Γυναίκες και εργασία, μια συνεχής διεκδίκηση

Το βιβλίο της Μαρίας Καραμεσίνη “Γυναίκες, φύλο και εργασία στην Ελλάδα” παρουσίασε σε ειδική εκδήλωση που πραγματοποίησε στον Πολυχώρο Σπούτνικ το Τμήμα Φεμινιστικής Πολιτικής/Φύλου του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Ήταν μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα βραδιά, όπου με αφορμή το βιβλίο έγινε μια αποτίμηση της εμπειρίας της αριστερής διακυβέρνησης καθώς και εκτίμηση των σημερινών προκλήσεων για την πολιτική ισότητας των φύλων. Για το βιβλίο συζήτησαν οι πρώην αν. υπουργός Κοινωνικής Αλληλεγγύης Θεανώ Φωτίου, η πρώην γενική γραμματέας Ισότητας Φωτεινή Κούβελα, η τομεάρχισσα Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου. Η εκδήλωση άνοιξε με χαιρετισμό της συντονίστριας του Τμήματος Φεμινιστικής Πολιτικής / Φύλου του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Κατερίνας Παπαθεοδώρου, ενώ τον συντονισμό ανέλαβε το μέλος του Τμήματος και ακτιβίστρια Φωτεινή Σιάνου.

«Είναι ένα πολυεπίπεδο βιβλίο, στο οποίο θα ανατρέχω συχνά» τόνισε η τομεάρχισσα Εργασίας του ΣΥΡΙΖΑ-Π.Σ. Μαριλίζα Ξενογιαννακοπούλου, υπογραμμίζοντας ότι πρόκειται για ένα βιβλίο αναφοράς, μια εξαιρετική ανάλυση που συμπεριλαμβάνει και τη νέα κρίση της πανδημίας με τις συνέπειές της. Ιδιαίτερης σημασίας, όπως είπε, είναι η επιστημονική και πολιτική αποτύπωση της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ μέσα από τους μνημονιακούς περιορισμούς της εποχής εκείνης, με παράλληλη καταγραφή και των θετικών στοιχείων. Ιδιαίτερα σημαντικό είναι ότι οι διαπιστώσεις της Μαρίας Καραμεσίνη καταλήγουν σε συγκεκριμένες προτάσεις, για παράδειγμα σχετικά με το πώς μπορούν να διασφαλιστούν τα δικαιώματα και η ίση αμοιβή.

Στο βιβλίο αναδεικνύεται το μεγάλο χάσμα που υπάρχει αλλά και η σημασία των κατακτήσεων. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο που αναφέρει το βιβλίο στη λογική της προόδου που έχει γίνει είναι ότι το 1981 οι γυναίκες ήταν στο 27% του εργατικού δυναμικού και το 50% ήταν μη αμειβόμενη εργασία. Το 2019 είναι στο 42%, με 2% μη αμειβόμενη εργασία.

Επίσης, στο βιβλίο γίνεται ειδική αναφορά στα κριτήρια που έδωσαν ώθηση στη συμμετοχή των γυναικών στην αγορά εργασίας, στο μεγάλο όπλο που ήταν η εκπαίδευση, στον τριτογενή τομέα και στις υπηρεσίες, στον δημόσιο τομέα, όπου οι γυναίκες μπόρεσαν να αναλάβουν και θέσεις ευθύνης. Σήμερα δυστυχώς διανύουμε μια περίοδο οπισθοδρόμησης των δικαιωμάτων και των κατακτήσεων, όταν δεν υπάρχουν ΣΣΕ, ισχυρά συνδικαλιστικά δικαιώματα, ελεγκτικοί μηχανισμοί για την παραβίαση των όρων, ενώ ο Κ. Χατζηδάκης ακόμα και στη μερική απασχόληση καταλύει όλα τα εργατικά δικαιώματα και τα δικαιώματα των γυναικών.

