυπά από το μακρινό κι οδυνηρό 1936.
«Όταν έφθασα στην τάφρο έμεινα εμβρόντητος. Ασκώ την ιατροδικαστική επί 30 χρόνια και ποτέ στη ζωή μου δεν είδα κάτι παρόμοιο», εκμυστηρεύεται στην εφημερίδα «El Pais» o Φερνάνδο Σερούλια, που εργάζεται στο Ίδρυμα Ιατροδικαστικής της Γαλικίας. Σε εκείνον τον μαζικό τάφο, οι φασίστες πραξικοπηματίες, από τον Ιούλιο έως τον Νοέμβριο του 1936 στοίβαζαν στα κρυφά συνολικά 104 πτώματα εκτελεσμένων. Ακόμη 36 ανακαλύφθηκαν σε γειτονική τάφρο. Τα θύματα ήταν δημοκρατικοί που είχαν συλλάβει οι φασίστες του Φράνκο από τα γειτονικά χωριά της Μπριβιέσα, Μιράνδα ντελ Έβρο και Σαν Ντομίνγο ντε λα Καλθάδα. Οι φασίστες τους άρπαζαν, συχνά από την μέση του δρόμου, τους οδηγούσαν στα κρυφά κολαστήρια (cascas) και κάποια στιγμή τους φόρτωναν στα καμιόνια προς το βουνό, όπου κι εκτελούνταν. Συχνά τους δινόταν κι η «χαριστική/ βολή στο κεφάλι.
Μετά από 81 χρόνια, 45 εγκέφαλοι και μία καρδιά από τους εκτελεσμένους, διατηρούνται σε ανατριχιαστικά καλή κατάσταση για να καταμαρτυρήσουν τις φασιστικές φρικαλεότητες. «Μεταξύ τους υπάρχουν και δύο εγκέφαλοι όπου υπάρχει ακόμη η βολίδα από τη σφαίρα της χαριστικής βολής», τονίζει στην εφημερίδα ο ιατροδικαστής Φρανθίσκο Ετσεβερία, προσθέτοντας πως «είναι οι μοναδικές γνωστές περιπτώσεις».
Ο Ραφαέλ Μαρτίνεθ Μόρο, εργολάβος δημοσίων έργων – ανάμεσα σε άλλα κατασκεύαζε πέτρινες γέφυρες – ήταν ένας από τους εκτελεσμένους και θαμμένους στην Λα Πεδράχα. Τον εκτέλεσαν στις 3 Οκτωβρίου 1936 και το μοναδικό του «έγκλημα» ήταν πως είχε εκλεγεί πρόεδρος του Σοσιαλιστικού Ομίλου της Μπριβιέσκα, ένα χωριό που τότε αριθμούσε 3.500 κατοίκους. Η δική του είναι μία από τις μόλις 15 σορούς που έως τώρα έχει γίνει κατορθωτό να της αποδώσουν όνομα κι επώνυμο, χάρις στο διασωθέν DNA. Ο γιός του Ραφαέλ Μαρτίνεθ Μαρτίνεθ ήταν μόλις 14 ετών όταν σκότωσαν τον πατέρα του και 90 όταν ανέσυραν τη σορό του μαζί με δεκάδες άλλες.
«Είναι αναξιοπρεπές να σου λέει κάποιος πως πρέπει να ξεχάσεις ότι σου σκότωσαν τον πατέρα, όπως μας πρότεινε ο (Ισπανός πρωθυπουργός) Μαριάνο Ραχόι», τονίζει στην εφημερίδα ο Μιγέλ Άνχελ Μαρτίνεθ Μοβίγια, εγγονός του Μαρτίνεθ Μόρα κι εκπρόσωπος του Ομίλου Συγγενών Εκτελεσθέντων στα όρη Πεδράχα. Ο ίδιος θυμάται πως οι ερευνητές ανέσυραν από τον ομαδικό τάφο προσωπικά αντικείμενα ανακατεμένα με διάσπαρτα κόκαλα, χρυσά δόντια, γυαλιά, σακάκια, κάποια πορτοφόλια. «Κι αίφνης εμφανίσθηκε ο πρώτος εγκέφαλος. Αυτές ήταν συγκινήσεις πολύ συγκλονιστικές για όλους τους συγγενείς που βρισκόμασταν εκεί», αφηγείται.
