Είναι γνωστό ότι στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, και κυρίως στη Γερμανία, η καταδίκη του Ισραήλ για τη διαχρονικά βάρβαρη πολιτική του κατά των Παλαιστινίων, με πρόσφατο επεισόδιό της τη γενοκτονία στη Γάζα, είναι απόδειξη των αντισημιτικών σου αντιλήψεων, και καταστέλλεται με διάφορους τρόπους. Η πρόσφατη απαγόρευση εισόδου στη Γερμανία του Γιάννη Βαρουφάκη, και η αναστολή της ιδιότητας του μέλους του Εργατικού Κόμματος από τον πρώην αρχηγό του Τζέρεμι Κόρμπιν είναι δύο από τα πολλά παραδείγματα αυτού του κυνηγιού μαγισσών, που δεν στρέφεται μόνο κατά απλών διαμαρτυρόμενων διαδηλωτών εναντίον του Νετανιάχου και της κυβέρνησής του. Προφανώς, αυτή η γελοία κατηγορία είναι κάπως δύσκολο να απαγγελθεί εναντίον εκείνων των Εβραίων μέσα στο Ισραήλ και σε διάφορα μέρη του κόσμου που έχουν το θάρρος να καταγγέλλουν την αποικιακή βαρβαρότητα της κράτους τους. Ένα διακεκριμένο μέλος αυτής της κοινότητας των «προδοτών» του εβραϊκού έθνους είναι ο ιστορικός, πολιτικός επιστήμονας και καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Έξετερ, Ιλάν Παππέ, ο οποίος γεννήθηκε στη Χάιφα και εγκατέλειψε το Ισραήλ το 2008 όταν η Κνεσέτ (το ισραηλινό κοινοβούλιο) καταδίκασε τις ιδέες και τη δράση του, η φωτογραφία του δημοσιεύτηκε σε μια εφημερίδα και έγινε αποδέκτης απειλών κατά της ζωής του.
Σήμερα παρουσιάζουμε ένα, κατά τη γνώμη μας υπεραισιόδοξο, άρθρο του που δημοσιεύτηκε στις 21 Ιουνίου στο sidecar, το blog του βρετανικού περιοδικού New Left Review.
Χ.Γο.
Η επίθεση της Χαμάς στις 7 Οκτωβρίου 2023 μπορεί να παρομοιαστεί με σεισμό που προκαλεί σοβαρές ζημιές σε ένα παλιό κτίριο. Οι ρωγμές ήταν ορατές από πριν, αλλά τώρα πια τις βλέπουμε και στα θεμέλια του κτιρίου. Μήπως, πάνω από 120 χρόνια απ’ την ίδρυσή του, το σιωνιστικό σχέδιο για την Παλαιστίνη -η ιδέα της ίδρυσης με τη βία ενός εβραϊκού κράτους σε μια αραβική, μουσουλμανική και μεσανατολική χώρα- βρίσκεται στα πρόθυρα της κατάρρευσης; Ιστορικά, την ανατροπή ενός κράτους μπορεί να την προκαλέσει μια πληθώρα παραγόντων. Αυτή μπορεί να προκύψει από συνεχείς επιθέσεις γειτονικών χωρών ή από έναν συνεχιζόμενο για πολλά χρόνια εμφύλιο πόλεμο. Μπορεί να συμβεί μετά από τη διάλυση των δημόσιων υπηρεσιών και την αδυναμία τους να παρέχουν υπηρεσίες στους πολίτες. Συχνά αρχίζει ως μια αργή διαδικασία αποσύνθεσης που αποκτά δυναμική, και στη συνέχεια, σε σύντομο χρονικό διάστημα, γκρεμίζει δομές που κάποτε φαίνονταν στέρεες και ακλόνητες.
