«Η Αϊσέ πάει διακοπές»

Σαν σήμερα, το 1974, ήχησε στα τουρκικά η φράση «Η Αϊσέ πάει διακοπές». Ήταν το σύνθημα προς τα τουρκικά στρατεύματα για να ξεκινήσει η Εισβολή στην Κύπρο. Αυτή η φράση πέρασε στις πρώτες γραμμές της ελληνόφωνης λογοτεχνίας με την ομότιτλη νουβέλα της Κύπριας συγγραφέα Κωνσταντίας Σωτηρίου, που κυκλοφόρησε το 2014. Όμως στο δικό της βιβλίο με τίτλο «Η Αϊσε πάει διακοπές», πρωταγωνίστρια είναι μια Ελληνοκύπρια που είχε πάει να ζήσει «απέναντι» με τον Αρίφη της, σαν Τουρκοκύπρια. Κι εκεί τη βρίσκει η απόβαση των τουρκικών στρατευμάτων. Μόνη με τον μικρούλη γιό της και τον άντρα της σκοτωμένο, σε ένα έδαφος που ερήμην της έχει γίνει εχθρικό. Ακολούθησαν οι «Φωνές από χώμα» και η «Πικρία χώρα». Πάντα με μια ματιά και στις δύο κοινότητες. Μια τριλογία καθηλωτική για τη συλλογική περιπέτεια της Κύπρου, από μια συγγραφέα και δημοσιογράφο η οποία γεννήθηκε «μετά». Το 1975.

Το «Δεν Ξεχνώ» είναι μια μνήμη που επιβλήθηκε στην Κωνσταντία Σωτηρίου. Εκείνη σκέφτεται αλλιώς. Η ματιά της δεν είναι εθνοκεντρική. Είναι κριτική. Δεν προσπαθεί να επουλώσει το «τραύμα» όπως η προηγούμενη γενιά συγγραφέων. Η Σωτηρίου αποφοίτησε από το Τμήμα Τουρκικών και Μεσανατολικών Σπουδών του Πανεπιστημίου Κύπρου, έχει μεταπτυχιακό δίπλωμα στην Ιστορία της Μέσης Ανατολής από το Πανεπιστήμιο του Μάντσεστερ. Από το 2005 εργάζεται ως λειτουργός Τύπου για τουρκικά θέματα στο Γραφείο Τύπου και Πληροφοριών της Κυπριακής Δημοκρατίας. Με τις νουβέλες της _ που κυκλοφορούν από τις εκδόσεις Πατάκη _ αναζητά το «Γιατί;» του Κυπριακού προβλήματος. Από πού ξεκίνησε το κακό; Γιατί φτάσαμε ως εκεί; Κι αυτό φέρνει άλλον αέρα στην ελληνόφωνη κυπριακή λογοτεχνία.

Συμπαθούσα τη Νίκη Μαραγκού, έχω διαβάσει τον Κυριάκο Χαραλαμπίδη και τη Δάφνη Λόρδου, έχω ακούσει τον Μιχάλη Πιερρή, γνωρίζω τα εμβληματικά ποιήματα του Σεφέρη, μου άρεσε η ταινία Fish and Chips του Ηλία Δημητρίου, παρακολουθώ τις μελέτες του, γεννημένου στην Ποταμιά Λευκωσίας, Νιαζί Κιζίλγιουρεκ. Όμως η Σωτηρίου με έκανε να αγαπήσω πραγματικά, και όχι εγκεφαλικά, την Κύπρο. Την Κύπρο που την κατοικούσαν από παλιά Ελληνοκύπριες/οι και Τουρκοκύπριες/οι. Την Κύπρο για την οποία η λύση της Ομοσπονδίας μοιάζει να έχει απομακρυνθεί. Δυστυχώς. Μάλιστα η Σωτηρίου τόλμησε να ενσωματώσει στην αφήγησή της, διαλόγους στο κυπριακό ιδίωμα που πολλαπλασιάζουν τις αποχρώσεις στην αφήγησή της, συνδέουν το παρελθόν με το παρόν, και υπαινίσσονται ότι αλλιώς χτυπά η καρδιά της Κοινωνίας και αλλιώς παίζονται τα παιχνίδια της Πολιτικής.

Έτσι λοιπόν, η «Αϊσέ πάει διακοπές» (2014) αναφέρεται στην «Εισβολή» και εξερευνά τον φόβο του «Αλλου» και την υπέρβασή του. Οι «Φωνές από χώμα» (2017) μας μεταφέρουν στον ματωμένο Δεκέμβριο του 1963, τότε που ξέσπασαν τα ακραία διακοινοτικά επεισόδια τα οποία οδήγησαν στη διαίρεση της Λευκωσίας με την «Πράσινη Γραμμή», σε ελληνοκυπριακό και τουρκοκυπριακό τομέα. Αυτή η νουβέλα συζητά για το χαμένο στοίχημα της συνύπαρξης των δύο κοινοτήτων στην ανεξάρτητη Κύπρο. Ξέρουμε ότι το 1974 η «Πράσινη Γραμμή» επεκτάθηκε σε 300 χλμ χωρίζοντας πλέον το νησί σε «ελεύθερα» και «κατεχόμενα» εδάφη, και φτάσαμε στο 2003 για να ανοίξουν τα οδοφράγματα και να γίνει μερική άρση του περιορισμού διακίνησης μεταξύ του Νότιου και του Βόρειου τμήματος της Κύπρου. Τρίτο έργο της, η «Πικρία χώρα» (2020) ξεκινά από τους αγνοούμενους των συγκρούσεων του 1963 και του πολέμου του 1974. Και εστιάζει στις οικογένειές τους, μανάδες, γυναίκες, αδελφές, στα ψέματα που τύλιξαν τον πόνο τους, στις κρυμμένες αλήθειες με τις οποίες έζησαν και τις ακολούθησαν για περισσότερες από τρεις δεκαετίες. Ως το 2006 οπότε ανοίχτηκαν οι ομαδικοί τάφοι και άρχισε η διαδικασία της εκταφής, ταυτοποίησης , και επιστροφής των λειψάνων στις δύο κοινότητες. Είναι το βιβλίο που συζητά το στοίχημα του μέλλοντος. Προς τα εκεί κοιτάζει η Κωνσταντία Σωτηρίου.