Ζούσαν σε μια από τις ξεχασμένες αυτοσχέδιες παραγκουπόλεις του Χουχούι, μιας βορειοδυτικής επαρχίας της Αργεντινής, όπου καταφεύγουν οι αποκλεισμένοι.
Οι «κανένας», παιδιά κανενός και ιδιοκτήτες τού τίποτα, όπως γράφει το ποίημα του Εδουάρντο Γκαλεάνο, αυτο-οργανώθηκαν.
Με όπλο την αλληλεγγύη, η συνοικιακή ένωση Τούπακ Αμάρου ξεκίνησε τη δράση της με την καμπάνια «Μια κούπα γάλα» για τα παιδιά των ανέργων, μια πρακτική που θα απλωθεί σε ολόκληρη την Αργεντινή τα χρόνια της χρεοκοπίας και της κρίσης.
Διανομή τροφίμων, συλλογικές κουζίνες, ανταλλαγές αγαθών και υπηρεσιών ήταν μόνο η αρχή για να οραματιστούν μια άλλη ζωή και μέσα από τη συλλογική δράση να την κάνουν πράξη.
Ξεκίνησαν να χτίζουν τα πρώτα σπίτια το 2004, όταν η κεντροαριστερή κυβέρνηση του Νέστορ Κίρτσνερ εμπιστεύτηκε στην Τούπακ Αμάρου κονδύλια για προγράμματα κοινωνικής στέγης.
Αντιμετώπισαν την κατοικία ως ένα συνολικό πρόβλημα κοινωνικής ένταξης.
Ηξεραν από πρώτο χέρι ότι η αστεγία είναι ο τελευταίος κρίκος μιας αλυσίδας δεινών και πως καμιά λύση δεν είναι βιώσιμη αν δεν δώσεις απάντηση και στα άλλα δεινά που αντιμετωπίζουν οι πιο φτωχοί των φτωχών: πρόσβαση στην αγορά εργασίας, την εκπαίδευση, την ασφάλιση, την υγεία.
Κι έκανε το όραμά της για μια πόλη του συνεργατισμού πραγματικότητα με τον κοινωνικά διαχειριζόμενο οικισμό Τούπακ Αμάρου με τις 6.000 κατοικίες στη συνοικία Αλτο Κομεδέρο της πρωτεύουσας της πολιτείας.
Εκεί είναι η έδρα δεκάδων συνεταιρισμών (που απασχολούν περίπου 5.000 άτομα), ανάμεσά τους δύο μεταλλουργικών, ενός ξυλουργικού, ενός τσιμεντοπλακών κι άλλων οικοδομικών υλικών, ενός παραγωγής σωληνώσεων, που μειώνουν το κόστος κατασκευής έτσι ώστε τα ποσά που εξοικονομούνται να μπορούν να επανεπενδυθούν στην κοινότητα.
Με τους συνεταιρισμούς που παράγουν πολλά από τα απαιτούμενα υλικά και προσφέρουν την απαιτούμενη εργασία και με την κατάργηση κάθε ενδιάμεσου, κάθε κατοικία (54 τ.μ. με έναν μικρό κήπο) στοιχίζει 86.700 πέσος και δίνει δουλειά σε τέσσερα άτομα, ενώ οι ντόπιοι εργολάβοι χρεώνουν 130.000 και δημιουργούν μιάμιση θέση εργασίας ανά σπίτι.
Ο οικισμός Τούπακ Αμάρου μπορεί να επιδείξει ένα μοναδικό κοινωνικό έργο.
Διαθέτει νηπιαγωγείο, δημοτικό, γυμνάσιο και λύκειο με 2.500 εγγεγραμμένους μαθητές καθένα τους, μονάδα ενισχυτικής διδασκαλίας και ένα κέντρο επαγγελματικής κατάρτισης (με 1.800 φοιτητές) για τις ανάγκες των συνεταιρισμών που όλο και διευρύνουν το πεδίο δραστηριοποίησής τους.
Εχει δύο κέντρα πρωτοβάθμιας περίθαλψης, ιατρεία εξοπλισμένα με μηχανήματα υπερσύγχρονης τεχνολογίας, κινητές ιατρικές μονάδες, φαρμακείο και ένα πρότυπο κέντρο αποκατάστασης ατόμων με ειδικές ανάγκες.
Και πλάι στην κοινοτική κουζίνα δεσπόζει το κέντρο νομικών συμβουλών για τη διεκδίκηση των δικαιωμάτων των πολιτών.