Το δύσκολο είναι να εντοπιστούν τα πρώιμα σημάδια της επικείμενης κατάρρευσης. Σ’ αυτό το κείμενο θα υποστηρίξω ότι στην περίπτωση του Ισραήλ αυτά τα σημάδια είναι σήμερα πιο ευδιάκριτα από ποτέ άλλοτε. Είμαστε μάρτυρες μιας ιστορικής διαδικασίας-ή, πιο σωστά, της απαρχής μιας διαδικασίας-που μπορεί να οδηγήσει στην πτώση του σιωνισμού. Και αν η διάγνωσή μου είναι σωστή, τότε ταυτόχρονα είμαστε σε μια ιδιαίτερα επικίνδυνη συγκυρία. Γιατί από την στιγμή που το Ισραήλ αντιληφθεί το μέγεθος της κρίσης θα εξαπολύσει μια σφοδρή και ανηλεή επίθεση, με στόχο να την αναχαιτίσει, όπως έκανε το νοτιοαφρικανικό καθεστώς του απαρτχάιντ στις τελευταίες του ημέρες. Τα προαναφερθέντα σημάδια είναι τα εξής:
1. Ο κατακερματισμός της ισραηλινής εβραϊκής κοινωνίας
Επί του παρόντος, η ισραηλινή εβραϊκή κοινωνία αποτελείται από δύο αντίπαλα στρατόπεδα που δεν μπορούν να βρουν κάποιο κοινό έδαφος συνεννόησης. Ο διχασμός πηγάζει από την αντινομία της ταύτισης του εβραϊσμού με τον εθνικισμό. Ενώ κάποτε η εβραϊκή ταυτότητα στο Ισραήλ ήταν απλώς αντικείμενο θεωρητικής αντιπαράθεσης μεταξύ θρησκευτικών και κοσμικών παρατάξεων, σήμερα έχει μετατραπεί σε μια διαμάχη για τον χαρακτήρα της δημόσιας σφαίρας και του ίδιου του κράτους. Αυτή η σύγκρουση διεξάγεται όχι μόνο στα μέσα ενημέρωσης αλλά και στους δρόμους.
Το ένα στρατόπεδο μπορεί να χαρακτηριστεί ως το «κράτος του Ισραήλ». Περιλαμβάνει τους πιο κοσμικούς, φιλελεύθερους και κυρίως, αλλά όχι αποκλειστικά, μεσοαστούς ευρωπαίους Εβραίους και τους απογόνους τους, οι οποίοι συνέβαλαν στην ίδρυση του κράτους το 1948 και διατήρησαν την ηγεμονία σ’ αυτό μέχρι το τέλος του περασμένου αιώνα. Ας μη γελιόμαστε, η υπεράσπιση των «φιλελεύθερων δημοκρατικών αξιών» δεν επηρεάζει τη δέσμευσή τους στο καθεστώς απαρτχάιντ που έχει επιβληθεί, με διάφορους τρόπους, σε όλους τους Παλαιστίνιους που ζουν μεταξύ του ποταμού Ιορδάνη και της Μεσογείου. Η βασική επιθυμία αυτού του στρατοπέδου είναι οι εβραίοι πολίτες να ζουν σε μια δημοκρατική και πλουραλιστική κοινωνία από την οποία αποκλείονται οι Άραβες.