Η Μαρία Καραμεσίνη καταπιάνεται δείχνοντας το μέλλον και με τη νέα μορφή εργασίας, την τηλεργασία, που πρέπει και αυτή να διέπεται από ένα πλαίσιο δικαιωμάτων και ρύθμισης. Τέλος, η Μ. Καραμεσίνη καταπιάνεται και με την περίοδο της πανδημίας, όπου το στοιχείο που καταγράφεται είναι ότι το κλείσιμο της γυναίκας στο σπίτι συνδέεται με μια τρομακτική έξαρση της ενδοοικογενειακής βίας.

Η Μαρία Καραμεσίνη στο βιβλίο της καταρρίπτει τον προπαγανδιστικό μύθο του αντιΣΥΡΙΖΑ μετώπου περί δεκαετούς κρίσης κατά την οποία εξαφανίζονται ως διά μαγείας οι κεντροδεξιές μνημονιακές συγκυβερνήσεις για να χρεωθεί όλη η κρίση στον ΣΥΡΙΖΑ, τόνισε μιλώντας για το βιβλίο η πρώην αν. υπουργός Θ. Φωτίου. Δηλαδή αποδεικνύει ότι δεν υπάρχει δεκαετία κρίσης, υπάρχει η περίοδος της μεγάλης ύφεσης 2008-2015, κατά την οποία επέρχεται η μεγάλη καταστροφή της χώρας, και η περίοδος 2015-2019 της σταθεροποίησης και ανάκαμψης με τον ΣΥΡΙΖΑ.

Η Θ. Φωτίου αναφέρθηκε αναλυτικά στο πώς ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε όχι μόνο να αποτρέψει την ακραία φτώχεια στην οποία καταδίκασαν τον κόσμο τα Μνημόνια αλλά και να βελτιώσει θεαματικά το κοινωνικό κράτος προχωρώντας στην ψηφιακή μετάβαση στον τομέα της πρόνοιας. Το πρώτο βήμα ψηφιακής μετάβασης έγινε με μια ελληνική καινοτομία: την ψηφιακή κάρτα αλληλεγγύης για τρόφιμα και βασικά είδη νοικοκυριού, που τη διαχειρίζονται κυρίως οι γυναίκες, την οποία πέντε χρόνια μετά την υιοθετεί και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή για να στηρίξει την κοινωνία στην πανδημία, όχι όμως και η Ν.Δ. Το 2017 θεσπίζεται και δίνεται το ΚΕΑ ως νέο δίχτυ προστασίας κατά της ακραίας φτώχειας, με επαναστατικές ψηφιακές καινοτομίες.

Το 2016 για πρώτη φορά θεσπίζεται με νόμο η υποχρεωτική ψηφιακή καταγραφή όλων των υπηρεσιών φροντίδας που παρέχονται από δημόσιους και ιδιωτικούς φορείς κοινωφελούς χαρακτήρα στην κοινότητα για τον ηλικιωμένο, τον ανάπηρο, το παιδί, τον άστεγο, την κακοποιημένη γυναίκα. Το 2017 υλοποιείται ο Εθνικός Μηχανισμός παρακολούθησης κοινωνικών πολιτικών, που οδηγεί την κοινωνική φροντίδα στην ψηφιακή εποχή συνδέοντας το κεντρικό κράτος με 245 Κέντρα Κοινότητας ψηφιακά διασυνδεδεμένα με τον Ε.Μ. και το 2018 με τον ΟΠΕΚΑ, όπου συγκεντρώθηκαν όλες οι νέες και οι διευρυμένες παλιές προνοιακές παροχές σε χρήμα και είδος (ΚΕΑ, νέο επίδομα παιδιού, σχολικά γεύματα, επίδομα ενοικίου).