Δικαιώνοντας την επιλογή τους να δώσουν στον οικισμό τους το παρωνύμιο «το Κάντρι της Τούπακ» (από τα country clubs που προορίζονται αποκλειστικά για τους πλούσιους), διαθέτει πολιτιστικό κέντρο, θέατρο, κινηματογράφο, γήπεδα ποδοσφαίρου, μπάσκετ και ράγκμπι, ένα πάρκο δεινοσαύρων με φιγούρες παρμένες από το Jurassic Park ανάμεσα σε κούνιες και τσουλήθρες, έναν χώρο με ψησταριές και πάγκους για να συναντώνται οι οικογένειες κάτω από τη σκιά των δέντρων. Και σαν χολιγουντιανό σκηνικό προβάλλει ένα ομοίωμα του Ναού του Ηλιου των Ινκας για να τιμούν τους προγόνους τους οι ιθαγενείς (στην πλειονότητά τους) κάτοικοι, αλλά και ένα θαλάσσιο πάρκο με πισίνες.
Τα πάντα έχουν φτιαχτεί και λειτουργούν από τους συνεταιριστές-κατοίκους. Τα πάντα δωρεάν για όλους.
Τα πάντα υπό κοινοτικό έλεγχο και διαχείριση: από την καθαριότητα ώς τη συντήρηση. Τα πάντα, περιλαμβανομένου του χώρου, ως κοινά αγαθά.
«Το Κάντρι της Τούπακ Αμάρου προβάλλει ως πρότυπο μιας μετακαπιταλιστικής πόλης. Εγινε εφικτό μεταμορφώνοντας ένα εργαλείο πολιτικής για τη στέγη σε μια άλλη πολιτική που θέτει στο επίκεντρο τη διεκδίκηση των κοινωνικών και οικονομικών δικαιωμάτων των πολιτών που έως τότε ζούσαν στιγματισμένοι ιεραρχικά, κοινωνικά και φυλετικά», γράφει ο Χάιμε Σορίν, πρώην πρύτανης της Σχολής Αρχιτεκτονικής του Πανεπιστημίου του Μπουένος Αϊρες. «Δεν είναι ένα πολεοδομικό σύμπλεγμα, αλλά μια κοινωνική δομή που στηρίζει ένα σχέδιο ζωής κάνοντας πράξη το δικαίωμα στην πόλη ως κοινωνικά συλλογικό χώρο».
Λυσσαλέα αντίδραση
Γι’ αυτό και συνάντησε τη λυσσαλέα αντίδραση του νέου κυβερνήτη του Χουχούι, Χεράρντο Μοράλες (ομοϊδεάτη του νεοφιλελεύθερου προέδρου Μαουρίσιο Μάκρι), και των κατασκευαστών και εργολάβων της επαρχίας, που είδαν τα συμφέροντά τους να πλήττονται από αυτό το «επικίνδυνο παράδειγμα».
Με την ανάληψη των καθηκόντων του τον Δεκέμβριο του 2015 ο Μοράλες έκοψε κάθε ενίσχυση και ανάθεση στους συνεταιρισμούς της Τούπακ Αμάρου.
Εναν μήνα μετά συνέλαβε τη Μιλάγρο Σάλα, την ιθαγενή ηγέτιδα της Τούπακ Αμάρου που οραματίστηκε αυτή την πόλη του συνεργατισμού, γιατί πρωτοστάτησε σε καθιστική διαμαρτυρία μπροστά στο κυβερνείο.
Παρά την καταδίκη της αυθαίρετης κράτησής της από ΟΗΕ, Ευρωκοινοβούλιο, Οργανισμό Αμερικανικών Κρατών και Διεθνή Αμνηστία, παρέμεινε προφυλακισμένη και πλέον υπόδικη με στημένες κατηγορίες για διασπάθιση δημόσιου χρήματος.
Εως την περασμένη εβδομάδα, όταν οι αρχές τηρώντας εν μέρει απόφαση του Διαμερικανικού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων που ζητούσε την απελευθέρωσή της, την έθεσαν σε κατ’ οίκον περιορισμό: όχι στο σπίτι της στην Τούπακ Αμάρου αλλά σε απόμακρη γειτονιά και σε ένα έρημο ημιτελές κτίσμα που έχει μόνο κουφώματα, χωρίς τζάμια στα παράθυρα και τις πόρτες, χωρίς ηλεκτρικό, νερό και αποχέτευση.
Μία ακόμη από τις πολλές ταπεινώσεις που επιφυλάσσει το σύστημα στους «κανέναν» όταν υψώνουν το ανάστημά τους και διεκδικούν μέσα από την κοινωνική και αλληλέγγυα οικονομία να βγουν συλλογικά από την ανυπαρξία.
