Με αφορμή το συλλογικό έργο σε εξέλιξη «The AfroGreeks», το οποίο συμμετέχει στην έκθεση «Spaces of Togetherness»
Θά ‘θελες να μου πεις για αρχή δυο λόγια για το τι μπορεί να δει ο κόσμος στην έκθεση «The AfroGreeks»;
Λοιπόν, είναι τρεις αίθουσες που έχουμε στο project. Η πρώτη είναι ένα αρχείο-εργαστήριο που θα έχει κανείς πρόσβαση σε αρχειακό υλικό, φωτογραφίες σχετικά με την περίοδο και την παρουσία της Αφρικανικής Διασποράς στη Μεσόγειο από τον 17ο αιώνα, έρευνες, άρθρα, βιβλία που έχουν να κάνουν με την αφρικανική καταγωγή, θα έχει πρόσβαση στο μη επεξεργασμένο υλικό 24 συνεντεύξεων, από τις 200 που έχουν γίνει, καθώς και στις απομαγνητοφωνήσεις αυτών των συνεντεύξεων και σε κάποια ερευνητικά αρχεία. Και μπορεί να ακούσει στους υπολογιστές όλες τις δράσεις και τις εκδηλώσεις που έχει κάνει το project ως τώρα. Μετά στην άλλη αίθουσα έχουμε μια video εγκατάσταση με μια τρικάναλη προβολή, όπου θα παίξουν εννέα πορτρέτα από μέλη της Αφρικανικής Διασποράς, που έχουν δώσει συνέντευξη. Και τέλος, υπάρχει άλλη μια αίθουσα, η οποία έχει μια δικάναλη προβολή, που είναι, από τα αριστερά, Αφροέλληνες καλλιτέχνες που δημιουργούν, γράφουν στο στούντιο, εμπνέονται, κάνουν τη τέχνη τους και, δεξιά, τα τελευταία δέκα χρόνια μέσα από διαδηλώσεις, πορείες από διάφορες κοινότητες, σε διάφορες φάσεις της ιστορίας, σε έναν κοινό χώρο που ουσιαστικά είναι η Αθήνα.
Εσύ πώς ξεκίνησες να ασχολείσαι με το project; Έχεις παρατηρήσει κάποιες τάσεις, αποκλίσεις, διαφορές ως προς τις εμπειρίες;
Είμαι στο project και μέλος του Døcumatism από το 2019 και έχω αναλάβει και το κομμάτι της έρευνας και πιο συγκεκριμένα το αρχείο, το κομμάτι του αρχείου το επιμελήθηκα εγώ με λίγα λόγια. Οπότε από τους 200 ανθρώπους, ξέρω ένα 80%, δηλαδή δεν ξέρω αυτούς που υπήρχαν πριν το 2019 και έχω αναλάβει και το κομμάτι της διοργάνωσης των εκδηλώσεων οπότε είμαι σε επαφή με όλους αυτούς τους ανθρώπους καθημερινά. Είμαι σε συζητήσεις, πάνελ και για το κομμάτι της έρευνας επειδή ήταν κομμάτι της διπλωματικής στο μεταπτυχιακό και θα είναι κομμάτι του διδακτορικού, κάπως έχω μια επίβλεψη, αν μπορώ να το πω έτσι, αλλά κυρίως μαζεύω το υλικό, συζητάω με κόσμο που θέλει να συνεισφέρει, καταγράφω. Οι διαφορές είναι τεράστιες και αυτός είναι και ο ρόλος του έργου. Δηλαδή, το έργο χρησιμοποίησε επίτηδες το όνομα του project, το Afro-Greeks, Αφρο-Έλληνες, διότι οι απόψεις διίστανται σχετικά με τη χρήση ή την αναγκαιότητα του όρου, σχετικά με το ότι η αφρικανική Διασπορά είναι μία ή πως έχουμε όλοι μας τις δύο απόψεις ή έχουμε τις ίδιες εμπειρίες ή πολιτισμικά υπόβαθρα. Το project αναδεικνύει αυτό το πολύπλευρο. Υπάρχουν πολλές διαφορετικές φωνές που διεκδικούν ο καθένας σε διαφορετική χρονική περίοδο επίσης. Γιατί αυτή η καταγραφή που έχει ξεκινήσει