Κατατέθηκε την περασμένη Τρίτη στη Βουλή από τη Νέα Αριστερά, μετά από μακρά κυοφορία[1], πρόταση νόμου για την απαγόρευση των εξορύξεων στις χερσαίες και θαλάσσιες περιοχές της ελληνικής επικράτειας.
Την ίδια περίοδο η κυβέρνηση εκχωρεί σε πολυεθνικές ενεργειακές εταιρείες θαλάσσια οικόπεδα στις περιοχές της νότιας Κρήτης και της Πελοποννήσου, προκειμένου να ξεκινήσουν έρευνες για την εξόρυξη ορυκτών καυσίμων, αγνοώντας τις μαζικές αντιστάσεις των τοπικών περιβαλλοντικών κινημάτων και της επιστημονικής κοινότητας, για τις καταστροφικές επιπτώσεις στο περιβάλλον.
Για το θέμα συζητήσαμε με τον αναπληρωτή καθηγητή του Τμήματος Γεωγραφίας του Χαροκόπειου Πανεπιστημίου, Γιώργο Μπάλια, συντάκτη του σχεδίου νόμου, που κατατέθηκε προς ψήφιση στη Βουλή.
Τι σε οδήγησε να πάρεις αυτή την πρωτοβουλία;
Η εξορυκτική δραστηριότητα υδρογονανθράκων αντίκειται στην συνθήκη του Παρισιού για την επίτευξη του στόχου περιορισμού κατά 1,5οC της αύξησης της θερμοκρασίας του πλανήτη, σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, καθώς και τις κατευθύνσεις των COP.
Είναι επι πλέον γνωστό, από την IPCC[i] και άλλους οργανισμούς, ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη δεν είναι η ίδια σε όλα τα μέρη του πλανήτη. Υπαρχουν τα λεγομετα hot spots, δηλ. περιοχές με μεγαλύτερη αύξηση της θερμοκρασίας. Κοινή επιστημονική άποψη είναι ότι, η περιοχή της Μεσογείου είναι το μεγαλύτερο hot spot. Έτσι έχουμε μια περαιτέρω υποχρέωση να δώσουμε την μάχη για την μείωση των εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου σε όλες τις χώρες της Μεσογείου. Σε αυτή την κατεύθυνση κινούνται και άλλες χώρες όπως η Ισπανία , η Πορτογαλία κ.α., σαν πρώτο βήμα για την απαγόρευση των εξορύξεων.
Είναι γνωστό ότι οι πολυεθνικές εξορυκτικές εταιρίες δεν έχουν προσαρμοστεί στις οδηγίες των διεθνών οργανισμών για τον περιορισμό της εξορυκτικής δραστηριότητας. Ποια είναι τα αποτελέσματα αυτής της άρνησης προσαρμογής ;
Εχουμε ένα δεδομένο. Παρα το γεγονός ότι η απόφαση στην COP στο Ντουμπάι για στην σταδιακή απομάκρυνση από τα ορυκτά καύσιμα ήταν ομόφωνη , οι εταιρείες κινήθηκαν σε εντελώς αντίθετη κατεύθυνση. Στην τελευταία COP στο Αρτζεμπαιτζαν επιβλήθηκε η άποψη ότι, η χρήση των ορυκτών καυσίμων θα ενταθεί, κυρίως του φυσικού αερίου σαν «μεταβατικού καυσίμου». Το θέμα είναι τι πρωτοβουλίες θα πρέπει να αναλάβουν τα κράτη.
Ένα θέμα που συζητείται είναι η επι μέρους συμβολή των μικρών χωρών στο σύνολο των εκπομπών, όπως για την χώρα μας, δηλ η περίφημη θεωρία της «σταγόνας στον ωκεανό». Η απάντηση σε αυτό είναι προφανής: η συνθήκη του Παρισιού αναφέρει ότι όλα τα κράτη μέλη του ΟΗΕ έχουν υποχρέωση να συμβάλουν, ανεξάρτητα από το μέγεθος τους.
Με την ιδιότητα του νομικού εκτιμάς ότι μια τέτοια πρακτική αντίκειται σε συγκεκριμένους νόμους;
Οι βασικοί κανόνες του Διεθνούς δικαίου για την προστασία του περιβάλλοντος, με βάση την συνθήκη του Παρισιού, επιβάλουν την μείωση των εκπομπών των ΑτΘ (αέρια του θερμοκηπίου). Η μείωση δεν μπορεί να γίνει παρά μόνο με την διακοπή των εξορύξεων και της χρήσης των ορυκτών καυσίμων. Από αυτό προκύπτει ότι ο στόχος της μείωσης είναι επιβεβλημένος. Υπάρχει βέβαια μια συζήτηση στο χώρο των νομικών, κατά πόσο είναι ο στόχος δεσμευτικός για όλες τις χώρες. Ωστόσο, υπάρχουν ήδη δικαστικές αποφάσεις που θεωρούν ότι οι στόχοι που τίθενται από την συνθήκη του Παρισιού είναι νομικά δεσμευτικοί για όλες τις χώρες.