Ο Σερούλια υπενθυμίζει πως ο εισηγητής του ΟΗΕ, Πάβλο ντε Γκριέφ, είχε προτρέψει τον Ραχόι να καταργήσει τον Νόμο περί Αμνηστίας του 1977 και να επιτρέψει την έναρξη ερευνών για την απόδοση ευθυνών για τα εγκλήματα του Φράνκο. Οι εγκέφαλοι της Λα Πεδράχα θα μπορούσαν κάλλιστα να χρησιμεύσουν ως αδιάσειστο τεκμήριο.
«Οι δολοφόνοι ήθελαν να εξαφανίσουν από προσώπου γης τα θύματά τους, αλλά δεν μπόρεσαν να σβήσουν τις ιδέες τους. Ούτε καν τους εγκεφάλους τους», αποφαίνεται ο Σερούλια.
O ισπανικός εμφύλιος στον κινηματογράφο
Το γένος
Raza
Μυθοπλασία . Ισπανία. 1941. 105’
Σκηνοθεσία/σενάριο: José Luis Sáenz de Heredia; Φωτογραφία: José Aguayo; Μουσική: Manuel Parada; Ηθοποιοί: Alfredo Mayo, Ana Mariscal, José Nieto, Blance de Silos, Rosina Mendía, Pilar Soler.
Βασισμένη σ’ ένα κείμενο του Φράνκο με το ψευδώνυμο Χάιμε Ντε Αντράδε, συμπυκνώνει τους κανόνες χρηστότητας του καλού Ισπανού από τη σκοπιά του διδακτορικού καθεστώτος μέσα από την ιστορία τριών αδερφών τα πρώτα χρόνια μετά τον εμφύλιο. Η ταινία περιλαμβάνει επίσης ντοκουμέντα του ισπανικού εμφυλίου και διαθέτει μεγάλη ακρίβεια στην αναπαράσταση των στρατιωτικών στολών, του προπαγανδιστικού υλικού και των συμβόλων των δημοκρατικών, κάτι διόλου συνηθισμένο στις ταινίες που γυρίστηκαν στη διάρκεια του φρανκισμού.
Το δέντρο της Γκερνίκα
El árbol de Guernica
Μυθοπλασία. Ισπανία. 1975
Σκηνοθεσία/σενάριο: Fernando Arrabal; Ηθοποιοί: Mariangela Melato, Ron Faber, Cosimo Chinieri, Rocco Fontana.
Σ’ ένα βασκικό χωριό στη διάρκεια του εμφυλίου ο γιος ενός προύχοντα αρνείται να ακολουθήσει την οικογένειά του και φεύγει όταν αρχίζει ο πόλεμος. Ωστόσο, αφού βιώσει τον βομβαρδισμό της Γκουέρνικα, αποφασίζει να καταταγεί στον δημοκρατικό στρατό.
Τα ποδήλατα είναι για το καλοκαίρι
Las bicicletas son para el verano
Μυθοπλασία. Ισπανία. 1984. 100’
Σκηνοθεσία: Jaime Chávarri; Σενάριο: Salvador Maldonado; Φωτογραφία: Miguel Ángel Trujillo; Μουσική: Francisco Guerrero; Ηθοποιοί: Agustín González, Amparo Soler, Victoria Abril, Gabino Diego, Alicia Hermida, Marisa Paredes, Emilio Gutierrez Caba, Patricia Adriani, Carlos Tristancho, Aurora Redondo, Guillermo Marín, Miguel Rellán y Laura del Sol.