από το 2015 μέχρι σήμερα έχει μέσα όλες τις μικρότερες οργανώσεις, τα κινήματα, τις ομάδες, από το Σύλλογο Αφρικανών Γυναικών και τη Λορέτα, μέχρι τον Τζορτζ Φλόιντ, το Black Lives Matter και όλα όσα συμβαίνουν σήμερα στην Αφρικανική Διασπορά, αλλά και στο εξωτερικό, φτάνοντας στο τι είναι Αφρο-Ευρωπαίος και την το blackness, τη μαύρη εμπειρία, στην Ελλάδα. Οπότε όλο αυτό το αρχειακό υλικό είναι σημαντικό όχι μόνο για την ίδια την αφρικανική διασπορά και τους ανθρώπους που είναι μέρος αυτού του project. Δηλαδή ο σκοπός δεν είναι να δείξει μια ενότητα ή μια ομοιομορφία, αλλά το ότι πολλοί διαφορετικοί άνθρωποι αφρικανικής καταγωγής, που ζουν ή μεγάλωσαν στην Ελλάδα, είναι Έλληνες με μαύρο χρώμα, είναι όλα αυτά, πώς διαμορφώνεται η ταυτότητά τους και του κατά πόσο όλο αυτό είναι μέρος ενός εθνικού αφηγήματος. Ακόμα και μέσα στο ίδιο το project πολλά μέλη λένε «ρε παιδί μου, τι είναι το AfroGreeks; Δεν το ξέρα!». Δηλαδή ένα χαρακτηριστικό είναι ο Γιόμι, ο οποίος είναι ο διευθυντής της καρδιολογικής κλινικής στην Αλεξανδρούπολη, ο οποίος έχει σπουδάσει, έχει ζήσει στην Αθήνα, έχει γνωρίσει όλες τις κοινότητες, έχει φτιάξει διάφορα προγράμματα στην Αλεξανδρούπολη, ώστε να βοηθήσει κοινότητες μεταναστευτικής καταγωγής και λέει, «Τι είναι το Αφροέλληνας τώρα;» και γελάει!
Εσύ χρησιμοποιείς τον όρο Αφροελληνίδα; Τι σημαίνει για σένα αυτή η έννοια;
Λοιπόν, εγώ χρησιμοποιώ τον όρο Αφροελληνίδα και θεωρώ πως θα τον χρησιμοποιώ για πολύ ακόμα διότι για μένα ο όρος Αφροέλληνας είναι ένας αυτοπροσδιορισμός που δημιουργεί επίσης ένα κίνημα ορατότητας. Κι εγώ η ίδια δεν θυμάμαι από πότε χρησιμοποίησα τον όρο, αλλά θυμάμαι πως τον χρησιμοποίησα σαν hashtag και ήταν και ο λόγος που επέλεξε να είναι αυτός ο τίτλος της διπλωματικής μου εργασίας στο μεταπτυχιακό, γιατί πάντα είχα αυτό το θέμα της διπλής ταυτότητας, πως γεννήθηκα εδώ, δεν έχω ταυτότητα ελληνική, αλλά νιώθω και Ελληνίδα και Νιγηριανή, αλλά όχι 50-50, τύπου 100% Νιγηριανή, 100% Ελληνίδα. Οπότε, για μένα αυτός ο όρος δίνει ορατότητα στο ότι υπάρχει αφρικανική διασπορά, στο ότι η δεύτερη γενιά δεν διαμορφώνει την ταυτότητά της, πως υπάρχουν κοινές εμπειρίες, κοινά βιώματα μεταξύ των ανθρώπων αφρικανικής καταγωγής και πως είναι πάρα πολύ αναγκαίος αυτός ο όρος. Κατά κάποιον τρόπο το βάζω στο κεφάλι μου σαν το Black Lives Matter, All Lives Matter, προφανώς All Lives Matter, but we’re talking about black lives συγκεκριμένα, επειδή υπάρχουν κάποια συγκεκριμένα πράγματα τα οποία βιώνουν οι Αφρο-έλληνες, τα οποία σχετίζονται με επιπλέον χαρακτηριστικά, τα οποία εμπλέκονται στη διαμόρφωση αυτής της ταυτότητας. Οπότε ξέρω πως σίγουρα θα το χρησιμοποιώ για καιρό ακόμη. Σίγουρα διεκδικούμε όλοι μας να είμαστε απλά Έλληνες και να μην υπάρχει διάκριση, να λες πως