Δυστυχώς, όπως επισήμανε η Θ. Φωτίου, αυτή η ψηφιακή επανάσταση που συντελέστηκε στην πρόνοια δεν είναι γνωστή στον λαό. Σχεδιάστηκε από την αναγεννημένη ΗΔΙΚΑ από το 2015. Τρεις μέρες μετά τις εκλογές του 2019, η ΗΔΙΚΑ περιέρχεται στο υπουργείο Ψηφιακής Πολιτικής, με αποτέλεσμα να οικειοποιηθεί ο Κ. Πιερρακάκης όλα τα επιτεύγματα της ψηφιακής κληρονομιάς της ΗΔΙΚΑ του ΣΥΡΙΖΑ.

Το emvolio.gov.gr βασίζεται στο σύστημα του ΚΕΑ, ενώ και η άυλη συνταγογράφηση ήταν έργο της ΗΔΙΚΑ επί ΣΥΡΙΖΑ, όπως άλλωστε και το ψηφιακό σύστημα αναδοχής-υιοθεσίας, το anynet.gr που εγκαινιάστηκε με την Έφη Αχτσιόγλου τον Απρίλιο του 2019 και ο Κ. Μητσοτάκης το… εγκαινίασε άλλες δύο φορές για να το οικειοποιηθεί.

Τέλος, ιδιαίτερα σημαντικό συμπέρασμα της ερευνήτριας είναι ότι η πολιτική παιδικής φροντίδας και η εκπαιδευτική πολιτική των κυβερνήσεων της Αριστεράς διευκόλυναν τις γυναίκες με παιδιά να διεκδικήσουν ισότιμα με τις γυναίκες χωρίς παιδιά νέες ευκαιρίες απασχόλησης.

Στον αγώνα για την ουσιαστική ισότητα το βιβλίο της Μαρία Καραμεσίνη μας δίνει πλούσιες πληροφορίες εξετάζοντας διαχρονικά την πορεία των γυναικών στην Ελλάδα, από την είσοδο και τη σταθερή ένταξή τους στην αμειβόμενη εργασία από το 1960 μέχρι σήμερα, τις πολιτικές που ασκήθηκαν διαχρονικά αλλά και το μέλλον της ισότητας στη χώρα, όπως υπογράμμισε η πρώην γενική γραμματέας Ισότητας Φωτεινή Κούβελα.

Ειδικότερα, μιλώντας για την αριστερή διακυβέρνηση, μπήκε τέρμα στον κατήφορο της κοινωνικής οπισθοδρόμησης όχι μόνο με «σωστικά» μέτρα κοινωνικής πολιτικής, αλλά κυρίως με την αντιστροφή της καταστροφικής πορείας της ανεργίας, η οποία μαζί με τις περικοπές μισθών και την επέκταση της υποαπασχόλησης είχε οδηγήσει την περίοδο 2010-2014 το 40% του πληθυσμού στη φτώχεια και την αποστέρηση από βασικά αγαθά. Αυξήθηκαν οι γυναικείες θέσεις μερικής απασχόλησης και προσωρινής εργασίας στον δημόσιο και τον ιδιωτικό τομέα. Ωστόσο, όπως υπογράμμισε η Φ. Κούβελα, αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι το 83% της καθαρής αύξησης των γυναικείων θέσεων εργασίας αντιστοιχεί σε θέσεις πλήρους απασχόλησης, ενώ το 74% της καθαρής αύξησης των γυναικείων θέσεων μισθωτής εργασίας σε θέσεις σταθερής απασχόλησης.

Όσο αφορά την πολιτική ισότητας των φύλων, οι παρεμβάσεις της αριστερής διακυβέρνησης ήταν οριζόντιες και ολιστικές και αφορούσαν όλα τα πεδία όπου συναντάμε σήμερα τις έμφυλες ανισότητες. Τα καλύτερα δείγματα από άποψη δομικών αλλαγών ήταν οι νόμοι για την έμφυλη βία (κύρωση της Σύμβασης της Κωνσταντινούπολης, Ν. 4531/2018) και την ουσιαστική ισότητα (Ν. 4604/2019), που εισήγαγαν σημαντικές καινοτομίες στα όργανα, στους μηχανισμούς και στα εργαλεία άσκησης πολιτικής έμφυλης ισότητας και νέες υποχρεώσεις του κράτους για την καταπολέμηση της βίας κατά των γυναικών.