Βασισμένη στο ομώνυμο θεατρικό έργο του Φερνάντο Φερνάν Γκόμεζ, αφηγείται την ιστορία μιας οικογένειας της Μαδρίτης το καλοκαίρι του 1936, όταν ο μικρός Λουισίτο ζητάει από τον πατέρα του ένα ποδήλατο. Η αγορά αναβάλλεται λόγω της κατάστασης και η καθυστέρηση, όπως και ο εμφύλιος, θα διαρκέσει πολύ περισσότερο από το αναμενόμενο…
Ο μικρός ταύρος
La vaquilla
Μυθοπλασία. Ισπανία. 1985. 116’
Σκηνοθεσία: Luís García Berlanga; Σενάριο: Rafael Azcona y Luís García Berlanga; Φωτογραφία: Carlos Suárez; Μουσική: Miguel Asins Arbó; Ηθοποιοί: Alfredo Landa, Guillermo Montesinos, José Sacristán, Santiago Ramos, Carles Velat, Eduardo Calvo, Violeta Cela, Agustín González, María Luisa Ponte, Juanjo Puigcorbé, Amelia de la Torre, Adolfo Marsillach, María Elena Flores, Amparo Soler Leal, Antonio Gamero, Tomás Zori, Pedro Beltrán, Luis Ciges, Ana Gracia, Valentín Paredes, Valeriano Andrés, Fernando Sancho.
Στο μέτωπο του ισπανικού εμφυλίου, τα μεγάφωνα του εθνικού στρατού αναγγέλουν μια γιορτή σε κάποιο κοντινό χωριό, όπου θα γίνει μια ταυρομαχία. Μερικοί στρατιώτες του δημοκρατικού στρατού αποφασίζουν να παρεισφρήσουν στο εχθρικό έδαφος για να κλέψουν τον ταύρο σε μια προσπάθεια να βρουν τροφή και να μην αφήσουν τον εχθρό να κάνει γιορτή.
Μαχήτριες της ελευθερίας
Libertarias
Μυθοπλασία. Ισπανία. 1996. 125’
Σκηνοθεσία: Vicente Aranda; Σενάριο: Vicente Aranda, José Luís Guarner y Antonio Rabinad; Φωτογραφία: José Luís Alcaine y Juan Amorós; Μουσική: José Nieto; Ηθοποιοί: Ana Belén, Victoria Abril, Blanca Apilánez, Laura Mañá, Loles León, Jorge Sanz, José Sancho, Joan Crosas, Miguel Bosé, Antonio Dechent, Paco Bas, Greg Charles, Claudia Gravy, Francisco Maestre.
Τις πρώτες μέρες του εμφυλίου μια νεαρή μοναχή που δραπετεύει από τη μονή της, γνωρίζεται με μια ομάδα της φεμινιστικής οργάνωσης «Ελεύθερες Γυναίκες» του ισπανικού απελευθερωτικού κομμουνιστικού κινήματος. Θα τις ακολουθήσει μέχρι το μέτωπο του Εβρου κοντά στη Σαραγόσα, όπου θα βιώσει τη φρίκη του πολέμου και την κοινωνική ισπανική επανάσταση του 1936.
Η γλώσσα της πεταλούδας
La lengua de las mariposas
Μυθοπλασία. Ισπανία. 1999. 100’
Σκηνοθεσία: José Luis Cuerda; Σενάριο: José Luís Cuerda, Rabel Azcona, Manuel Rivas; Φωτογραφία: Javier Salmones; Μουσική: Alejandro Amenábar; Ηθοποιοί: Fernando Fernán Gómez (Don Gregorio – profesor), Manuel Lozano (Moncho), Uxía Blanco (Rosa), Gonzalo Martín Uriarte (Ramón), Alexis de los Santos (Andrés), Miguel Gallego Otero (Roque)
Βασισμένη σε τρία διηγήματα (1996) του Μανουέλ Ρίβας, αφηγείται την ιστορία του Μόντσο, ενός οκτάχρονου αγοριού που στα τέλη του ’36 πηγαίνει στο σχολείο ξεκινώντας τη θητεία του στη μάθηση και στη ζωή με καθοδηγητή τον ιδιόρρυθμο δάσκαλό του. Στις 18 Ιουλίου της ίδιας χρονιάς οι αξίες και οι αρχές που ο δάσκαλος του έχει εμφυσήσει, θα ανατραπούν. Υποψήφια για 13 βραβεία Γκόγια, βραβείο Γκόγια καλύτερης διασκευής σεναρίου.
