Έχουμε πάλι πόλεμο στην Ευρώπη. Αυτό που συνέβη την Πέμπτη στην Ουκρανία ήταν κάτι που ξεπέρασε τα όρια της φαντασίας και των σεναριογράφων αντιρωσικών πολεμικών ταινιών του Χόλυγουντ. Γι’ αυτό και αιφνιδίασε ακόμα και εκείνους, που διαλαλούσαν ότι η Ρωσία θα εξαπολύσει ολομέτωπη επίθεση στη γειτονική της χώρα.
Ωστόσο, όποιος δει την ιστορία ως συνέχεια, ως μια αλυσίδα γεγονότων που αλληλοακολουθούνται και αλληλοσυμπληρώνονται δεν θα έπρεπε να είναι τόσο έκπληκτος. Πράγματι, η «αρχιτεκτονική» της Ευρώπης όπως διαμορφώθηκε μετά τη διάλυση της ΕΣΣΔ το 1991 έχει καταρρεύσει. Αλλά τούτο συνέβη επειδή ήταν θνησιγενής. Βασιζόταν δηλαδή σε μια λογική ηγεμονίας των ΗΠΑ, που ποτέ δεν προσαρμόστηκαν στα νέα δεδομένα, γιατί όπως αποδεικνύεται αυτό είναι ασύμβατο με τη φύση τους.
Ένα ελαττωματικό σχέδιο;
Στο περασμένο φύλλο της Εποχής η Λουτσιάνα Καστελίνα σημείωνε ότι «δυστυχώς, η Ενωμένη Ευρώπη δεν γεννήθηκε στο Βεντοτένε, αλλά στην Ουάσινγκτον: η πρώτη ψήφος υπέρ της δεν ήταν ενός Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, αλλά του αμερικανικού Κογκρέσου, τη 10η Μαρτίου 1947, έπειτα από πρόταση του Τζον Φόστερ Ντάλας, υπουργού Εξωτερικών και αδελφού του Άλαν, ισχυρού αρχηγού της CIA».
Είναι κάτι που οφείλει να συνειδητοποιήσει η Αριστερά στην Ευρώπη. Όποιος το συνειδητοποίησει αυτό μπορεί να καταλάβει και όσα έγιναν κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου, αλλά και όσα ακολούθησαν μετά. Να καταλάβει πώς διαλύθηκε η Γιουγκοσλαβία, πώς η Ευρώπη ακολούθησε ή ανέχτηκε τους πολεμικούς τυχοδιωκτισμούς των ΗΠΑ σε ένα σωρό σημεία του πλανήτη. Να καταλάβει γιατί η «συμφωνία του Μινσκ» ήταν απλώς μια μετάθεση του προβλήματος, με ευθύνη τότε κυρίως της «αρχιμαγείρισσας των αναβολών» Ανγκέλα Μέρκελ, ένα «δυστύχημα εν αναμονή».
Ας προσπαθήσουμε, λοιπόν, για μια «άλλη Ευρώπη»
Είναι ξεκάθαρο ότι κανένας προοδευτικός, κανένας Αριστερός δεν μπορεί να αποδέχεται την λογική του πολέμου, την επικράτηση του ισχυρότερου στα όπλα. Ωστόσο, πέρα από την διαπιστωσιολογία και τους «κλαυθμούς και οδυρμούς» αυτό που χρειάζεται η Ευρώπη είναι μια πραγματικά διαφορετική πρόταση για την αρχιτεκτονική της. Αυτό έμοιαζε εξαιρετικά δύσκολο μέχρι πρότινος και φαντάζει πλέον σχεδόν αδύνατο, μετά τα νέα δεδομένα που δημιούργησε ο «νέος πόλεμος στην Ευρώπη».
Αποτελεί, όμως, υποχρέωση για τις προοδευτικές δυνάμεις, από τη στιγμή που εδώ και καιρό και ο πιο αφελής έχει πλέον καταλάβει ότι ούτε η ιστορία τελείωσε το 1989-91, ούτε μια συντηρητική πρόταση σαν αυτή του Εμανουέλ Μακρόν για μια δήθεν «στρατηγική αυτονομία» της Ευρώπης μπορεί να είναι βιώσιμη από τη στιγμή, που δεν αμφισβητεί την κυριαρχία όχι μόνο των ΗΠΑ, αλλά συνολικά του νεοφιλελευθερισμού και του χρηματοπιστωτικού κεφαλαίου στην Ευρώπη.
Η Δύση είχε οικοδομήσει τη συνοχή της επί δεκαετίες πάνω στο αφήγημα της απειλής της κομμουνιστικής ΕΣΣΔ και τελικά δέχεται την μεγαλύτερη πρόκληση από μια καπιταλιστική Ρωσία. Δεν είναι λοιπόν απλώς η «παράνοια» του Πούτιν ή η εκδικητικότητα κάποιων «γερακιών» στο Πεντάγωνο η εξήγηση του γρίφου. Το γεγονός ότι η θεσμική ΕΕ αποφάσισε να απαντήσει στην υπέρμετρη ρωσική απάντηση με οικονομικά μέτρα δείχνει ότι οι σημερινές οικονομικές εξουσίες δεν αποτελούν παρά ένα επιπλέον «εργαλείο πολέμου», το οποίο δεν στρέφεται μόνο εναντίον εξωτερικών εχθρών. Οι Βρυξέλλες παραφράζουν το παλιό ρητό: «ο πόλεμος είναι συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα» αποκαλύπτοντας ότι «η οικονομία είναι ένας πόλεμος με άλλα μέσα». Ούτε αυτό θα έπρεπε πάντως να αποτελεί έκπληξη για την Αριστερά.
Πέρα από το «φτηνό ρεύμα»
Η απάντηση της Αριστεράς σε όσα συμβαίνουν τις τελευταίες ώρες δεν μπορεί να περιοριστεί σε εκκλήσεις για ειρήνη και φτηνό ρεύμα για το λαό. Όχι ότι και αυτό δεν είναι σημαντικό για κοινωνίες φτωχοποιημένες και εξαντλημένες από τα σοκ διαδοχικών κρίσεων. Η εστίαση στο φαινόμενο δεν οδηγεί όμως σε «κάψιμο» της ρίζας του. Η διαπίστωση ότι πίσω από κάθε σύγκρουση παραμονεύουν πολύμορφα οικονομικά συμφέροντα δεν είναι πια δείγμα διορατικότητας. Το ζητούμενο είναι να υψωθούν επιτέλους φραγμοί σε αυτά τα συμφέροντα. Αυτή τη στιγμή είναι σαφές ότι η αδυναμία της Αριστεράς να προτείνει μια «άλλη Ευρώπη» (αλήθεια ποιός θυμάται άραγε ακόμα εκείνο το σύνθημα των ευρωεκλογών του 2014;) απειλεί να αφαιρέσει από τις επόμενες γενιές κάθε ελπίδα για διέξοδο από ένα λαβύρινθο οξυνόμενων και διαδοχικών καπιταλιστικών αντιθέσεων. Ο κίβδηλος φιλειρηνισμός τους, η υποκριτική τους απαξίωση της βίας απλώς προσπαθούν να καλύψουν τις δικές τους ευθύνες και τα δικά τους αδιέξοδα. Που μετατρέπουν σταθερά σε αδιέξοδα των λαων. Ρώσων, Αμερικανών, Ουκρανών, των λοιπών Ευρωπαίων.
Κώστας Αργυρός
Πηγή: Η Εποχή