είσαι Ελληνίδα και να μη σε ρωτάνε: «ναι, αλλά από πού;» ή «πώς τα μιλάς τα ελληνικά;». Δηλαδή υπάρχουν ακόμη λόγοι για να συζητάμε το αν υπάρχει ορατότητα στη δεύτερη γενιά το 2024. Έχω φάει άκυρο από δουλειά επειδή είμαι μαύρη γυναίκα. Δηλαδή δεν είναι κάτι το οποίο περνάει έτσι μετέωρα. Επίσης το ότι απέκτησα ταυτότητα δεν είναι κάτι που έγινε έτσι μέσα σε μια νύχτα. Έχουν υπάρξει αγώνες, ομάδες που έχουν διεκδικήσει, προηγούμενες γενιές που έχουν προσπαθήσει για να οδηγηθούμε στο ότι είμαστε Έλληνες, οτιδήποτε κι αν σημαίνει αυτό το «ελληνικό», το οποίο είναι μια ιδέα στο τέλος της ημέρας. Ήταν ένα quote το οποίο είχα διαβάσει και το είχα συνδυάσει με τον όρο «Αφροέλληνας», ότι δεν χρειάζεται να είναι ένα end game, the final bus stop αλλά είναι ένα κομμάτι όλου αυτού του puzzle. Και επίσης, λαμβάνοντας υπόψη, γιατί δεν μπορούμε να παίρνουμε μόνο το αφροαμερικανό και να συζητάμε για αυτό, γιατί μόνο αυτό γνωρίζουμε. Οι Αφροαμερικανοί έχουν τη δική τους ιστορία, την διαμόρφωσαν όπως την διαμόρφωσαν, και μας έχει μεταφερθεί με βάση τις δικές τους εμπειρίες. Εμείς φτιάχνουμε ένα δικό μας αφήγημα και το «άφρο-» δεν παραπέμπει απαραίτητα σε εκείνο το «άφρο-», το οποίο δημιούργησαν οι Αμερικανοί, το οποίο δεν χρησιμοποιούν κιόλας. Αλλά υπάρχουν διασπορικές κοινότητες σε όλη την Ευρώπη, υπάρχουν οι Αφροτούρκοι, υπάρχουν οι Αφροϊταλοί, οι Αφροβερονέζοι, οι Αφροφιλανδοί που χρησιμοποιούν ακόμα το «άφρο-», ενώ υπάρχουν άλλες διασπορικές κοινότητες της αφρικανικής καταγωγής που δεν το χρησιμοποιούν το «άφρο-». Δηλαδή υπάρχει μια τεράστια κουβέντα πάνω σε αυτό και προκύπτουν καινούριες έννοιες, όπως το Afroeuropeanness που τώρα μπαίνουν στο τραπέζι, το καθένα με τις δικές του επιρροές. Να μπουν λοιπόν στο τραπέζι και να συζητηθούν με δικούς μας όρους. Και επαναλαμβάνω πως όλες αυτές τις κουβέντες δημιουργούν ένα πολύ πλούσιο αρχείο για το πώς ξεκινήσαμε και θεωρώ πως δεν έχει ξαναγίνει κάτι αντίστοιχο. Το τι σχέση έχει το Generation 2.0, με την Ανάσα, γιατί μιλάνε για μεταναστευτικό σήμερα, γιατί στις κουβέντες αυτές πρέπει να συμπεριλάβουμε και την πρώτη ή δεύτερη γενιά. Το γεγονός ότι η τρίτη γενιά ξυπνάει και με το καλημέρα έχει την ιθαγένεια στα χέρια της, προφανώς μπορεί να σημαίνει ότι δεν έχουν την ανάγκη να χρησιμοποιήσουν τον όρο Αφροέλληνας. Εγώ όμως το είχα πολύ μεγάλη ανάγκη, γιατί ακόμα και στις κουβέντες που είχα όταν ήμουν στο εξωτερικό κι έλεγα «I am Grace from Greece» και με κοιτούσαν «I am sorry, is Greece in Africa?» δηλαδή, σπας στερεότυπα.
Ξέρω ότι απασχόλησαν κάποιες υποθέσεις που είχαν να κάνουν με το blackface στην Αθήνα και στην τηλεόραση. Θες να μου πεις δύο λόγια για τη δική σου άποψη γύρω από αυτό; Διότι είναι μια εκδοχή του ελληνικού ρατσισμού που αγνοούν πάρα πολλοί Έλληνες.