Ραγισμένη σιωπή
Silencio Roto
Μυθοπλασία, Ισπανία 2001, εγχρ. 110’
Σκηνοθεσία/σενάριο: Montxo Armendáriz; Φωτογραφία: Guillermo Navarro; Μουσική: Pascal Caigne; Ηθοποιοί: Lucía Jiménez, Juan Diego Botto, Mercedes Sampietro, Álvaro de Luna, María Botto, María Vázquez, Rubén Ochandiano, Joseba Apaolaza.
Οι Ισπανοί «μάκις» ήταν μαχητές που μετά τον ισπανικό εμφύλιο, δεν αναγνώρισαν τη νίκη του Φράνκο και συνέχισαν να πολεμούν στο βουνό. Το 1944, Η Λουσία γνωρίζει μια τέτοια ομάδα στην οποία βρίσκεται ο Μανουέλ. Μεταξύ τους θα γεννηθεί ένας παθιασμένος έρωτας.
Οι στρατιώτες της Σαλαμίνας
Soldados de Salamina
Μυθοπλασία, Ισπανία 2003, εγχρ. 113’
Σκηνοθεσία sενάριο: David Trueba; Φωτογραφία: Javier Aguirresarobe; Ηθοποιοί: Ariadna Gil, Ramon Fontserè, Joan Dalmau, María Botto, Diego Luna, Alberto Ferreiro.
Μια μυθιστοριογράφος που έχει εγκαταλείψει τη συγγραφική της καριέρα, ερευνά μια πραγματική ιστορία που συνέβη τις τελευταίες ημέρες του εμφυλίου: Ο συγγραφέας και μέλος της Φάλαγγας Ραφαέλ Σάντσες Μάθας τουφεκίστηκε μαζί με άλλους πενήντα αιχμαλώτους αλλά σώθηκε με απλό τραυματισμό και κατάφερε να διαφύγει με τη βοήθεια ενός στρατιώτη της αντίθετης πλευράς. Υποψήφια για 8 βραβεία Γκόγια, βραβείο Γκόγια καλύτερης φωτογραφίας.
Τα 13 Τριαντάφυλλα
Las 13 rosas
Μυθοπλασία. Ισπανία-Ιταλία. 2007.
Σκηνοθεσία: Emilio Martínez Lázaro; Σενάριο: Ignacio Martínez de Pisón; Φωτογραφία: ; Μουσική: Roque Baños; Ηθοποιοί: Nadia de Santiago, Goya Toledo, Marta Etura, Asier Etxeandía, Alberto Ferreiro Marcos García Casalderrey, Empar Ferrer, Pilar López de Ayala, Luisa Martín, Fran Perea, Verónica Sánchez, Alberto San Juan, Jasmine Trinca, Gabriella Pession, Bárbara Lennie Teresa Hurtado de Ory, Alba Alonso, María Cotiello, Celia Pastor, Sara Martín, Silvia Mir, Miren Ibarguren, Carmen Cabrera y José Manuel Cervino.
Μετά τη νίκη των φρανκικών στρατευμάτων το 1936, ο Φράνκο υπόσχεται ότι θα τιμωρηθούν μόνο όσοι από τους αντιπάλους έχουν «ματωμένα χέρια». Δεκατρείς γυναίκες που δεν είχαν διαπράξει κανένα έγκλημα, συλλαμβάνονται με την κατηγορία της ανταρσίας, και καταδικάζονται σε θάνατο. Η ταινία βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα. Υποψήφια για 14 βραβεία Γκόγια, κέρδισε τέσσερα.
Τα Ισπανικά κουτιά
Las cajas españolas
Ντοκιμαντέρ. Ισπανία. 2004. 90’
Σκηνοθεσία/σενάριο: Alberto Porlan; Φωτογραφία: José del Río Mons; Μουσική: Guillermo Maestro.