Το άλλο στρατόπεδο είναι το «κράτος της Ιουδαίας», το οποίο δημιουργήθηκε από τους εποίκους της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Απολαμβάνει τη διαρκώς αυξανόμενη υποστήριξη στο εσωτερικό της χώρας και αποτελεί την εκλογική βάση που εξασφάλισε τη νίκη του Νετανιάχου στις εκλογές του Νοεμβρίου 2022. Η επιρροή του στα ανώτερα κλιμάκια του ισραηλινού στρατού και των υπηρεσιών ασφαλείας αυξάνεται με εκθετικό ρυθμό. Το «κράτος της Ιουδαίας» επιδιώκει τη μετατροπή του Ισραήλ σε μια θεοκρατική πολιτεία που θα εκτείνεται στο σύνολο των εδαφών της ιστορικής Παλαιστίνης. Για να το πετύχει αυτό είναι αποφασισμένο να μειώσει τον αριθμό των Παλαιστινίων στο ελάχιστο δυνατό, ενώ εξετάζει και την κατασκευή ενός Τρίτου Ναού(1) στη θέση του Τεμένους Αλ-Άκσα(2). Τα μέλη του δεύτερου στρατοπέδου πιστεύουν ότι με αυτόν τον τρόπο θα μπορέσουν να αναβιώσουν τη χρυσή εποχή των βιβλικών βασιλείων. Γι’ αυτήν την πλευρά, οι κοσμικοί Εβραίοι που αρνούνται να συμμετάσχουν στη συγκεκριμένη προσπάθεια είναι εξίσου αιρετικοί με τους Παλαιστίνιους.
Τα δύο στρατόπεδα είχαν αρχίσει να συγκρούονται βίαια πριν από τις 7 Οκτωβρίου 2023. Τις πρώτες βδομάδες μετά την επίθεση, φάνηκε ότι έβαλαν στην άκρη τις διαφορές τους μπροστά στον κοινό εχθρό. Αλλά αυτό ήταν μια ψευδαίσθηση. Οι οδομαχίες αναζωπυρώθηκαν και είναι δύσκολο να φανταστεί κανείς με ποιον τρόπο θα μπορούσε να επιτευχθεί η συμφιλίωση των δύο πλευρών. Το πιθανότερο αποτέλεσμα αυτής της σύγκρουσης εκτυλίσσεται ήδη μπροστά στα μάτια μας. Περισσότεροι από μισό εκατομμύριο Ισραηλινοί, οι οποίοι είναι μέλη του «κράτους του Ισραήλ», έχουν εγκαταλείψει τη χώρα από τον Οκτώβριο 2023, γεγονός που δείχνει ότι στη χώρα κυριαρχεί το «κράτος της Ιουδαίας». Πρόκειται για ένα πολιτικό σχέδιο που ο αραβικός κόσμος, και ίσως ο κόσμος στο σύνολό του, δεν θα ανεχθεί σε βάθος χρόνου.
2. Η οικονομική κρίση του Ισραήλ
Η πολιτική τάξη δεν φαίνεται να έχει κάποιο σχέδιο για την εξισορρόπηση των δημόσιων οικονομικών σε συνθήκες αέναων ένοπλων συγκρούσεων, πέρα από το να εξαρτάται όλο και περισσότερο από την αμερικανική οικονομική βοήθεια. Το τελευταίο τρίμηνο του περασμένου έτους, η οικονομία σημείωσε 20% ύφεση, και η μετέπειτα ανάκαμψη είναι εύθραυστη. Η υπόσχεση της Ουάσινγκτον για την παροχή οικονομικής βοήθειας ύψους 14 δισεκατομμυρίων δολαρίων είναι απίθανο να αντιστρέψει την κατάσταση. Αντιθέτως, το οικονομικό πρόβλημα θα επιδεινωθεί αν το Ισραήλ υλοποιήσει την πρόθεσή του να προχωρήσει σε πόλεμο με τη Χεζμπολάχ, αυξάνοντας παράλληλα τη στρατιωτική δραστηριότητα του στη Δυτική Όχθη, τη στιγμή που ορισμένες χώρες -μεταξύ των οποίων η Τουρκία και η Κολομβία- έχουν αρχίσει να εφαρμόζουν οικονομικές κυρώσεις εις βάρος του.