Ενδεικτικά: Κατοχυρώθηκε ο οικονομικός προϋπολογισμός για πολιτικές έμφυλης ισότητας σε κάθε υπουργείο. Θεσπίστηκαν οι Επιτροπές Ισότητας στην Αυτοδιοίκηση και στα πανεπιστήμια. Καθιερώθηκε η ποσόστωση φύλου κατά 40% στα ψηφοδέλτια των βουλευτικών εκλογών καθώς και της Αυτοδιοίκησης. Θεσπίστηκε η ποσόστωση φύλου στα Δ.Σ των αγροτικών συνεταιρισμών και των αθλητικών σωματείων (η σημερινή κυβέρνηση όμως το κατάργησε). Δόθηκε έμφαση με εγκύκλιο για τη χρήση μη σεξιστικής γλώσσας στα δημόσια έγγραφα και με ειδική μελέτη της ΓΓΙΦ και κατοχυρώθηκαν οι δομές για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών.

Αυτές οι προωθητικές θεσμικές αλλαγές ωστόσο δεν είχαν συνέχεια με τη δεξιά διακυβέρνηση, η οποία προχώρησε σε κατάργηση της προηγούμενης ΓΓΙΦ και τη μετάλλαξή της σε Γενική Γραμματεία Δημογραφικής και Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων καθώς και μεταφορά της στο υπουργείο Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων. Υποβαθμίστηκε έτσι η σημασία της πολιτικής ισότητας των φύλων σε νέο πλαίσιο, που μας γυρνά πίσω σε αναχρονιστικές θεωρίες και στερεοτυπικούς ρόλους για τη γυναίκα.

Το μέλλον της ισότητας των φύλων θα διαρκέσει πολύ ακόμα, προέβλεψε η Καραμερσίνη, σημειώνοντας παράλληλα τη μεγάλη πρόοδο των τελευταίων σαράντα ετών

H δουλειά αυτή είναι μια συλλογή άρθρων που γράφτηκαν τμηματικά. Εξετάζω και την περίοδο διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, γιατί η εμπειρία αυτή έπρεπε να καταγραφεί και να αποτιμηθεί για τα θετικά της και με τις ελλείψεις της, για να δούμε πώς θα σχεδιάσουμε πολιτικές» είπε λαμβάνοντας τον λόγο η καθηγήτρια Οικονομικών της Εργασίας και Κοινωνικής Πολιτικής στο Τμήμα Κοινωνικής Πολιτικής και πρόεδρος της Επιτροπής Ισότητας των Φύλων του Παντείου Πανεπιστημίου Μαρία Καραμεσίνη.

Το βιβλίο αρθρώνεται γύρω από τρεις μεγάλες θεματικές ενότητες. Η πρώτη αναλύει στην Ελλάδα τη «σιωπηλή» ή «αθόρυβη» επανάσταση των γυναικών που είναι παγκόσμιο φαινόμενο μακράς διάρκειας και αφορά τη μαζική και συνεχόμενη ένταξη των γυναικών στην αγορά εργασίας και την αύξηση της συμμετοχής τους στα επιστημονικά και τεχνικά επαγγέλματα. Πρόκειται για έναν μεγάλο κοινωνικό μετασχηματισμό μακράς διάρκειας, που αλλάζει ριζικά τη διάρθρωση της αγοράς εργασίας/τη σύνθεση του εργατικού δυναμικού, το μοντέλο οικογένειας, τη δομή του κοινωνικού κράτους, τη δημογραφία. Ωστόσο, η επανάσταση αυτή θα διαρκέσει πολύ ακόμα, λέει η Μ. Καραμεσίνη, και εξηγεί αναλυτικά τους λόγους γι’ αυτό.