Υπάρχουν χώρες που έχουν κάνει βήματα σε αυτή την κατεύθυνση ;
Υπάρχει ήδη από 2018-2019 ένας σχετικός νόμος στην Γαλλία. Το Συμβούλιο Επικρατείας της Γαλλίας ορίζει ότι οι επιχειρήσεις που θέλουν να προβούν σε εξορύξεις δεν μπορούν να τις υλοποιήσουν, γιατί η Γαλλία δεσμεύεται από την συνθήκη του Παρισιού του 2015 που την υποχρεώνει να μειώσει τις εκπομπές των ΑτΘ και όχι, αντίθετα ,να τις αυξήσει μέσω των εξορύξεων. επίσης να αναφερθεί ότι στη Πορτογαλία σχετικός νόμος αφορά και σε ήδη υφιστάμενες συμβάσεις εξορύξεων.
Πρόσφατη σχετική απόφαση του ανώτατου δικαστηρίου της Σκωτίας αποφάσισε ότι το δημόσιο συμφέρον είναι αυτό που υπηρετείται με την απαγόρευση των εξορύξεων και, βεβαίως, υπερτερεί εκείνου των ιδιωτικών εταιρειών. Αυτή η απόφαση θεωρώ ότι είναι εξαιρετικά σημαντική !
Η εκχώρηση οικοπέδων είναι μια διαδικασία που ακολουθήθηκε και από προγενέστερες κυβερνήσεις. Τι κατά την άποψη σου είχε οδηγήσει (κυβέρνηση Σύριζα) σε αυτή την πολιτική ;
Το ίδιο σκεπτικό που ισχύει και σήμερα . Δηλαδή ότι οι εξορύξεις θα έχουν θετικές επιπτώσεις στην οικονομία και στα γεωπολιτικά ζητήματα . Νομίζω ότι αυτό είναι ένα μεγάλο λάθος, διότι δεν θα πρέπει να συνδέουμε τα γεωπολιτικά με τα συμφέροντα μιας ιδιωτικής εταιρίας. Ένα από τα μεγάλα λάθη της κυβέρνησης Σύριζα ήταν ότι δεν είχε γίνει καμία απολύτως συζήτηση μέσα στο κόμμα για το θέμα αυτό. Νομίζω ότι αυτό θα πρέπει να αναγνωριστεί ρητά σαν λάθος.
Η Νέα Αριστερά θα πρέπει να τοποθετηθεί με σαφήνεια επι αυτού, δηλ. να αναγνωρίσει ότι «κάναμε λάθος».
Άρα η πολιτική διάσταση αυτής της απόφασης, πέραν της περιβαλλοντικής πλευράς, έχει βαρύνουσα σημασία, ιδιαίτερα σε αυτή την συγκυρία . Θεωρείς ότι αυτή η πρωτοβουλία σε πολιτικό επίπεδο μπορεί να επιδράσει στις σχέσεις του συγκεκριμένου κόμματος με τα υπόλοιπα κόμματα του κοινοβουλίου;
Επ αυτού θεωρώ ότι είναι πολύ σωστή η θέση του προέδρου της ΝεΑΡ Α. Χαρίτση που επισήμανε ότι η πρωτοβουλία αυτή, ουσιαστικά προκαλεί και τα άλλα κόμματα να τοποθετηθούν πάνω σε αυτο το δίλημμά : «είμαστε υπέρ των εξορύξεων και δεν μας ενδιαφέρουν τα ζητήματα του περιβάλλοντος, ή είμαστε με την πλευρά των πολιτών και κυρίως της νέας γενιάς που θα υποστεί τις επιπτώσεις από την κλιματική καταστροφή».
Νομίζω ότι αυτή η θέση της ΝεΑΡ συμπίπτει με την γενική άποψη που επικρατεί στην επιστημονική κοινότητα. Ταυτόχρονα θα θέσει προ των ευθυνών και τα άλλα κόμματα στο χώρο της αριστεράς και της κεντροαριστεράς. Αυτή είναι και η θέση των κινημάτων κατά των εξορύξεων σε όλη την χώρα κατά των εξορύξεων και της χαώδους εγκατάστασης των ΑΠΕ . Αυτά είναι τα ζητήματα που απασχολούν χιλιάδες πολίτες στην χώρα.
Θα περιμένουμε να δούμε και ποια θα είναι και η στάση των μέσων ενημέρωσης.
Πως εκτιμάς τις αντιδράσεις των περιβαλλοντικών κινημάτων στην πρωτοβουλία αυτή ; Την στηρίζουν;
Από την πληροφόρηση που έχω προκύπτει ότι στέκουν πολύ θετικά. Βρίσκουν, επι τέλους, ένα πολιτικό κόμμα συμπαραστάτη των αγώνων τους των και συμφερόντων της κοινωνίας. Επίσης οι μεγάλες περιβαλλοντικές οργανώσεις η WWF, η GreenPeace και άλλες, έχουν εκφράσει την στήριξη τους.