Η κρίση επιδεινώνεται περισσότερο από την ανικανότητα του υπουργού Οικονομικών Μπεζαλέλ Σμότριχ, ο οποίος ενισχύει συνεχώς οικονομικά τους εβραϊκούς οικισμούς της Δυτικής Όχθης, αλλά κατά τα άλλα είναι ανίκανος να διοικήσει το υπουργείο του. Εν τω μεταξύ, η σύγκρουση μεταξύ του «κράτους του Ισραήλ» και του «κράτους της Ιουδαίας», σε συνδυασμό με τα γεγονότα της 7ης Οκτωβρίου, ωθεί ορισμένους παράγοντες της οικονομικής και χρηματοπιστωτικής ελίτ στη μεταφορά των κεφαλαίων τους στο εξωτερικό. Αυτοί που σκέφτονται να τοποθετήσουν τις επενδύσεις τους εκτός του κράτους αποτελούν ένα σημαντικό μέρος του 20% των Ισραηλινών που πληρώνουν το 80% των φόρων.
3. Η διεθνής απομόνωση του Ισραήλ
Το Ισραήλ απομονώνεται διεθνώς και μετατρέπεται σταδιακά σε κράτος-παρία. Η διαδικασία αυτή άρχισε πριν από την 7η Οκτωβρίου, αλλά έχει ενταθεί από την έναρξη της γενοκτονίας. Αποτυπώνεται στις πρωτόγνωρες θέσεις που υιοθέτησαν το Διεθνές Δικαστήριο Δικαιοσύνης (ΔΔΔ) και το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο (ΔΠΔ). Προηγουμένως, το παγκόσμιο κίνημα αλληλεγγύης στην Παλαιστίνη είχε καταφέρει να κινητοποιήσει τους πολίτες διαφόρων χωρών προκειμένου να συμμετάσχουν σε εμπορικά και οικονομικά μποϊκοτάζ κατά του Ισραήλ, αλλά δεν είχε κατορθώσει να επιβάλλει την εφαρμογή διεθνών κυρώσεων. Στις περισσότερες χώρες η υποστήριξη στο Ισραήλ από το πολιτικό και οικονομικό κατεστημένο παρέμεινε ακλόνητη.
Σ’ αυτό το πλαίσιο, οι πρόσφατες αποφάσεις του ΔΔΔ και του ΔΠΔ – ότι το Ισραήλ διαπράττει γενοκτονία, ότι πρέπει να σταματήσει την επίθεσή του στη Ράφα, και ότι οι ηγέτες του πρέπει να συλληφθούν για εγκλήματα πολέμου – πρέπει να θεωρηθούν ως μια προσπάθεια να εισακουστούν οι θέσεις της παγκόσμιας κοινωνίας των πολιτών, σε αντίθεση με την απλή αποτύπωση της γνώμης των ελίτ. Τα δικαστήρια δεν έχουν μειώσει τις βάναυσες ισραηλινές επιθέσεις κατά του λαού της Γάζας και της Δυτικής Όχθης. Όμως έχουν συμβάλει στην αύξηση των επικρίσεων εναντίον του ισραηλινού κράτους, οι οποίες όλο και περισσότερο προέρχονται τόσο από τα πάνω όσο και από τα κάτω.
4. Η τεράστια αλλαγή νοοτροπίας των νέων Εβραίων σε όλο τον κόσμο
Μετά τα γεγονότα των τελευταίων εννέα μηνών, πολλοί νέοι Εβραίοι μοιάζουν σήμερα έτοιμοι να απαλλαγούν από τη σχέση τους με το Ισραήλ και τον σιωνισμό και να συμμετάσχουν ενεργά στο κίνημα αλληλεγγύης προς τους Παλαιστίνιους. Οι εβραϊκές κοινότητες, ιδίως στις Ηνωμένες Πολιτείες, εξασφάλιζαν κάποτε στο Ισραήλ ουσιαστική ασυλία απέναντι στις επικρίσεις για την πολιτική του. Η απώλεια, ή τουλάχιστον η μερική απώλεια αυτής της υποστήριξης έχει σημαντικές επιπτώσεις στην παγκόσμια θέση της χώρας. Η AIPAC(3) μπορεί ακόμη να βασίζεται στους χριστιανούς σιωνιστές για να παρέχει βοήθεια και να ενισχύει τα μέλη της, αλλά δεν θα είναι πια η ίδια τρομερή οργάνωση χωρίς την ύπαρξη μιας σημαντικής εβραϊκής εκλογικής πελατείας. Η ισχύς του εβραϊκού λόμπι μειώνεται.