Η ταινία αναπαράγει τις αντιξοότητες κατά τη διαδρομή των έργων τέχνης του Μουσείου Πράδο προς τη Γενεύη, όπου στάλθηκαν συσκευασμένα σε 1868 κιβώτια για να διασωθούν από πιθανή καταστροφή στη διάρκεια του εμφυλίου. Το ντοκιμαντέρ υπήρξε αποτέλεσμα μακράς έρευνας, πολυάριθμων συνεντεύξεων και η αφορμή για την ανακάλυψη ανέκδοτου υλικού για τον ισπανικό εμφύλιο.
Γη Κι Ελευθερία
Land and Freedom
Μυθοπλασία. Ισπανία. 1995. 109’
Σκηνοθεσία: Ken Loach; Σενάριο: Jim Allen; Φωτογραφία Barry Ackroyd:; Μουσική George Fenton:; Ηθοποιοί: Ian Hart, Rosana Pastor, Icíar Bollaín, Jordi Dauder, Tom Gilroy, Marc Martínez, Fréderic Pierrot
Τους πρώτους μήνες του ισπανικού εμφυλίου, ένας νεαρός Άγγλος κομμουνιστής, αφήνει το Λίβερπουλ για να καταταγεί στις Διεθνείς Ταξιαρχίες του δημοκρατικού στρατού στο μέτωπο της Αραγονίας και βιώνει τις διαφορές μεταξύ των αναρχικών του POUM και των δημοκρατικών των Διεθνών Ταξιαρχιών.
Belle Epoque
Belle Epoque
Μυθοπλασία. Ισπανία. 1992. 108’
Σκηνοθεσία: Fernando Trueba; Σενάριο Rafael Azcona:; Φωτογραφία: José Luis Alcaine; Μουσική: Antoine Duhamel; Ηθοποιοί: Ariadna Gil, Penélope Cruz, Maribel Verdú, Miriam Díaz-Aroca, Jorge Sanz, Fernando Fernán Gómez, Gabino Diego, Agustín González, Chus Lampreave y Marí Carmen Ramírez.
Η ταινία εκτυλίσσεται τον χειμώνα του 1931 στην διάρκεια της τελευταίας μοναρχικής περιόδου. Μετά από μια αποτυχημένη εξέγερση στο στρατόπεδο της Χάκα, ο στρατιώτης Φερνάντο λιποτακτεί. Ο Μανόλο, ένας καλλιτέχνης και πατέρας τεσσάρων κοριτσιών, τον δέχεται στο σπίτι του, για να κερδίσει τις καρδιές και των τεσσάρων. Είναι η δεύτερη ισπανική ταινία που κέρδισε το βραβείο Όσκαρ ως καλύτερη ξενόγλωσση και 9 βραβεία Γκόγια της Ακαδημίας Τεχνών και Επιστημών της Ισπανίας.
Ω, Καρμέλα
Ay, Carmela
Μυθοπλασία. Ισπανία. 1190. 102’
Σκηνοθεσία: Carlos Saura; Σενάριο: Rafael Azcona, José Sanchos Sinisterra y Carlos Saura; Φωτογραφία: José Luís Alcaine; Μουσική: Alejandro Massó; Ηθοποιοί: Carmen Maura, Andrés Pajares, Gabino Diego, Maurizio De Razza, José Sancho.
Ένα μπουλούκι κωμικών προσπαθεί να διασκεδάσει τους στρατιώτες του δημοκρατικού στρατού στην διάρκεια του εμφυλίου πολέμου. Η Καρμέλα, ο Παουλίνο κι ο Γκουστάβετε, κατευθύνονται προς την Βαλένθια αλλά μπαίνουν κατά λάθος στην περιοχή του εθνικού στρατού, όπου πιάνονται αιχμάλωτοι. Ο μόνος τρόπος για να σώσουν την ζωή τους είναι να δώσουν μια παράσταση για μια ομάδα στρατιωτικών, πράγμα που αντιτίθεται στην ιδεολογία τους. Έχει τιμηθεί με 13 Βραβεία Γκόγια.
Πηγή: TVXS
