Ενα από τα επιχειρήματα που επιστρατεύτηκαν από τη Νέα Δημοκρατία στο διάστημα πριν από τις συγκεντρώσεις της 28ης Φεβρουαρίου ήταν ότι «εδώ συμβαίνουν δραματικές εξελίξεις στον πλανήτη, δεν μπορούμε να στεκόμαστε σε ένα δυστύχημα». Το προκλητικό επιχείρημα έριξε λάδι στη φωτιά. Μπορεί όμως και να αντιστραφεί. Πώς μπορεί να εκπροσωπήσει τη χώρα μια κυβέρνηση που δεν μπορεί να διασφαλίσει τις στοιχειώδεις λειτουργίες των θεσμών και των δημόσιων υπηρεσιών, που έχει το σύνολο της κοινωνίας απέναντί της και μάλλον δεν δίνει δεκάρα γι’ αυτήν;
Οι πολίτες συνειδητοποιούν την κρισιμότητα των ζητημάτων. Η κρίση εμπιστοσύνης δεν αφορά μόνο την κυβέρνηση και τη συγκεκριμένη ηγεσία της Δικαιοσύνης. Αφορά το πολιτικό σύστημα, συνολικά. Δεν έχουν αυταπάτες οι πολίτες ότι η εναλλαγή στην εξουσία θα διασφαλίσει πως δεν θα υπάρξουν ξανά αμέλεια, μυωπική πολιτική και έλλειμμα οράματος και μακροπρόθεσμου σχεδιασμού, διαπλοκή των εξουσιών, προανακριτική της ντροπής, αδιαφάνεια, συγκάλυψη και προσπάθεια παραπλάνησης των πολιτών και παρεμπόδισης της Δικαιοσύνης. Η κρίση αφορά το σύνολο του πολιτικού συστήματος και των θεσμών του πολιτεύματος. Και η λύση είναι η αλλαγή παραδείγματος.
Τα κόμματα της δημοκρατικής αντιπολίτευσης, κυρίως το ΠΑΣΟΚ που ξερογλείφεται στην προοπτική της εξουσίας, εξαντλούνται σε κινήσεις τακτικής και επικοινωνιακές ντρίμπλες, δικαιώνοντας την επιφυλακτικότητα των ψηφοφόρων.
Σε αυτό ποντάρει και η Νέα Δημοκρατία. Γνωρίζει ότι για να διατηρηθεί στην εξουσία, με το υφιστάμενο εκλογικό σύστημα, αρκεί να λάβει το ένα τρίτο των ψήφων. Οσο λιγότεροι ψηφίσουν τόσο πιο εύκολο. Και έχει και τις εφεδρείες της Ακροδεξιάς και του ακροκεντρώου εκσυγχρονισμού.
Αυτό που «φωνάζει» η συνεχώς αυξανόμενη αποχή είναι ότι το πολιτικό σύστημα και οι θεσμοί δεν θα ανακτήσουν την εμπιστοσύνη τους αν δεν αλλάξουν οι νοοτροπίες και οι συμπεριφορές. Και για να αλλάξουν αυτές πρέπει να αλλάξουν οι κανόνες του παιχνιδιού.
Η Μεταπολίτευση βασίστηκε, μεταξύ άλλων, σε ένα εκλογικό σύστημα που εξασφάλιζε αυτοδυναμία στο πρώτο κόμμα, στον μεγαλύτερο δυνατό βαθμό. Η απλή αναλογική ξορκίστηκε ως μήτρα της ακυβερνησίας.
Είδαμε τα καλά της κυβερνησιμότητας στη χρεοκοπία των πολιτικών και τελικά της χώρας, στις υποκλοπές, στη διαχείριση της πανδημίας του Covid, στη διάλυση του ΕΣΥ, στη γενική αίσθηση ανασφάλειας των πολιτών. Πλέον όμως, η αλαζονεία και η αυθαιρεσία που εξέθρεψε η νόθευση της βούλησης των πολιτών κατέληξαν άμεσα σε νεκρούς, αλλά και στη συγκάλυψη. Η ισορροπία είναι πλέον ασταθής.