5. Η αδυναμία του ισραηλινού στρατού
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι οι IDF(4) εξακολουθούν να αποτελούν μια ισχυρή δύναμη που διαθέτει εξοπλισμούς τελευταίας τεχνολογίας. Ωστόσο, οι περιορισμοί του ισραηλινού στρατού αποκαλύφθηκαν στις 7 Οκτωβρίου. Πολλοί Ισραηλινοί θεωρούν ότι ο στρατός τους ήταν εξαιρετικά τυχερός, καθώς η κατάσταση θα μπορούσε να ήταν πολύ χειρότερη αν σε μια συντονισμένη επίθεση είχε συμμετάσχει και η Χεζμπολάχ. Έκτοτε, το Ισραήλ έχει δείξει ότι η δυνατότητά του να αμυνθεί κατά του Ιράν, η προειδοποιητική επίθεση του οποίου τον Απρίλιο του 2024 περιλάμβανε την εκτόξευση 170 ντρόουνς αλλά και βαλλιστικών και τηλεκατευθυνόμενων πυραύλων, βασίζεται απολύτως σε μια περιφερειακή συμμαχία υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Πολιτειών. Σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, το σιωνιστικό σχέδιο εξαρτάται από την ταχεία παράδοση τεράστιων ποσοτήτων στρατιωτικού εξοπλισμού από τους Αμερικανούς, χωρίς τον οποίο δεν θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί ούτε ένας μικρός αντάρτικος στρατός στο νότιο μέρος της χώρας.
Σήμερα υπάρχει μια διάχυτη αντίληψη στον εβραϊκό πληθυσμό της χώρας ότι το Ισραήλ είναι απροετοίμαστο και ανίκανο να αμυνθεί αποκλειστικά με βάση τις δικές του δυνάμεις. Αυτό έχει οδηγήσει στην άσκηση μεγάλων πιέσεων για την άρση της απαλλαγής από τη στρατιωτική θητεία των υπερορθόδοξων Εβραίων – που ισχύει από το 1948 – και την άμεση επιστράτευσή τους κατά χιλιάδες. Αυτό δύσκολα θα αλλάξει κάτι στο πεδίο της μάχης, αλλά αποτυπώνει το μέγεθος της απαισιοδοξίας για την ικανότητα του στρατού – η οποία, με τη σειρά της, έχει εντείνει τις πολιτικές διαιρέσεις στο εσωτερικό του Ισραήλ.
6. Η ανάδυση της δύναμης της νεότερης παλαιστινιακής γενιάς
Η νέα γενιά των Παλαιστινίων είναι πολύ πιο ενωμένη, οργανικά δικτυωμένη και ξεκάθαρη για την προοπτική του αγώνα της, σε σύγκριση με την παλαιστινιακή πολιτική ελίτ. Δεδομένου ότι ο πληθυσμός της Γάζας και της Δυτικής Όχθης συγκαταλέγεται μεταξύ των νεότερων σε ηλικίας παγκοσμίως, αυτή η νέα ηλικιακή ομάδα θα έχει τεράστια επιρροή στην πορεία του απελευθερωτικού αγώνα. Οι συζητήσεις που γίνονται μεταξύ των νέων παλαιστινιακών ομάδων δείχνουν ότι αυτό που τους απασχολεί είναι η δημιουργία μιας πραγματικά δημοκρατικής οργάνωσης – είτε μιας ανανεωμένης PLO, είτε μιας εντελώς νέας οργάνωσης – που θα υπηρετήσει ένα όραμα χειραφέτησης αντίθετο στην προσπάθεια της Παλαιστινιακής Αρχής να αναγνωριστεί η Παλαιστίνη ως κράτος. Οι νέοι μοιάζει να προτιμούν τη λύση του ενός κράτους από το απαξιωμένο μοντέλο των δύο κρατών.