Η δεύτερη θεματική ενότητα ασχολείται με το τι μας διδάσκει η φεμινιστική οικονομική θεωρία για τις έμφυλες επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων και με την εμπειρική ανάλυση των επιπτώσεων της Μεγάλης Ύφεσης του 2008-2018 στην Ελλάδα. Εδώ υπάρχουν τα συμπεράσματα διεθνών ερευνών για τις έμφυλες επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων. Παρ’ όλο που οι γυναίκες έχουν εδραιώσει τη θέση τους στην αγορά εργασίας, επιβαρύνονται με πρόσθετη παροχή απλήρωτης εργασίας, φροντίδας και στήριξης των μελών του νοικοκυριού. Επιπλέον, η εξίσωση ανδρών και γυναικών προς τα κάτω που επιφέρουν οι κρίσεις δεν συνιστά καμία πρόοδο όσον αφορά την ισότητα των φύλων.

Η τρίτη θεματική ενότητα διερευνά την εργασία -αμειβόμενη και μη- στα χρόνια της κρίσης του 2008 στην Ελλάδα καθώς και κατά την κρίση της πανδημίας, η οποία ανέδειξε την τεράστια συμβολή της γυναικείας εργασίας -οικιακής και έμμισθης- στην κοινωνική αναπαραγωγή και ιδιαίτερα σε συνθήκες οξείας υγειονομικής κρίσης. Η τελευταία έφερε στην επιφάνεια τις ανισότητες φύλου στην απλήρωτη οικιακή εργασία και τις χαμηλές αμοιβές στα τόσο απαραίτητα γυναικεία επαγγέλματα φροντίδας, ενώ ανάδειξε παράλληλα τη σημασία του κοινωνικού κράτους. Η ερευνήτρια αναφέρθηκε στα σημαντικά πολιτικά συμπεράσματα στα οποία κατέληξε ειδικά για την πολιτική ισότητας των φύλων στην εργασία, η οποία πρέπει να επικεντρωθεί στην επέκταση του τομέα της κοινωνικής φροντίδας με κοινωνικές επενδύσεις (οικονομία της φροντίδας), την προώθηση της ίσης συμμετοχής των ανδρών στη μη αμειβόμενη εργασία, τη βελτίωση της πρόσβασης των γυναικών χαμηλού και μεσαίου εκπαιδευτικού επιπέδου, των μεταναστριών και των προσφύγων σε ποιοτικές θέσεις εργασίας.

Τέλος, η Μαρία Καραμεσίνη αναφέρθηκε στον ρόλο της πολιτικής, ο οποίος, όπως εξήγησε, είναι αναντικατάστατος. «Ακόμα και το μείγμα της λιτότητας μπορεί να διαφοροποιηθεί και να δώσει μια κυβέρνηση έμφαση στις κοινωνικές δαπάνες γιατί θέλει να αποτρέψει μια κοινωνική καταστροφή, την ανθρωπιστική κρίση». Αυτή ήταν μια κεντρική πολιτική απόφαση της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ -παρ’ όλο που το μεγαλύτερο βάρος το έφερε η Θ. Φωτίου-, που ενίσχυσε το σύστημα Υγείας, έδωσε αξιοπρέπεια σε ανθρώπους που ήταν ως τότε απόβλητοι και περιττοί και πρόσφερε ελπίδα και προοπτική. «Σε περίοδο κρίσης, λιτότητας, με δανειστές, πιέσεις, μπορέσαμε με το σύστημα των voucher να περάσουμε ως χώρα από τις τελευταίες θέσεις της Ε.Ε. ως προς τον βαθμό κάλυψης των παιδιών από βρεφονηπιακούς σταθμούς πάνω από τον μέσο όρο των χωρών της Ε.Ε. και αισθάνομαι περήφανη γι’ αυτό» είπε κλείνοντας.

Πηγή: Η Αυγή