Ναι, είναι λυπηρό που ακόμη χρησιμοποιείται το blackface στην Ελλάδα, επειδή κυρίως, εγώ θεωρώ πως οι Έλληνες, ειδικά στο κομμάτι της τέχνης, είναι πολύ μορφωμένοι άνθρωποι. Δηλαδή διαβάζουν, το πώς τα προσεγγίζουν τα θέματα, δεν μιλάμε για ανθρώπους που είναι άσχετοι. Το να υπάρχει άγνοια γύρω από μια τόσο σημαντική πληροφορία, από πού προέρχεται η πρακτική blackface και γιατί είναι προσβλητικό για έναν άνθρωπο αφρικανικής καταγωγής, με ξεπερνά. Δηλαδή ακόμα και τώρα στην Ελλάδα έχω δει και έχω ακούσει για castings που γίνονται ότι γράφουν «χρειαζόμαστε μια μαύρη γυναίκα να κάνει αυτό, ένα μαύρο άντρα να κάνει αυτό, τόσα παιδιά αφρικανικής καταγωγής». Δηλαδή, ο τρόπος με τον οποίο γίνεται η επιλογή των ρόλων, η γκάμα που υπάρχει στους ρόλους, ο τρόπος που ψάχνουν για έναν ρόλο είναι πολύ λάθος. Και είναι ένα από τα βασικά θέματα που θα σας ζητήσουν και στην κουβέντα που θα γίνει στις 10 Οκτωβρίου.
Ποιος είναι ο απώτερος σκοπός των εκδηλώσεων που διοργανώνετε και του ίδιου του project «The AfroGreeks», τι ελπίζεις ή φαντάζεσαι ότι θα γίνει μέσα από αυτό;
Ελπίζω ότι θα δοθεί περισσότερη ορατότητα, ότι θα υπάρξουν περισσότερες αλληλεπιδράσεις μέσα στην ίδια κοινωνία στην οποία ζούμε. Γιατί υπάρχουν και γειτονιές και άνθρωποι που ζουν τελείως αποκλεισμένοι, που έχουν ανάγκη, ενδυνάμωση, συζήτηση, διάδραση με έναν συνάνθρωπο και μπορεί να μην τους δίνεται αυτή η ευκαιρία. Βοηθάει ο τρόπος που πάει αυτή η θεματική, αυτό το project στο πλαίσιο μιας έκθεσης σύγχρονης τέχνης, που πραγματεύεται τη μετανάστευση και τη μετακίνηση, αλλά ακόμα και μέσα σε αυτό υπάρχουν άνθρωποι που έρχονται στην έκθεση και αναρωτιούνται «πού είναι τα έργα τα καλλιτεχνικά», που φοβούνται να προσεγγίσουν τέχνη που έχει και κάποιο πολιτικό πρόσημο ή που πραγματεύεται ουσιαστικά πράγματα και όχι απλά πιο αφηρημένα. Οπότε αυτές οι παρεμβάσεις σε μικροεπίπεδο θεωρώ πως είναι πολύ σημαντικές επειδή κάπως σμίγουν οι κύκλοι της τέχνης, της ιστορίας. Βρίσκονται στον ίδιο χώρο άνθρωποι από διαφορετικά backgrounds και καταφέρνουμε να μαθαίνουμε ο ένας από τον άλλον. Δεν θα είναι πλέον περίεργο σε δέκα χρόνια να πω την ιστορία των Χαλικούτηδων και να πω πως είμαι Ελληνίδα και ότι υπάρχουν Αφρικανοί στην Ελλάδα εδώ και χρόνια. Τώρα το λέω στην έκθεση τέλος πάντων και με κοιτάνε: «Α, αλήθεια;», «Από την εποχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας;». Υπάρχει αυτό το αφήγημα: «Οι Έλληνες δεν ήταν ποτέ αποικιοκράτες», υπάρχει αυτό το «Εμείς και οι άλλοι». Ενώ στο τέλος αυτό είναι ένα τεράστιο καζάνι που βράζει. Αυτό. Δηλαδή σκοπός είναι περισσότερες αλληλεπιδράσεις και περισσότερα ερεθίσματα ώστε να φανεί από όλα αυτά πως είναι πολύ λίγα τα πράγματα που μας διαφοροποιούν εντέλει.
Η έκθεση διαρκεί έως και τις 20 Οκτωβρίου 2024, στον χώρο της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου (Λεωφόρος Αθηνών-Πειραιώς 52).
Στις 10 Οκτωβρίου, στις 6μμ πραγματοποιήθηκε ανοιχτή συζήτηση με θέμα «Το χρώμα ως εμπόδιο ή περιορισμός για έναν ηθοποιό στην Ελλάδα»
Στις 19 Οκτωβρίου, στις 5μμ θα πραγματοποιηθεί το «Singing and dancing in the Space of Togetherness», Dance Battle και συναυλία με μέλη του project.
Μπέσυ Πολυκάρπου