Θα μπορέσει η νέα παλαιστινιακή γενιά να ανταποκριθεί με αποτελεσματικό τρόπο στην παρακμή του σιωνισμού; Αυτό το ερώτημα είναι δύσκολο να απαντηθεί. Την κατάρρευση ενός κρατικού σχεδίου δεν διαδέχεται πάντοτε μια καλύτερη εναλλακτική λύση. Αλλού στη Μέση Ανατολή -στη Συρία, την Υεμένη και τη Λιβύη- έχουμε δει πόσο αιματηρά και παρατεταμένα μπορεί να είναι τα αποτελέσματα μιας κατάρρευσης. Στην προκειμένη περίπτωση το ζητούμενο είναι η αποαποικιοποίηση, και ο προηγούμενος αιώνας έχει δείξει ότι οι μετααποικιακές πραγματικότητες δεν βελτιώνουν πάντα την προηγούμενη κατάσταση. Μόνο η δράση των Παλαιστινίων μπορεί να οδηγήσει προς τη σωστή κατεύθυνση. Πιστεύω ότι, αργά ή γρήγορα, τα προαναφερθέντα σημάδια, συγχωνευόμενα σε ένα εκρηκτικό μείγμα, θα οδηγήσουν στην κατάρρευση του σιωνιστικού σχεδίου για την Παλαιστίνη. Όταν συμβεί αυτό, ελπίζουμε ότι θα υπάρχει ένα ισχυρό απελευθερωτικό κίνημα που θα καλύψει το κενό.
Για περισσότερα από 56 χρόνια, η αποκαλούμενη «ειρηνευτική διαδικασία» -μια διαδικασία που δεν οδήγησε πουθενά- ήταν στην πραγματικότητα μια σειρά αμερικανοϊσραηλινών πρωτοβουλιών στις οποίες οι Παλαιστίνιοι καλούνταν να ανταποκριθούν. Σήμερα, η «ειρήνη» πρέπει να αντικατασταθεί με την αποαποικιοποίηση και οι Παλαιστίνιοι πρέπει να μπορέσουν να διατυπώσουν το όραμά τους για την περιοχή, ενώ εκείνοι που πρέπει να ανταποκριθούν είναι οι Ισραηλινοί. Αυτό θα σηματοδοτούσε την πρώτη φορά, τουλάχιστον εδώ και πολλές δεκαετίες, που το παλαιστινιακό κίνημα θα έπαιρνε το προβάδισμα στη διατύπωση των προτάσεών του για μια μετα-αποικιακή και μη σιωνιστική Παλαιστίνη (ή όπως αλλιώς θα ονομαστεί η νέα οντότητα). Για να το πράξει αυτό πιθανότατα θα ανατρέξει στην εμπειρία της Ευρώπης (ίσως στα ελβετικά καντόνια και στο βελγικό μοντέλο) ή, καλύτερα, στις παλιές δομές της ανατολικής Μεσογείου, όπου οι εκκοσμικευμένες θρησκευτικές ομάδες μεταμορφώθηκαν σταδιακά σε εθνοπολιτισμικές οι οποίες ζούσαν η μία δίπλα στην άλλη στην ίδια περιοχή.