Στο παρελθόν και άλλα κόμματα κινήθηκαν σε αυτή την κατεύθυνση, και με τα οποία θα πρέπει έλθουμε σε συνεννόηση. Αναφέρομαι ιδιαίτερα στο ΚΟΣΜΟΣ του Πέτρου Κόκκαλη όπως και με το ΜΕΡΑ25, το οποίο θα πρεπει να αναγνωρίσουμε ότι από την αρχή έχει μια σαφή τοποθέτηση ενάντια στις εξορύξεις.
Μετα την κατάθεση της πρότασης ποια εκτιμάς ότι θα είναι η κοινοβουλευτική εξέλιξη ;
Συνήθως οι προτάσεις νόμου τις οποίες δεν θέλει η πλειοψηφία, τις αφήνει στο περιθώριο χωρίς να προκαλέσει κοινοβουλευτική συζήτηση, ως έχει το δικαίωμα. Ωστόσο εάν αυτή η πρόταση στηριχτεί και από άλλα κόμματα θα δημιουργηθεί ένα «πολιτικό ζήτημα» που, ίσως αναγκάσει την κυβέρνηση να φέρει το θέμα στην Βουλή
Υπάρχει δηλ. το ενδεχόμενο η πρόταση να παραμείνει αποθηκευμένη εν υπνώσει
Βέβαια. Είναι και το πιθανότερο…Θα εξαρτηθεί από το εάν και άλλα κόμματα στηρίξουν την πρόταση
Άρα, είναι σημαντική η στήριξη που θα προσφέρουν και άλλα κόμματα και τα κινήματα.
Είναι πολύ σημαντική η στήριξη των κομμάτων και των κινημάτων για τη θετική εξέλιξη της πρότασης.,
Με την πρωτοβουλία αυτή η Ελλάδα εντάσσεται στις χώρες που τολμούν και πρωτοπορούν στην κατεύθυνση της προστασίας του κλίματος και του περιβάλλοντος, ενάντια στη τρέχουσα διεθνή τάση με προεξέχουσα τη νέα αμερικανική κυβέρνηση του Τραμπ.
Είναι σωστό. Ο Τραμπ εφαρμόζει μια ακραία αντιοικολογική πολιτική. Έφτασε στο σημείο, προχθές, να εκδώσει ένα νέο διάταγμα, σύμφωνα με το οποίο εξαιρεί από τους δασμούς τις εισαγωγές του ΥΦΑ και αργού πετρελαίου από τις αραβικές χώρες προς τις ΗΠΑ, δηλ βρίσκεται σε πλήρη συμφωνία και σύμπλευση με τις εταιρείες πετρελαίου Αυτό νομίζω θα παίζει σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις.
Διαβλέπεις γεωπολιτικούς κινδύνους από την σχεδιαζόμενη έναρξη των ερευνών;
Γεωπολιτικά μπορούν να οξυνθούν οι σχέσεις μας με γειτονικές χώρες, πάνω σε ένα θέμα πάνω στο οποίο δεν υπάρχει κανένα συμφέρον ούτε οικονομικό ούτε οικολογικό. Αυτή νομίζω ότι είναι η αντίφαση! Αυτή η αντίφαση θα πρέπει να βγει στην επιφάνεια. Επιπλέον, το επαναλαμβάνω, δεν μπορεί μια χώρα να εξαρτά τα γεωπολιτικά της συμφέροντα, από τα συμφέροντα μιας ιδιωτικής εταιρίας, η οποία κινείται με άλλο γνώμονα.
Η ελληνική κυβέρνηση θεωρεί ότι η έλευση πολυεθνικών ενεργειακών εταιριών πιστοποιεί την ισχυρή θέση της χώρας σαν χώρας εμπιστοσύνης και ικανής να φιλοξενήσει επενδύσεις.
Αυτή η θέση της κυβέρνησης είναι έξω από τα πράγματα ! Διότι οι εταιρίες που πιθανώς θα έλθουν (Chevron κλπ), δεν θα στηριχτούν στον κρατικό μηχανισμό και σε επενδύσεις από την Ελλάδα. Διαθέτουν δικό τους εξοπλισμό και οι χρηματοδοτήσεις είναι δικές τους και προέρχονται από διεθνή funds.
Επομένως δεν έχει καμία βάση το να λέμε η Ελλάδα αναδεικνύεται μέσα απ’ αυτή την διαδικασία (εξορύξεις) σαν ισχυρή χώρα. Στην ουσία η Ελλάδα απουσιάζει ! Εμείς απλώς εκμισθώνουμε οικόπεδα, δεν κάνουμε τίποτα άλλο…
[i] IPCC (Intergovernmental Panel on Climate Change) του ΟΗΕ
Ιωσήφ ΣινιγάλιαςΗ ΕΠΟΧΗ