Δεν υποστηρίζω ότι η απλή αναλογική θα εξαλείψει μεμιάς κάθε πιθανότητα να υπάρχουν ρουσφέτια, αδιαφάνεια, εξάρτηση της Δικαιοσύνης, διαπλοκή των εξουσιών και όλα όσα οδήγησαν να ξεχειλίσει η αγανάκτηση και να εξαντληθούν η υπομονή και η εμπιστοσύνη στους θεσμούς.
Ομως, ας σκεφτούμε αν θα ήταν το ίδιο εύκολο με την απλή αναλογική να είναι ο συγκεκριμένος σταθμάρχης μόνος, να έχουμε ανεπαρκείς κομματικές ηγεσίες στις ΔΕΚΟ, να σχεδιάζονται συμβάσεις όπως η 717 δίχως συνέπειες και επιπτώσεις, να μην υπάρχει έλεγχος, να διασύρονται οι Ανεξάρτητες Αρχές και να υπονομεύεται το έργο τους, να έχουμε εξεταστικές της ντροπής, να είναι τόσο ασφυκτικά στενή η σχέση μεταξύ των εξουσιών (συμπεριλαμβανομένου του Τύπου), να ελέγχεται ή έστω διαπλέκεται τόσο εύκολα η εξουσία με τα καρτέλ. Η παραπάνω λίστα είναι ενδεικτική.
Η απλή αναλογική μπορεί και πρέπει να είναι ένα από τα θεμέλια επανεκκίνησης της Ελληνικής Δημοκρατίας, της αλλαγής πολιτειακού παραδείγματος. Με αυτήν ως βάση, μπορούμε να δούμε αλλαγές στη λειτουργία της Βουλής και των επιτροπών της, στη σχέση πολιτικής και δικαστικής εξουσίας, στην ενίσχυση του θεσμού των Ανεξάρτητων Αρχών, στην αποδυνάμωση του πελατειακού κράτους, στο να σταματήσει το κράτος να είναι λάφυρο, στην ασυλία των υπουργών και στην ενίσχυση του προγραμματικού πολιτικού ανταγωνισμού.
Για να λειτουργήσει σωστά η απλή αναλογική χρειάζεται και την αντίστοιχη πολιτική κουλτούρα, ιδίως από τα κόμματα. Αυτό είναι ένα συλλογικό στοίχημα που θα κερδηθεί στην πράξη και θα πάρει χρόνο. Μπορεί όμως να αποτελέσει λυδία λίθο για να επικρατήσει η προγραμματική συζήτηση, δίχως τον φόβο των κοινών θέσεων και των συμβιβασμών. Για να απαλλαγούμε από το πελατειακό σύστημα και τις εξαρτήσεις του. Να μπει στο προσκήνιο η ανάγκη προγραμματικών συγκλίσεων σε μακροπρόθεσμες πολιτικές σε κρίσιμους τομείς, όπως οι δημόσιες υποδομές, η παιδεία, η υγεία, το περιβάλλον.
Συνεπώς, η απλή αναλογική –ιδανικά με συνταγματική κατοχύρωση και θεσμική πλαισίωση με συμπληρωματικά μέτρα για τη Δικαιοσύνη, τη λειτουργία του Κοινοβουλίου, των Ανεξάρτητων Αρχών, των κομμάτων κοκ.– πρέπει να αποτελεί θεμελιώδες συστατικό του κοινού προγράμματος ενός πολιτικού και κοινωνικού μετώπου που θα δίνει ουσιαστική προοπτική. Γιατί, μετά τα Τέμπη, οι αυταπάτες γι’ αυτό το πολιτικό σύστημα, της Μεταπολίτευσης, τελειώνουν. Και η τομή πρέπει να είναι δημοκρατική. Η εναλλακτική είναι εφιαλτική.