Ανεξάρτητα από το αν οι λαοί επικροτούν αυτή την ιδέα ή την τρέμουν, το ενδεχόμενο κατάρρευσης του Ισραήλ είναι πια υπαρκτό. Αυτό το ενδεχόμενο θα επηρεάσει τη μακροπρόθεσμη συζήτηση για το μέλλον της περιοχής. Θα επιβληθεί στην ημερήσια διάταξη όταν οι λαοί συνειδητοποιήσουν ότι η εκατονταετής προσπάθεια, με επικεφαλής τη Βρετανία και στη συνέχεια τις Ηνωμένες Πολιτείες, να δημιουργηθεί με τη βία ένα εβραϊκό κράτος σε μια αραβική χώρα φτάνει σιγά- σιγά στο τέλος της. Είναι αλήθεια ότι κατάφερε να δημιουργήσει μια κοινωνία εκατομμυρίων εποίκων, πολλοί από τους οποίους είναι σήμερα δεύτερης και τρίτης γενιάς. Αλλά η παρουσία τους εξακολουθεί να εξαρτάται, όπως και όταν πρωτοεγκαταστάθηκαν, από την ικανότητά τους να επιβάλλουν βίαια τη θέλησή τους σε εκατομμύρια αυτόχθονες, οι οποίοι δεν εγκατέλειψαν ποτέ τον αγώνα τους για αυτοδιάθεση και ελευθερία της πατρίδας τους. Στις επόμενες δεκαετίες, οι έποικοι θα πρέπει να εγκαταλείψουν αυτή την προσέγγιση και να δείξουν την προθυμία τους να ζήσουν ως ισότιμοι πολίτες σε μια απελευθερωμένη και αποαποικιοποιημένη Παλαιστίνη.
Ιλάν Παπέ
Μετάφραση-Επιμέλεια: Χάρης Γολέμης
© New Left Review Ltd 2024
Σημειώσεις του Επιμελητή:
1. Σύμφωνα με την ερμηνεία που δίνει σε ορισμένες προφητείες της Βίβλου ένα μεγάλο μέρος των θρησκευόμενων Εβραίων, η ανέγερση του Τρίτου Ναού στη «Γη της Επαγγελίας» είναι θέλημα Θεού. Ο Πρώτος Ναός χτίστηκε από τον Σολομώντα το 957 π.Χ. και καταστράφηκε το 587 π.Χ. από τους Βαβυλώνιους. Ο Δεύτερος Ναός, που κατασκευάστηκε το 516 π.Χ., καταστράφηκε από τους Ρωμαίους το 70 π.Χ. Κατά την Βίβλο και οι δύο Ναοί είχαν χτιστεί στο Όρος του Ναού που βρίσκεται στην παλαιά πόλη της Ιερουσαλήμ, η οποία σήμερα κατέχεται από το Ισραήλ.
2. Το Τέμενος Αλ Άκσα είναι ο τρίτος ιερότερος τόπος λατρείας των Μουσουλμάνων, μετά την Μέκκα και τη Μεδίνα. Αρχικά ήταν ένα μικρό οίκημα για προσευχή, το οποίο ανακατασκευάστηκε και επεκτάθηκε το 705 μ.Χ., καταστράφηκε από σεισμό το 746 και ξαναχτίστηκε το 780, με ένα μέρος του να καταρρέει εκ νέου από σεισμό το 1033, για να ανοικοδομηθεί το 1035 με τη μορφή του τεμένους που υπάρχει σήμερα. Το Τέμενος Αλ Άκσα είναι και αυτό χτισμένο στο Όρος του Ναού, αλλά βρίσκεται υπό ισλαμική διοίκηση.
3. AIPAC είναι τα αρχικά της American Israel Public Affairs Committee (Αμερικανο-Ισραηλινή Επιτροπή Δημόσιων Υποθέσεων), ενός φιλοϊσραηλινού λόμπι στο Κογκρέσο και την κυβέρνηση των Ηνωμένων Πολιτειών.
4. IDF είναι τα αρχικά των Israel Defense Forces (Ισραηλινών Αμυντικών Δυνάμεων), δηλαδή του ισραηλινού στρατού.
